fbpx
Ανδρέας Λασκαράτος: «Δημοτικά τραγουδάκια εθνικά μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες εις το Ληξούρι» κριτική του Παναγιώτη Στυλ. Σκορδά

Ανδρέας Λασκαράτος: «Δημοτικά τραγουδάκια εθνικά μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες εις το Ληξούρι»

Οπού αγαπάει γνωρίζεται
οχ την περπατησιά του.
Αλλού πατεί, αλλού βρίσκεται
κι αλλού είν’ το νόημά του

Και μόνο το γεγονός ότι μια άγνωστη συλλογή δημοτικών τραγουδιών δημοσιοποιείται δύο σχεδόν αιώνες μετά την καταγραφή της είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό εκδοτικό γεγονός. Τύχη αγαθή θέλησε αυτή η δημοσίευση να γίνει από δύο εξαιρετικά ικανούς μελετητές, τον Γιάννη Παπακώστα και τον Παντελή Μπουκάλα.

Ο Γιάννης Παπακώστας, ομότιμος καθηγητής Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α. είχε στα χέρια του μια ανυπόγραφη χειρόγραφη συλλογή από το Αρχείο του καθηγητή Σταμάτη Καρατζά(1913-1986). Ο Παπακώστας ανήκει στην ευάριθμη ομάδα των φιλολόγων που συνδυάζει δεξιοτεχνικά τη λεπτομερή φιλολογική έρευνα με τη μελέτη και την ερμηνεία των κειμένων και μας δίνει αρχειακές μελέτες αναφοράς. Σημειώνω ενδεικτικά τον τόμο Ο Φώτης Φωτιάδης και το αδερφάτο της Εθνικής Γλώσσας (Ε.Λ.Ι.Α., 1985) και τον πιο πρόσφατο Ο Emile Legrand και η ελληνική βιβλιογραφία (Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2011).

Στο εισαγωγικό μέρος με τον τίτλο «Εις αναζήτησιν του άγνωστου συλλογέα» ο Παπακώστας, αφού περιγράφει το χειρόγραφο, μας δίνει το ιστορικό της σύνθεσής του, τον συλλογέα, το περιβάλλον και το πνευματικό κλίμα εντός του οποίου κυοφορήθηκε και στη συνέχεια συγκροτήθηκε και έλαβε οριστική μορφή η συλλογή δημοτικών τραγουδιών. Πρόκειται για ανώνυμο χειρόγραφο κείμενο με σινική μελάνη αποτελούμενο από 29 μεγάλα μονόφυλλα, γραμμένο στο Ληξούρι Κεφαλληνίας το 1842 (τα 23 φύλλα) και στην Κέρκυρα το 1844 (τα υπόλοιπα 6 φύλλα). Στις σελίδες του βρίσκουμε 380 τραγούδια τετράστιχα, τα περισσότερα ερωτικά, σατιρικά, αστεία, αλλά και τσακίσματα και έμμετρα γνωμικά.

Λασκαράτος ήταν ο πρώτος λογοτέχνης που συγκέντρωσε αυτοπροσώπως δημοτικά ποιήματα, πολλά δε από αυτά απαντούν σε κατοπινές συλλογές δημοτικών τραγουδιών. Πολύ ενδιαφέρον έχει το κεφάλαιο στο οποίο αναλύονται τα σχόλια του Λασκαράτου πάνω στα ποιήματα της συλλογής και ο συσχετισμός τους με το γενικότερο δοκιμιακό του έργο και τις απόψεις του για την τέχνη της ποίησης και την τέχνη της γραφής.

Αξίζει να σταθούμε στο κεφάλαιο στο οποίο ο Παπακώστας παρουσιάζει τη διαδρομή που ακολούθησε για να καταλήξει στην ταυτότητα του συλλογέα, στην πατρότητα της συλλογής. Με επίμονη και επίπονη έρευνα που θεμελιώθηκε στη συσχέτιση μαρτυριών φιλολογικού και ιστορικού χαρακτήρα και στον συγκριτικό έλεγχο χειρογράφων αποδεικνύει ότι συντάκτης της συλλογής ήταν ο ποιητής και πεζογράφος Ανδρέας Λασκαράτος (1811-1901), δεινός αλλά και τερπνός χλευαστής της θρησκοληψίας. Στο σχολείο, στην Ιόνιο Ακαδημία, ο Λασκαράτος είχε δάσκαλο τον Ανδρέα Κάλβο. Στα χρόνια που σπούδαζε στην Κέρκυρα σύχναζε στον κύκλο του Σολωμού. Η πνευματική μαθητεία του στον μεγάλο Ζακύνθιο είναι πιθανόν να του προκάλεσε το βαθύ ενδιαφέρον για τα δημοτικά τραγούδια, προς συλλογή των οποίων ταξίδεψε, το 1845, και σε άλλες περιοχές, στο Μεσολόγγι, στην Πάτρα, την Αθήνα, τη Σύρο και την Κρήτη, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Δημοτικά τραγουδάκια εθνικά μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες εις το Ληξούρι (Κεφαλληνία – Επαρχία Πάλης) τους 1842: Άγνωστη χειρόγραφη συλλογή Ανδρέας Λασκαράτος Επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας, Παντελής Μπουκάλας

«Πάντως, αν τα πρώτα ερεθίσματα του Λασκαράτου για την κρητική λογοτεχνία, και ειδικότερα για τη δημώδη παράδοσή της, τα αναζητήσουμε στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα της Επτανήσου –όπου ο Eρωτόκριτος, όπως και ο ίδιος μαρτυρεί, αποτελούσε ενδιαφέρον ανάγνωσμα–, εκτιμώ ότι εκείνο που υποδαύλισε και εμπέδωσε περαιτέρω το ενδιαφέρον του για το ίδιο θέμα ήταν οπωσδήποτε η αναστροφή του με τον Σολωμό και τον κύκλο του» γράφει χαρακτηριστικά ο Παπακώστας.

Στο δεύτερο μέρος βρίσκουμε τη μελέτη του Παντελή Μπουκάλα, με τον τίτλο «Η ωραία απλότητα των δημοτικών τραγουδιών» και περιέχει τα κεφάλαια: «Στοιχεία βιογραφίας», «Ο Λασκαράτος σχολιαστής», «Μέτρα και στροφές».

Ο Μπουκάλας, οξυδερκής κριτικός και παθιασμένος μελετητής της δημοτικής ποίησης, έγραψε ένα πολύ κατατοπιστικό αλλά και διεισδυτικό κείμενο για το περιεχόμενο και την αξία της συλλογής, επισημαίνοντας ότι εάν τυπωνόταν το 1842, η συλλογή του Λασκαράτου θα ήταν η ιστορικά πρώτη συλλογή δημοτικών τραγουδιών συγκροτημένη από Έλληνα και, επιπλέον δημοσιευμένη στην Ελλάδα. Επίσης, ο Λασκαράτος ήταν ο πρώτος λογοτέχνης που συγκέντρωσε αυτοπροσώπως δημοτικά ποιήματα, πολλά δε από αυτά απαντούν σε κατοπινές συλλογές δημοτικών τραγουδιών. Πολύ ενδιαφέρον έχει το κεφάλαιο στο οποίο αναλύονται τα σχόλια του Λασκαράτου πάνω στα ποιήματα της συλλογής και ο συσχετισμός τους με το γενικότερο δοκιμιακό του έργο και τις απόψεις του για την τέχνη της ποίησης και την τέχνη της γραφής.

Στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται αναλυτικά το χειρόγραφο του Λασκαράτου. Εκεί βρίσκουμε τα 380 τραγούδια, τα σχόλια του συλλογέα αλλά και τα πολύ διαφωτιστικά σχόλια των δύο επιμελητών.

«Η ανά χείρας έκδοση της συλλογής Λασκαράτου προσφέρει τη δυνατότητα να απολαύσουμε ξανά την “ωραία απλότητα” των δημοτικών μας τραγουδιών, την ερωτική τους ευθύτητα και αμεσότητα, το σπιρτόζικο πνεύμα τους, τη διαυγή επιγραμματικότητά τους» διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο.

Η φιλολογική, ερευνητική δεινότητα του Γιάννη Παπακώστα και η ερμηνευτική εμβρίθεια του Παντελή Μπουκάλα μάς έδωσαν ένα βιβλίο πρωτότυπο, σφαιρικό, χρήσιμο και τερπνό.


Δημοτικά τραγουδάκια εθνικά μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες εις το Ληξούρι

(Κεφαλληνία – Επαρχία Πάλης) τους 1842: Άγνωστη χειρόγραφη συλλογή
Ανδρέας Λασκαράτος
Επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας, Παντελής Μπουκάλας
Άγρα
224 σελ.
ISBN 978-960-505-223-2
Τιμή: €15,50

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.