fbpx
Εν ύπνω... Ελένη Γκίκα

Ελένη Γκίκα: «Εν ύπνω»

Η Ελένη Γκίκα ως δημοσιογράφος, ως συγγραφέας, πρωτίστως ως αισθαντική ποιήτρια και ως κριτικός λογοτεχνίας, είναι γνωστή και καταξιωμένη. Ωστόσο, με κάθε καινούργια της ποιητική συλλογή ανοίγει ένα καινούριο κεφάλαιο προσφοράς, ξεδιπλώνει μπροστά μας μια άλλη πτυχή της προσωπικότητάς της και του τρόπου με τον οποίο διαχειρίζεται ποιητικά τα θέματα που την απασχολούν: Όπως ο χρόνος, όχι σαν μονοδιάστατη πραγματικότητα, αλλά ως κυκλική, ανακυκλούμενη σε συνδυασμό με το χώρο, οι λέξεις με τις οποίες βρίσκεται διαρκώς σε «διαπραγματεύσεις», η χρήση των συμβόλων και η σχέση της με αυτά είναι παραπάνω κι από φιλική. Τα έχει καταστήσει πειθήνια όργανά της.

Η καλοφτιαγμένη τυπογραφικά δωδέκατη ποιητική συλλογή Εν ύπνω, που κυκλοφορούν οι εκδόσεις ΑΩ με χαρακτηριστικό εξώφυλλο, φέρνει κάτι διαφορετικό, αν όχι εντελώς νέο, θεωρημένο από διαφορετική σκοπιά. Η ποιήτρια βλέπει τα πράγματα του κόσμου μέσα από ένα φάσμα μυστηρίου και αντιμετωπίζει την όποια πραγματικότητα από απόσταση ασφαλείας, παρατηρεί και καταγράφει από περιωπής τα τεκταινόμενα.

Δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιεί ως μότο της συλλογής Εν ύπνω χαρακτηριστικούς στίχους από τo ποίημα «Tabacaria» (Καπνοπωλείο) και από το «Πίσω από τις μάσκες» του Πορτογάλου ποιητή Alvaro de Campos Fernando Pessoa:

«Τρώγε σοκολάτες, μικρή μου,
Τρώγε σοκολάτες!...»

«Ω, αίνιγμα ορατό του χρόνου
αυτό το ζωντανό τίποτα
που είμαστε!»

«Η λογοτεχνία, όπως κάθε μορφή τέχνης,
ισοδυναμεί με ομολογία ότι η ζωή δεν αρκεί!»

Και δεν είναι τυχαίο γιατί η «μάσκα» κρύβει το πραγματικό πρόσωπο και προφυλάσσει το άτομο από την έκθεση στο περιβάλλον. Η σοκολάτα, εξάλλου, θεωρείται αντικαταθλιπτική, επομένως ιαματική, θεραπευτική, αλλά και φαγώσιμο γλύκισμα.

Είναι προφανές ότι επηρεάστηκε από τους στίχους του Πεσόα. Εκτός του ότι οι στίχοι που ακολουθούν είναι μότο, με τους ίδιους περίπου στίχους αρχίζει το πρώτο ποίημα της συλλογής, «Το παιχνίδι με τις σοκολάτες», που αποτελεί και το στίγμα της συγκεκριμένης ποιητικής σύνθεσης:

Τρώγε σοκολάτες, μικρή μου,
Τρώγε σοκολάτες!
Να θεωρείς ότι σοκολατένια είναι κάθε μεταφυσική
Να θεωρείς ότι όλες οι θρησκείες
δεν σου μαθαίνουν τίποτα περισσότερο από
τη ζαχαροπλαστική...

Έχοντας υπόψη μου την ποίηση της Ελένης Γκίκα στο σύνολό της, μπορώ να παρατηρήσω ότι είναι ποίηση προσωπική. Τα θέματα που την απασχολούν εστιάζονται στη δική της περίπτωση και μέσα από το φάσμα της δικής της φιλοσοφικής ανάλυσης ερμηνεύει και οριοθετεί την προσφορά της. Άλλοτε απευθύνεται σε δεύτερο πρόσωπο, κάποιες φορές σε τρίτο και συχνά στον ίδιο της τον εαυτό, έχοντάς τον απέναντι. Ενεργεί με θέσεις και άρσεις, με παραδοχές και αρνήσεις.

Η ποιήτρια βλέπει τα πράγματα του κόσμου μέσα από ένα φάσμα μυστηρίου και αντιμετωπίζει την όποια πραγματικότητα από απόσταση ασφαλείας, παρατηρεί και καταγράφει από περιωπής τα τεκταινόμενα.

Ενώ φαίνεται να υιοθετεί την άποψη ότι «σοκολατένια είναι κάθε μεταφυσική», ότι «όλες οι θρησκείες/ δεν σου μαθαίνουν τίποτε περισσότερο από/ τη ζαχαροπλαστική», ότι σου φόρεσαν μια μάσκα, σε μπούκωσαν με ψευδαισθήσεις και προκαταλήψεις που σου δημιούργησαν αναστολές, στην πραγματικότητα είναι βαθύτατα θρησκευόμενο άτομο, μια ποιήτρια που κινείται σε πολλά επίπεδα. Η ασίγαστη φιλοσοφική της σκέψη, η έγνοια της για το τι είναι ο χρόνος, τι είναι αυτό που μας περιβάλλει, που μας περιέχει και μας απειλεί συνάμα, τι τέλος πάντων ορίζει τη ζωή, τον έρωτα και το θάνατο, τι είναι ο άνθρωπος και ποιος ο προορισμός του, οι σχέσεις του με το περιβάλλον, αποτελούν τον πυρήνα των ενδιαφερόντων της και οι απαντήσεις που δίνει συνιστούν το περιεχόμενο της ποίησής της.

Διαφέρει, επομένως, η Εν ύπνω συλλογή και ως προς τον τρόπο διαχείρισης των ποιητικών δεδομένων. Εν μέρει αλλού κι αλλού εν πολλοίς η ποιήτρια είναι αινιγματική: γριφώδης και ζοφώδης. Είναι αυτό που η ίδια η ποιήτρια ονομάζει: «Το αίνιγμα του άλλου». Υπάρχει, οπωσδήποτε μια άλλη πραγματικότητα καλυμμένη, κυριολεκτικά, με έναν πέπλο μυστηρίου, έτσι ώστε να παραπλανά ότι δήθεν λειτουργεί με τους κανόνες του «παιχνιδιού με τις σοκολάτες», όπως ένα ανέμελο παιδί. Ενώ καθόλου δεν παίζει, διόλου δεν αστειεύεται. Ντύνει τα δρώντα πρόσωπα και το δικό της συνήθως με μάσκα, όταν και όπου θεωρεί αναγκαίο. Μυστηριώδης, ενδοσκοπική, πολύτροπη και πάντα εν αναμονή του επερχόμενου απρόοπτου, του τυχαίου, του συναρπαστικού και του αιφνίδιου, διόλου δεν υπνώττει. Υπνώττει υποθετικά για να της αποκαλύπτεται το σύμπαν σε ατομικό και σε καθολικό πεδίο.

Παίζει με τις μάσκες, αφού και η ζωή δεν είναι άλλο από μια συνεχιζόμενη φαρσοκωμωδία μεταμφιεσμένων, μια διαρκής αναπροσαρμοζόμενη θεατρική σκηνή, παράσταση καθημερινής τραγωδίας με πρωταγωνιστές είτε τα ίδια είτε διαφορετικά πρόσωπα κάτω από τα ίδια προσωπεία, μια αιώνια παρέλαση, μια αέναη σκηνική παρουσία μασκοφόρων σε παρεμφερείς μεταμορφώσεις και παραμορφώσεις δίχως να πέφτει ποτέ αυλαία. Και πώς να πέσει αυλαία αφού, ούτως ή άλλως, το έργο που λέγεται ζωή συνεχίζεται πάνω στις ίδιες ράγες με τους ίδιους ρυθμούς, το θέατρο παίζεται πάνω στα ίδια σανίδια με διαφορετικούς παίκτες;
Εν ύπνω... Ελένη Γκίκα

Ωστόσο, στη συγκεκριμένη ποίηση μπορεί και να αλλάζει το σκηνικό ή να μετατοπίζεται η δράση από το δωμάτιο του σπιτιού σε δωμάτιο ξενοδοχείου, στην παραλία, σε κάποιο στέκι με κυρίαρχο, πρωταγωνιστικό πρόσωπο την ίδια να ορίζει, να καθορίζει και να επιβάλλει τους όρους και τους κανόνες του παιγνιδιού και να κανοναρχεί, να μοιράζει ρόλους και μάσκες σε διάσημες, αναγνωρίσιμες γυναίκες, φορώντας η ίδια μάσκα τραγικής ηρωίδας, ας πούμε της Κασσάνδρας, αρυτίδωτο προσωπείο κι από πίσω του, πασαλειμμένη σοκολάτα και φορώντας σοκολατένια πανοπλία, παίζοντας την ανέμελη μικρή, λέει στον εαυτό της:

Τρώγε σοκολάτες, μικρή μου,
Τρώγε σοκολάτες...

Πασαλείψου, μικρή μου, σοκολάτα και καταβρόχθισε τους φόβους, τις επιθυμίες, τις ανασφάλειές σου, ό,τι σου ανακόπτει την πορεία, κρύψε το με γλυκιά, γιατί υπάρχει και η πικρή σοκολάτα. Και να ’ναι και η μάσκα/ αρυτίδωτη/ καθαρή/ ασάλευτη/ δίχως νεύμα, για να μην παίρνει κανείς είδηση τι συμβαίνει από κάτω/ με τις σοκολάτες.

Καλυμμένη κάτω από την απαλή και αρυτίδωτη μάσκα πορεύεται δυναμικά στη ζωή παραπλανώντας τους πάντες πως παίζει θέατρο. Πραγματοποιεί πορεία κυκλική, περνάει όλα τα στάδια της ποιητικής ενηλικίωσης συνομιλώντας με τον εαυτό της όσον αφορά την αμφισβήτηση και την άγνοια, την παραδοχή και την άρνηση, ακούει και τη «φωνή του νεκρού» μένοντας μεταξύ ονειρικής και απτής πραγματικότητας, περνάει κι από στάδια απόλυτης μοναξιάς για να καταλήξει στην αρχή της, στο σταθερό σημείο του κόσμου της, ίσαμε τα όρια της αυτογνωσίας. Συνειδητοποιεί ότι δεν είναι πια

ένα κοριτσάκι
θλιμμένο συνήθως
σιωπηλό και ντροπαλό
Τώρα μια γελαστή κυρία
Υπερδραστήρια

Στα μάτια κάποιων ενεργεί αθόρυβα και διακριτικά, καταγράφει και αποκωδικοποιεί τα δρώμενα της κάθε μέρας, ανατέμνει τις καταστάσεις, ψυχογραφεί τους καθημερινούς ήρωες, εισχωρεί στα σώματα, αναλύει συνειδήσεις, πάντα ενορατική και διορατική, πανταχού παρούσα και εν εγρηγόρσει. Τίποτα που αξίζει να μπει στον κύκλο εκείνων που προορίζονται για την όποια αιωνιότητα δεν αφήνει να περάσει απαρατήρητο, ασχολίαστο, ατενίζει τον κόσμο από περιωπής και πάντα με φιλοσοφική διάθεση.

Πραγματοποιεί πορεία κυκλική, περνάει όλα τα στάδια της ποιητικής ενηλικίωσης συνομιλώντας με τον εαυτό της όσον αφορά την αμφισβήτηση και την άγνοια, την παραδοχή και την άρνηση, ακούει και τη «φωνή του νεκρού» μένοντας μεταξύ ονειρικής και απτής πραγματικότητας, περνάει κι από στάδια απόλυτης μοναξιάς για να καταλήξει στην αρχή της, στο σταθερό σημείο του κόσμου της, ίσαμε τα όρια της αυτογνωσίας.

Μπαίνει στο παιγνίδι της διαμάχης, εξομοιώνεται με το προσωπείο ίσαμε την αλλοτρίωση

Βλέπει τον εαυτό της στον καθρέφτη
πώς έγινε, σκέφτεται φωναχτά,
κάποτε ήμουν εγώ
τώρα αυτό που κάποτε υπήρξε
πού να ‘ναι
κι ό,τι απόμεινε πώς
να τ’ αναγνωρίσει κανείς(...)
Αυτό που αναγνωρίζει
ο καθένας μας
είν’ ο καθρέφτης του εξάλλου

Ύστερα από πολλές περιπλανήσεις και μεταμορφώσεις, από ατέλειωτα παιχνίδια φαντασίας, επέρχεται η εξουθένωση με την επίγνωση της ματαιότητας των πάντων και

πώς να τ’ αντέξει τόσο
προσωπικό ξόδεμα.

Όμως παρά όλες τις απώλειες, το παρελθόν ακολουθεί. Οι γραμμένες σελίδες δεν ξεγράφονται, παραμένουν, στο παρελθόν ακουμπάει και θεμελιώνεται το μέλλον, έτσι κι αλλιώς, όσο και αν τις απαρνιόμαστε:

Με τις παλιές σελίδες
προχωράμε στις καινούργιες
η ιστορία που συνεχίζεται
αλλάζει μόνο ονόματα
αλλάζει συγγραφείς...

Τα πρώτα 15 ποιήματα γράφτηκαν μέσα σε 7 μέρες (13 στη Ρόδο και 2 προφανώς στο δρόμο της επιστροφής), από 19 Ιουλίου 2006 ίσαμε 25 Ιουλίου 2006. Κατά μέσον όρο γράφει δύο ποιήματα την ημέρα. Από το 2006 ίσαμε την 1η Ιανουαρίου 2011 δεν υπάρχει καμία καταγραφή ποιητικών γεγονότων στο Εν ύπνω, παρατηρείται ένας χρονικός διασκελισμός. Ο δεύτερος κύκλος (δικός μου ο διαχωρισμός) ολοκληρώνεται στις 14 Δεκεμβρίου του 2013 με καταγραμμένα σαράντα εφτά ποιήματα και κλείνει «Το παιχνίδι με τις σοκολάτες» με το χαρακτηριστικό ποίημα που τιτλοφορεί: «Πλέοντας σ’ ένα κομμάτι χαρτί» γιατί φοβάται τις ανοιχτές θάλασσες, τα ταξίδια με τα καράβια.

Ζηλεύει όμως που βλέπει
τους άλλους να ταξιδεύουν
σε ανοιχτές θάλασσες
στο παντού
στο πουθενά...

ενώ εκείνη μένει αταξίδευτη, καθηλωμένη

...στο δικό της
τελεσίδικο τίποτα
(...) ένα δωμάτιο
κι ένα κομμάτι χαρτί
για να ξεγελιέται
γαλάζιο...

Ωστόσο, ύστερα από την περιπλάνηση σε άπειρα τοπία μεταξύ πραγματικότητας και ουτοπίας, γνώσης και άγνοιας, παραδοχής και αμφισβήτησης, η «κόρη με τα χίλια πρόσωπα», η ποιήτρια που ξέρει καλά να χρησιμοποιεί τα προσωπεία, και με τη βέβαιη γνώση του τελεσίδικου κι αναπότρεπτου τέλους που συνειδητοποίησε με τις απανωτές απώλειες και με εκείνη του προσφιλέστερου προσώπου, του πατέρα της, θα καταλήξει σε κάποιο λογικό συμπέρασμα, στην οδυνηρή διαπίστωση πως:

(...) Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται
...Δρόμος δίχως σκοπό δεν αντέχεται
...Δρόμος χωρίς λέξεις άσκοπες
δρόμος αδιάβατος

δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση, ένας δρόμος με «χίλια πρόσωπα» που δεν βγάζει πουθενά, είτε με Θεό και με λέξεις είτε δίχως (δίχα = χωριστά) Θεό, είναι δρόμος που δεν βγάζει πουθενά. Και το μόνο που της απομένει για όσο αυτό βαστάξει, είναι ένα και μοναδικό αραξοβόλι:

χαρούμενο
...κάτι που να ‘ναι αιώνιο σαν τη
Θάλασσα τον Θεό ή σαν τον Ουρανό
....κάτι σαν δυνατό ατσάλι...

Είναι η αγκαλιά της μαμάς, ο ακρογωνιαίος λίθος του σπιτιού και σ’ εκείνη απευθυνόμενη θα πει η «ανεμοδαρμένη»:
...η μεσήλικη κόρη σου πια
με τα χίλια πρόσωπα
Να σε γιορτάσω εσένα
με το ένα και μοναδικό
Εσύ με γέννησες έτσι
άπειρη

Δεν έχει σημασία αν το «άπειρη» σημαίνει αδαής, αθώα, ανίδεη ή αν σημαίνει άσωστη, ατελείωτη, ατέρμονη αγάπη, προσφορά, τρυφερότητα, αν είναι ένας ολόκληρος μαγικός, αγαπημένος κόσμος, ένα καταφύγιο, το καταφύγιό μου... «Και να προετοιμαστώ, πώς θα μπορέσω να διαχειριστώ εκείνο το επερχόμενο Δίχως Σου»...

Εν ύπνω...
Ελένη Γκίκα
ΑΩ 72 σελ.
ISBN 978-960-9484-74-9
Τιμή: €10,65
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.