Ο Κωστής Παπακόγκος, απών απ' τον καιρό της ωραίας και μοιραίας δεκαετίας του 1960, ζει και δημιουργεί στη Σουηδία. Στον μισό αιώνα που πέρασε έχει γράψει ποίηση, μυθιστόρημα και βιογραφία (όπως του Άρη Βελουχιώτη και του Μάρκου Βαφειάδη), όλα σε δυο γλώσσες, και έχει μεταφράσει στα σουηδικά την ποίηση του Νίκου Καρούζου.

Φέτος, από τις Εκδόσεις Μανδραγόρας κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του, Η έβδομη λιαχτίδα. Πρόκειται για μια εμβληματική συλλογή 255 τρίστιχων, από τα πιο εξοικονομημένα και άμεσα ποιητικά του αποστάγματα, εδώ αποκρυσταλλωμένα ορόσημα μιας μοναχικής πορείας ζωής και ιχνηλασίας θανάτου. Κάπως έτσι ερμηνεύεται και το σύμβολο της απόκρυφης «έβδομης αχτίδας» σε πολλές παραδόσεις από την αρχαιότητα έως τη λεγόμενη «Νέα Εποχή» του εικοστού αιώνα: λύτρωση, δικαίωση, ελευθερία απ' τη ζωή – ή μήπως timor mortis; Όπως και να 'χει, είτε του ύψους οδεύει ο ποιητής είτε του βάθους, η δεσπόζουσα θεματική κλίση της συλλογής του υπαινίσσεται «τέλος ενόψει», τέλος πορείας με το τέλος της μέρας – από το πρώτο του κιόλας τρίστιχο:

Μέσα στον ταπεινό μου οβολό είμαι
κι είν' ώρα να τον θέσω στην παλάμη σου
με υπέρτατη τιμή, ψυχοπομπέ μου.

Αν ονειρεύεσαι, είναι καιρός να ξυπνήσεις. Αν δεν μπορείς, κοίμου με το ένα μάτι σου ανοιχτό. Η φύση πάντα θα μοιράζεται μαζί σου τα πάθη σου.

Και όμως, στο σύνολό του το τοπίο της Έβδομης λιαχτίδας δεν είναι τοπίο κάποιου «εξαίσιου μεταλλείου των ψυχών» (Ρίλκε), αλλά τοπίο ζώντων: στο στέρεο, πλην αόρατο έδαφος μιας νέας πατρίδας, μαζί με τα καθ' όλα ορατά πρόσωπα και πράγματα του δράματος στην άυλη μνήμη της παλιάς.

Να με ακούς! έλεγε στο Χριστό·
σαράντα χρόνια σε περνάω
και κουβαλάω διπλό σταυρό από σένα.

Μνήμες ορόσημα, έννοιες, παράτολμοι συνειρμοί και μια ευρηματικότατη φιλοσοφική διάθεση περιβάλλουν τη στρατιά των τριστίχων του Παπακόγκου, όπου ανεξίτηλες εικόνες, σύμβολα ή μεταφορές από συσσωρευμένες εμπειρίες, απ' τις οποίες δεν απουσιάζει το όραμα, ανασυνθέτουν ένα εκτεταμένο στερέωμα, άρτιο στην αναλογία και την υφή, χάρη γενικά στην οικονομία και ειδικότερα στην ακριβή επιλογή των λέξεων:

Ο πόλεμος ξεχάστηκε μα τις νύχτες
μια κραυγή κατατρομάζει τα εγγόνια του:
Γερμανοί, έρχονται οι Γερμανοί, ξυπνήστε!

Ποιοι Γερμανοί; Εκείνοι που από τον περασμένο αιώνα επιμένουν στη συλλογική μνήμη, ή αυτοί που απεργάζονται «λύσεις» για εμάς στον καινούργιο; Αν ονειρεύεσαι, είναι καιρός να ξυπνήσεις. Αν δεν μπορείς, κοίμου με το ένα μάτι σου ανοιχτό. Η φύση πάντα θα μοιράζεται μαζί σου τα πάθη σου.

Νοέμβρης με ομίχλη, η λεύκα στρατιώτης
που γυρίζει απ' τη μάχη· σκελετός
μ' εφτά παράσημα κι ένα ποδάρι.

Ο απολογισμός του έργου της διασποράς της γενιάς του '60 είναι επίκαιρος, αν και όπως διαβάζουμε στο αυτί του εξωφύλλου της Έβδομης λιαχτίδας, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Παπακόγκου παραμένει ανέκδοτο στην Ελλάδα.

Στο τέλος της γραφής και της μέρας, η νέα αυτή συλλογή από τις θαρραλέες και καλαίσθητες Εκδόσεις Μανδραγόρας ανοίγει πύλες υποδοχής στον λιτά σύνθετο κόσμο του ποιητή, αν όχι και στο καλύβι του, στο Παχτούρι της Πίνδου, απ' όπου απουσιάζει μισόν αιώνα τώρα.

Έγινε χώμα ο ποιητής· ωστόσο
η ανάσα του σαλεύει με το φύτρο
βαθιά στο κέλυφος της λέξης.

«Ξένος, ξενιτεμένος κι ανεγνώριμος», όπως θυμίζει το δημοτικό τραγούδι, ο Κωστής Παπακόγκος παραμένει αμετάκλητα ζωντανός και δικός μας.

Η έβδομη λιαχτίδα
Κωστής Παπακόγκος
Μανδραγόρας
88 σελ.
Τιμή € 7,46

Twitter