fbpx
Διονύσιος Σολωμός: «Ο Κρητικός» κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

Διονύσιος Σολωμός: «Ο Κρητικός»

Ο μικρός και ανάλαφρος τόμος με τον τίτλο Ο Κρητικός είναι η νέα έκδοση του έργου του Διονυσίου Σολωμού, που επιμελήθηκε και υπομνημάτισε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών και Padova, Στυλιανός Αλεξίου.

Ο Αλεξίου υπήρξε γόνος μεγάλης και διαπρεπούς λογοτεχνικής οικογένειας, άριστος μελετητής της κρητικής λογοτεχνίας και εκδότης σημαντικών έργων. Μεταξύ άλλων, μελέτησε και εξέδωσε τα έργα: Έρωτόκριτος, Απόκοπος, Βοσκοπούλα, Διγενής Ακρίτας, Σολωμός. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1921 και αφιέρωσε τη ζωή του στη λογοτεχνία. Φεύγοντας από τη ζωή, την Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2013, σε ηλικία 92 ετών, μας άφηνε «κτήμα ες αεί» το πολύτιμο έργο του.

Προανέφερα στα χαρακτηριστικά της έκδοσης του Κρητικού το επίθετο «ανάλαφρος» γιατί πράγματι, όχι τόσο από το βάρος του χαρτιού, αλλά από την έκδοση είναι που ο αναγνώστης αισθάνεται «ανάταση».

Θυμίζω ότι ο Κρητικός έχει ανθολογηθεί στο σχολικό βιβλίο Νεοελληνική Λογοτεχνία Ενιαίου Λυκείου (της Γ' τάξης) για τη θεωρητική κατεύθυνση (και για τη θετική κατόπιν επιλογής, βεβαίως) μαζί με σχόλια συνοδευτικά του Αλεξίου, καθώς και άλλων μελετητών. Έχει, επίσης, συμπεριληφθεί στη διδακτέα ύλη και απόσπασμά του έχει επιλεγεί στις πανελλήνιες εξετάσεις.

Ο Αλεξίου στον Κρητικό του, πέραν του κειμένου μάς δίνει όλες τις πληροφορίες για το έργο. Πρόκειται για σύνθεση, η οποία ανήκει στην κερκυραϊκή περίοδο του ποιητή, αποτελεί σταθμό στην ποιητική του πορεία και είναι το πρώτο από τα πέντε μεγάλα έργα της εντελώς ώριμης περιόδου του, γραμμένο ανάμεσα στο 1833 με 1834. Το έργο έφτασε ως εμάς «σχεδόν ακέραιο», λέει ο Αλεξίου, ενώ ο Λίνος Πολίτης υποστηρίζει πως μπορεί να θεωρηθεί «απόλυτα ολοκληρωμένο με εσωτερική ενότητα και συνοχή». Όπως μας ενημερώνει ο μελετητής, «οι μουσικοί ζευγαρωτοί δεκαπεντασύλλαβοι του ποιήματος συνδέουν τον Σολωμό με την παράδοση του Βιτσέντζου Κορνάρου, ενώ με τη σειρά τους αποτελούν τη γέφυρα προς σημαντικά έργα της λογοτεχνίας μας, από τον Όρκο του Γεράσιμου Μαρκορά, εμπνευσμένο από την επανάσταση της Κρήτης των ετών 1866-1869, ως το Μήτηρ Θεού του Άγγελου Σικελιανού».

Ο Σολωμός εμπνεύστηκε τον Κρητικό του από ένα ιστορικό επεισόδιο του αγώνα της επαναστατημένης Κρήτης, κατά την περίοδο 1823-1824. Ο ποιητής βίωσε τα γεγονότα μέσω αφηγήσεων και πληροφοριών των αυτοπτών μαρτύρων και προσφύγων που κατέφθασαν στα Επτάνησα. Το ιστορικό, λοιπόν, έχει ως εξής: Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Μεσαρά και έπειτα τα Σφακιά, πολλοί χριστιανοί κατέφυγαν διά θαλάσσης από τη νότια και δυτική Κρήτη στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα και Αντικύθηρα, αλλά και στην Πελοπόννησο. Εκεί ναυάγησε ο Κρητικός με τη μνηστή του. Το κείμενο του ποιήματος αναπαράγει τον θρήνο του Κρητικού που μακριά από την πατρίδα του, και χρόνια μετά, αναπολεί τα περασμένα και ορκίζεται πως θα πει «την αλήθεια, μα την ψυχή της κοπέλας του». Αυτό τον μεταφέρει στην ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας και της Ανάστασης, οπότε θα ξανασυναντήσει την αγαπημένη του. Η διήγηση συνεχίζεται και μια Φεγγαροντυμένη βγαίνει μπροστά του, στην οποία αναφέρει όλη την περιπέτεια του ταξιδιού του, την αιχμαλωσία των αδελφών του, τη σφαγή της αδελφής του, του πατέρα και της μητέρας του, τις προσπάθειες να σώσει τη μνηστή του, τον αγώνα του στη θάλασσα.Τελικά εκείνος επέζησε, εκείνη πέθανε.

Στα σολωμικά έργα είναι συχνή η εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης, για την οποία έχουν επιχειρηθεί διάφορες ερμηνείες. Ο Αλεξίου μάς ενημερώνει πως, για το συγκεκριμένο έργο, οι ερμηνείες αυτές, «Αφροδίτη», «Ελευθερία», «Ελλάδα», «Θεία Πρόνοια», «πλατωνική ιδέα», «Θείος έρωτας», «Παναγία», «ομορφιά της ζωής», «κοσμική αρμονία» είναι «ελάχιστα σοβαρές και αβάσιμες». Αντιθέτως, πιστεύει πως είναι ψυχή της κοπέλας, εφόσον «η μορφή του οράματος αποσπάσθηκε από το σώμα της και [...] της έμοιαζε». Είναι η αποθεωμένη, μεταμορφωμένη ψυχή της, η anima. Υποστηρίζει, μάλιστα, αυτή την άποψη προσκομίζοντας την πληροφορία ότι παρόμοια εικόνα, «η νεκρή παρουσιάζεται στον αγαπημένο της, τον κοιτάζει, του χαμογελά και εξαφανίζεται», υπάρχει στο ποίημα του Novalis «Heinrich von Ofterdingen», το οποίο ο Σολωμός γνώριζε.

Σχετικά με την αποσπασματικότητα του έργου, ο μελετητής αναφέρει ότι ο Σολωμός είχε «απαριθμήσει στις σημειώσεις του με ακρίβεια τα μέρη του Κρητικού: η "Τρικυμία", η "Γαλήνη", η "Εμφάνιση" (της ψυχής της νέας), το "Μίλημα" (του νέου), τα "Αποτελέσματα του δάκρυου", η "Έκβασις" (το τέλος και το φτάσιμο στην ακτή)». Αναφέρεται επίσης η «Παρέκβαση της Σάλπιγγας» και συμπεραίνει ότι όλα «αντιστοιχούν στις ενότητες του Κρητικού». Τονίζει πως «νοηματικά δεν λείπει τίποτε απολύτως, το έργο είναι πλήρες... Μόνο ανεπαρκείς ερασιτέχνες εξακολουθούν να το αποκαλούν απόσπασμα, και τις αφηγηματικές ενότητές του αποσπάσματα».

Επί της ουσίας, ο Αλεξίου διακρίνει στον Κρητικό τα «τρία βασικά στοιχεία της ανθρώπινης ζωής: την αγάπη για τον γενέθλιο τόπο, τη θρησκευτική πίστη, τον έρωτα». Δέχεται την επιφύλαξη του σημερινού αναγνώστη, που ίσως δεν θα μπορούσε να κατανοήσει «το μεταφυσικό στοιχείο, το όραμα μιας μελλοντικής Ανάστασης νεκρών». Όμως, λέει πως η Ανάσταση «βασίζεται στο βαθύτατο ψυχολογικό ανθρώπινο αίτημα για ακύρωση της τρομερής αδικίας που βασιλεύει πάνω στη γη» και ότι «ο Σολωμός μεταβάλλει το δόγμα σε υψηλή ποίηση».

Ως προς τη στιχουργία, «στον Κρητικό ο Σολωμός έχει επιτύχει με τους συνδυασμούς συμφώνων-φωνηέντων και τις συνιζήσεις, μια θαυμαστή μουσικότητα». Η αναφορά του στον Κ.Θ. Δημαρά μάς παρέχει την πληροφορία ότι ο Σολωμός «εξαϋλώνει» την κρητική στιχουργική παράδοση. Κι ακόμα «στα τραγούδια της Αναστημένης υπάρχει απήχηση από τον ''Παράδεισο'' της Θείας Κωμωδίας του Dante, όπου οι νεκροί ξαναβρίσκουν τη φωνή τους και ψάλλουν αλληλούια για τον Θεό».

Εν κατακλείδι, η έκδοση του Κρητικού από τον Στυλιανό Αλεξίου, με το πλούσιο συνοδευτικό υλικό του, τον υπομνηματισμό και τις ερμηνευτικές σημειώσεις, το εξώφυλλο, καθώς και το πορτρέτο του ποιητή φιλοτεχνημένο από τον Σπύρο Βασιλείου (στο πίσω αυτί του βιβλίου, από το αφιέρωμα της Νέας Εστίας στον Διονύσιο Σολωμό, τχ. 731, Χριστούγεννα 1957), αποτελεί σταθμό στα εκδοτικά πράγματα. Τέλος, κάτω από το πορτρέτο η ιδέα: «Νel Cretense è l'Amore divinizzato» (Στον Κρητικό το θέμα είναι ο θεοποιημένος έρωτας).

Ο Κρητικός
Διονύσιος Σολωμός
επιμέλεια: Στυλιανός Αλεξίου
επιμέλεια σειράς: Κώστας Κουτσουρέλης
Κίχλη
22 σελ.
Τιμή € 7,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.