«Ο Ηλίας Γκρής έγραψε ποίηση – Ο Πέτρος Ζουμπουλάκης ζωγράφισε πίνακες»
Βεβαίως, είναι ωραιότατο το πορτρέτο του Ηλία Γκρή, γνωστού ποιητή, δημοσιογράφου, δοκιμιογράφου, ανθολόγου, από τον επίσης γνωστό ζωγράφο, σκηνογράφο, εικονογράφο, διακοσμητή και διαμορφωτή χώρων Πέτρο Ζουμπουλάκη (οι δραστηριότητες και των δύο είναι πολύ περισσότερες από όσες αδρομερώς κατέγραψα για να τους παρουσιάσω). Το βιβλίο στο οποίο συνέβαλαν εξ ημισείας οι δύο δημιουργοί, με τον τίτλο Ο Ηλίας Γκρής έγραψε ΠΟΙΗΣΗ, ο Πέτρος Ζουμπουλάκης ζωγράφισε ΠΙΝΑΚΕΣ, είναι ένα πολυτελές στα υλικά του κομψοτέχνημα, όπου τις σελίδες μοιράζονται ακριβοδίκαια το ποίημα και η ζωγραφιά του.
Με τη φιλότιμη προσπάθεια και το ταλέντο του, ο καθείς και τα όπλα του, αντιστοίχησαν το ποίημα ο ένας με τον πίνακα ο άλλος. Θα σταθώ για λίγο στο πορτρέτο του Γκρή, γιατί έτσι όπως κοιτάζει λοξά με το ένα χέρι στο μάγουλο και το άλλο στο βιβλίο, πάνω σε ένα τραπέζι γεμάτο βιβλία, παρά κάτι, ξέροντας και τη διαδρομή του, θα έλεγα πως έχω μπροστά μου, αν δεν υπερβάλλω, ήρωα του 1821 από την οικογένεια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Τα ανθολογημένα ποιήματά του προέρχονται από τις συλλογές: Λήθαργος κόσμος (1987), Η Έφεσος των αλόγων (1993), Αλφειός πρόγονος (2005), Σαν άλλος Οιδίποδας (2018).
Ο Πέτρος Ζουμπουλάκης μάς εξηγεί την αντίφασή του: «Αντιφάσκω άρα ζω». Δεν θυμάται ποιος το είπε, αλλά του αρέσει. Είναι της άποψης ότι τα ποιήματα δεν χρειάζονται «εικόνες συνοδές», γιατί έτσι «χάνεται το υπερβατικό, η ρευστή ασάφεια, η αφηρημένη εκείνη αοριστία που διυλίζεται από την ανάγνωση και κατακαθίζει στη μνήμη». «Άλλωστε, όπου και να με πήγαν οι θεωρίες μου, ένας ποιητής είχε ήδη φτάσει εκεί» λέει ο Ζουμπουλάκης ότι είπε ο Φρόιντ. Μάλιστα. Εν αρχή ην ο λόγος, η ποίηση. Τώρα η ποίηση η σημερινή είναι «γριφώδης» και, όπως λέει πάλι ο Ζουμπουλάκης, μέσω του Νίκου Καββαδία, «την ανεξήγητη γραφή να λύσω πολεμώ». Η ποίηση δεν θέλει «βοηθήματα», ενώ «εγώ με την εικαστική εκδοχή μου […] τον ρυμουλκώ». Και αυτή είναι η αντίφαση, ενώ διαφωνεί, εικονογραφεί αλλά με ρεαλιστικό τρόπο, ώστε να μην είναι γριφώδης και η ποίηση και η ζωγραφιά της.
Πράγματι, μια και αρχίσαμε με τη ζωγραφική και αφού είναι αδελφή της ποίησης, αρχαιόθεν –Ut pictura poesis– ας συνεχίσουμε με τη ζωγραφική. Όπως μας λέει ο καλλιτέχνης, από ποιήματα σαράντα χρόνων γεμάτα εικόνες, έννοιες, συμβάντα, γεγονότα, επέλεξε εκείνα που εικονογράφησε, τα οποία όμως έρχονται σε αντίθεση ή υποδορίως συναντώνται με το ρεαλιστικό υπέδαφος της ποίησης του Γκρή. Όπως και να ’χει, παρά τους ενδοιασμούς του, το βιβλίο είναι γεγονός, όπως το ποίημα και η ζωγραφιά του.
Ένα κι ένα τα ποιήματα-προσωπογραφίες, κάθε μία με την ιδιαιτερότητά της και την πληγή της.
«Ο Καραϊσκάκης στο μπαρ “Τσάι στη Σαχάρα”», τίτλος ερεθιστικός, ένας Μπερτολούτσι ξεφυτρώνει από το πουθενά στην Ελλάδα του 1821 και στο ποίημα του σήμερα. Ένα σχόλιο πάνω στη δολοφονία του ήρωα, που κάθισε αμίλητος στο μπαρ και κατέβασε ένα Cutty Sark ανέρωτο. «Άσε τα λόγια και πιες» είναι η απάντηση στο τι έγινε εκείνη τη νύχτα… Ο διάλογος δεν θα διαφωτίσει τη γνωστή συνωμοσία, αλλά το εικαστικό θα μας δώσει μια εικόνα του ήρωα, σκοτεινού σαν πέρα από το όνειρο, το όραμα και κάθε τι εμφύλιο, ολοζώντανο μέσα στον θάνατό του.
«Στα Ωραία ερείπια της Εφέσσου» ένας άλλος θα βγει από την αχλή του χρόνου για να διαμαρτυρηθεί και να στραφεί κατά της εξουσίας με τον τρόπο του, ενώ η Τουρκάλα διερμηνέας θα διαστρεβλώνει την ιστορία. Τα ωραία ερείπια ψηλά σε σπείρα και από την απέναντι όχθη του καιρού ο Ηράκλειτος να ατενίζει τον χρόνο. «Ο Μίλτος Σαχτούρης στο καφενείο του», με το σακάκι και τα άσπρα γένια του, στο πράσινο κλασικό, στρογγυλό μεταλλικό τραπεζάκι, πίνει τον καφέ του σε χοντρό φλιτζάνι, άδεια η καρέκλα στην οποία ακουμπάει, δύο τα τσιγάρα στο τασάκι. «Ξέρεις έναν ποιητή Ηλία Γκρή;» «Όχι» απαντά ο άλλος. Σε λίγο, το ίδιο ερώτημα με αλαφρά παραλλαγή: «Ξέρεις τον ποιητή Ηλία Γκρή;» και πάλι «Όχι» ο άλλος. Δεν χρειάστηκε να αρνηθεί τρις ο ερωτώμενος. Και οι δύο άλλωστε «βούλιαζαν στα αειθαλή χορτάρια του θανάτου».
Ο Γκρής ανασύρει, από τον αρχαίο μύθο ή την Ιστορία, τις ρίζες του και τις βλασταίνει στον σύγχρονο κόσμο. Μια τέτοια ρίζα είναι και η Λητώ, σαν εκείνη στη Δήλο, τη φωτεινή και λαμπερή, αισθησιακή, μες στη λάσπη ετούτη, που έκανε τον ποιητή να αναπηδήσουν φωτιές στις φλέβες του, ενώ «έλαμπε όλη απ’ των στίχων το φως». Στο κορμί της Λητώς ο Γκρής έγραψε ποίημα, «στο κορμί της όμορφης έγραψα τραγούδια», λέει ο Γιώργος Σεφέρης. «Οι ποιητές, Ηλία, είστε τρελοί» του είχε πει εκείνη.
«Ο Κόντε Σολωμός και η σκιά του», πολύ ωραία η εικαστική απόδοση, με τον ανοιχτό άσπρο γιακά, με το κρασί του, με την πίκρα του, με την απόρριψη από τους συμπατριώτες του, με την υπεροψία του, και το άλλο πορτρέτο με το χέρι στη θέση της καρδιάς. Κάνε το ποίημα «να ’χει ψυχή, πάει να πει την ψυχή σου γεμάτη απ’ το αίμα ιδέας πρωταρχικής», συμβουλεύει από τον υπερβατικό του κόσμο.
«Ο έρωτας στα Ολύμπια»: ο Ερμής κλέβει τη Νίκη μάς θυμίζει τον Γιώργη Παυλόπουλο σε μια ανάλογη δράση, όταν ο γλύπτης Κένταυρος ερωτοτροπεί με τη Δηιδάμεια. Ο Κολοκοτρώνης στο ποίημα «Η προφητεία του Γέρου» ενημερώνει τον Καποδίστρια για τον τόπο και το έδαφος που πατάει ο Κυβερνήτης. Ο Παπαδιαμάντης πίνει το κρασί του στο καφενείο του Καχριμάνη χτυπώντας παλαμάκια σ’ εκείνον που χορεύει το «ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας». «Η συντριβή του Γιάννη Ρίτσου» και η καταβαράθρωση κάθε πίστης, με ξεσκισμένη την κόκκινη ιδεολογία του στην πύλη της Μονεμβασιάς. Οι «Κρεσταινιώτισσες» υφαίνουν με ξενιτιά και θάνατο τη ζωή τους, μακριά από την αίγλη της αστικής ζωής. «Τα παράσημα του Κάλβου» είναι οι χίλιες δουλειές που έκανε για να επιβιώσει, αλλά έχτισε «κάστρο» με το έργο του παραβαίνοντας τον ποιητικό κανόνα. Το πορτρέτο του Φώσκολου στη θέση του ανύπαρκτου αντίστοιχου του Κάλβου. «Ο Γιαννούλης Χαλεπάς» και η δύστυχη, «δυνάστης μάνα του», που δεν ήξερε η έρμη τι θείο ταλέντο είχε ο γιος της. Το πορτρέτο του, στο στεγνό νησί του, μέσα στο γαλάζιο της αθανασίας. «Ο αυτόκλητος», που ήρθε αργά στον τάφο του πατέρα…
Πολύ σωστά διάλεξε ο Ζουμπουλάκης. Ένα κι ένα τα ποιήματα-προσωπογραφίες, κάθε μία με την ιδιαιτερότητά της και την πληγή της και το έγχρωμο πένθος, που μεταπηδά από τη ζωγραφιά στο ποίημα. Κάθε ποίημα κι ένας χαρακτήρας με ασπρόμαυρη, πικρή διάθεση.
Προσχέδια πολλά και φωτογραφία του καλλιτέχνη ολοκληρώνουν αυτή την αλλιώς ωραία έκδοση.
Ο Ηλίας Γκρής έγραψε ποίηση – Ο Πέτρος Ζουμπουλάκης ζωγράφισε πίνακες
Ηλίας Γκρής
Πίνακες: Πέτρος Ζουμπουλάκης
Momentum
72 σελ.
ISBN 978-618-5639-02-0
Τιμή €17,00
