Αλέξιος Μάινας: «Προσκόμματα και ποιμαντικές λύσεις για την κατάβαση της αγέλης στον κάμπο σε περίπτωση αντάρας»
Η πρόσφατη ποιητική συλλογή του Αλέξιου Μάινα, που κυκλοφορεί υπό τον ασυνήθιστα μακροσκελή στην ποιητική πράξη και πρακτική τίτλο, Προσκόμματα και ποιμαντικές λύσεις για την κατάβαση της αγέλης στον κάμπο σε περίπτωση αντάρας, καθοδηγεί, ευθύς εξαρχής, τις προσδοκίες του αναγνώστη προς την κατεύθυνση της κοινωνικής παρατήρησης, της κριτικής και του σχολίου σε ό,τι αφορά το κοινωνικό σύνολο και τις μεθόδους χειρισμού και χειραγώγησής του σε συνθήκες, μάλιστα, που διακρίνονται για την κρισιμότητα και την έντασή τους. Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη, που τιτλοφορούνται αντίστοιχα «Θεωρία» και «Πράξη», επιλογή που προσδίδει στο βιβλίο μία χροιά επιστημονισμού και καταδεικνύει τη διάθεση του ποιητή να προσεγγίσει και να τεχνουργήσει το έργο του ακολουθώντας μιαν αυστηρά μελετημένη και δομημένη διαδικασία ή, καλύτερα, πορεία, η οποία θα εξασφαλίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις μιας ολοκληρωμένης και ολόπλευρης ενατένισης του ανθρώπου και του κόσμου. Το δεύτερο μέρος, μάλιστα, περιλαμβάνει ποιήματα ομαδοποιημένα σε «πράξεις», στοιχείο που αποκαλύπτει την οικείωση του ποιητή στη θεατρική τέχνη και τεχνική, αλλά και στη φιλοσοφία του θεάτρου ως τέχνης που αναπαράγει και αναπαριστά τη ζωή με τους όρους ενός ανώτερου ανθρώπινου ήθους.
Τα ποιήματα της συλλογής, μάλλον πολυάριθμα σε σύγκριση με άλλες σύγχρονες ποιητικές απόπειρες, παρουσιάζουν μία ποικιλία μορφών και μορφοποιήσεων, αλλά και μία διακύμανση ως προς την έκτασή τους, με το μικρότερο από αυτά να αποτελείται από δύο μονάχα στίχους και το μεγαλύτερο να ξεπερνά ακόμα και τη μία σελίδα. Κεντρική και σημαίνουσα θέση μέσα στην ποίηση του Μάινα φαίνεται πως έχει η στροφή η οποία, παρότι το σύνολο των ποιημάτων είναι εξ ολοκλήρου γραμμένα σε ελεύθερο στίχο, αναδεικνύεται σε πολύτιμο εργαλείο, όχι μόνο στο επίπεδο της δομής και της δόμησης, αλλά και σε αυτό του περιεχομένου του ποιήματος και των διαστάσεων που αυτό προσλαμβάνει. Γιατί, πράγματι, οι στροφές από τις οποίες συντίθενται τα ποιήματα αποτελούν αυτοτελείς και αυτόνομες ποιητικές ενότητες, που βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση και στενή αλληλουχία μεταξύ τους διαμορφώνοντας, ουσιαστικά, ένα πρόσφορο πεδίο αναγνώρισης και απόλαυσης του τρόπου με τον οποίο «χτίζεται» και λειτουργεί το ποίημα.
Μία από τις πρώτες διαπιστώσεις που μπορεί κανείς να κάνει διαβάζοντας τα ποιήματα της συλλογής είναι πως η φωνή του ποιητή παρουσιάζει μία κλιμάκωση, μία διαβάθμιση, δηλαδή, ως προς το ύφος και συνακόλουθα το ήθος της ποιητικής σκέψης και έκφρασης του Μάινα. Έτσι, αν στο ένα άκρο βρίσκεται η πίκρα, το παράπονο και η θλίψη ορισμένων διαπιστώσεων που αφορούν την ανθρώπινη φύση, όπως θα πρέπει να νοηθεί η σειρά των ανθρώπινων επιλογών που εκβάλλουν στην παθογένεια των σύγχρονων κοινωνιών, στο άλλο άκρο μπορεί κανείς να διακρίνει τη διάθεση και την τάση του ποιητή να καταγγείλει και να στηλιτεύσει ό,τι λειτουργεί ως ερέθισμα αρνητικό ή ως πρόκληση της λογικής και της ευθυκρισίας: Μόνο όταν φύγεις/ δεν φθονούν/ και δεν εμπαίζουν.// Σ’ αγκαλιάζουν/ και νομίζουν πως κατάλαβαν./ Και θορυβούν ξανά:/ θαυμάζουν. («Η Τσβετάγιεβα σ’ ένα κατώφλι μόνη της φοβάται μην ελπίσει, IV») Στενά συνυφασμένη με την αύρα αυτή που αποπνέουν οι στίχοι του ποιητή είναι η αποφαντική ή, αλλιώς, βεβαιωτική χροιά και υφή της ποίησής του, η πρόθεσή της, δηλαδή, να αποτελέσει μία λογο-τεχνική ανατομία της εποχής, μία καλλιτεχνική προσέγγιση στην οποία προεξάρχουν εξίσου και παράλληλα τόσο η νόηση, όσο και το αίσθημα. Γιατί, πραγματικά, είναι τέτοια η ισορροπία ή, καλύτερα, η ισορρόπηση ανάμεσα σε αυτό που αντιλαμβάνεται και σε αυτό που συν-αισθάνεται ο ποιητής, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να μοιάζει σαν ένα κέρμα με δύο όψεις, που διατηρεί και υπερασπίζεται την αυταξία του λόγω ακριβώς αυτής της συνύπαρξης: Ως αντανάκλαση εμφωλεύω ακόμα νόημα./ Διαβάζω αργά το πρόσωπό μου./ Θα γεράσει. («Το σκηπάνι των ειδώλων, ΙΙ»)
Οι θεματικοί πυρήνες της συλλογής είναι πολλοί και αφορούν διάφορες πτυχές του βίου, της πράξης και της δράσης των ανθρώπων, των κινήσεών τους μέσα στην κοινωνία, αλλά και μέσα στον εσωτερικό τους χώρο και χρόνο.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό, πολύ συχνά, δίνεται η εντύπωση μιας ποίησης που προσεγγίζει και προσιδιάζει στη φιλοσοφία, στις αρχές και στις κατευθυντήριες γραμμές της. Η εντύπωση αυτή όμως είναι, εν μέρει, παραπλανητική. Γιατί όσο δόκιμη και θεμιτή είναι αυτή η ερμηνεία, άλλο τόσο έγκυρη είναι και αυτή που θέλει τον ποιητή να μη στέκεται μπροστά στο κοινωνικό και εγκόσμιο γίγνεσθαι με την ψυχραιμία ενός φιλοσόφου, αλλά ενός ανθρώπου που συν-πάσχει, ενός καλλιτέχνη που καλείται όχι μόνο να αποτυπώσει, αλλά στην κυριολεξία να δημιουργήσει έναν κόσμο που εκκινεί από την πραγματικότητα και την απτή, χειροπιαστή της διάσταση, αλλά εξακτινώνεται σε ένα επίπεδο όπου προεξάρχει η φαντασία και το δημιουργικό αίσθημα. Για τον λόγο αυτό, μέσα στα περισσότερα από τα ποιήματα μπορεί να συναντήσει κανείς εικόνες που, εν είδει στιγμιοτύπων, αποδίδουν την πραγματικότητα όπως είναι, κυρίως, όμως, όπως θα μπορούσε να είναι ή όπως θα έπρεπε ή θα επιθυμούσε ο ποιητής να είναι. Από την άποψη αυτή, η τέχνη και η τεχνική του Μάινα φαίνεται πως ακολουθεί και υπακούει στην αριστοτελική θεωρία και θεώρηση της τέχνης ως της ανθρώπινης εκείνης δραστηριότητας που υπηρετεί το «καθόλου», το καθολικό, δηλαδή, και το πανανθρώπινο. Γι’ αυτό και τα ποιήματα του Μάινα μοιάζουν να τοποθετούνται σε έναν χωροχρόνο χωρίς σαφή και εντοπισμένο προσανατολισμό και προσδιορισμό, σε έναν χωροχρόνο συμπαντικό και διαχρονικό, ταυτόχρονα όμως τοπικό και επικαιρικό: Οι έννοιες μένουν και τα σύμβολα,/ η ερμηνεία αλλάζει./ Μένουν τ’ αόριστα αξιώματα/ μα οι νόμοι αλλάζουν/ εποχές./ Το πνεύμα αλλάζει τρόπο.// Ο άνθρωπος εντέλει γίνεται/ αυτό που ευγνωμονεί. («Η τελική θρησκεία, ΙΙ»)
Οι θεματικοί πυρήνες της συλλογής είναι πολλοί και αφορούν διάφορες πτυχές του βίου, της πράξης και της δράσης των ανθρώπων, των κινήσεών τους μέσα στην κοινωνία, αλλά και μέσα στον εσωτερικό τους χώρο και χρόνο. Ο πιο εμφανής, όμως, από τους πυρήνες αυτούς είναι η απώλεια, η οποία προσεγγίζεται μέσα από μια ποικιλία εκδοχών και εκφάνσεων. Η συνθήκη αυτή φαίνεται πως βρίσκεται στο κέντρο της ποιητικής δημιουργίας και οδηγεί τον Μάινα στην εξακρίβωση των αιτιών και των αποτελεσμάτων της: Αν ο χρόνος/ συνωνυμεί με την απώλεια/ όσων απλώς φαντάζουν αδύνατα// τότε η ευτυχία/ είναι εκείνο που χάνεται/ μες στην αμφισβήτηση της ελευθερίας μας.// Γιατί αυτή είναι αειθαλής/ και κείνη φυλλοβόλος. («Το θεώρημα της μηλιάς») Πρόκειται για την απώλεια του χρόνου, του εαυτού, της ζωής, του αγαπημένου προσώπου, για απώλειες, δηλαδή, που ενοποιούνται πάνω στη βάση του σπαραγμού που προξενούν τόσο στον δημιουργό, όσο και στον αναγνώστη, ο οποίος καλείται να βιώσει την πραγματική της διάσταση, αυτήν της ανυπαρξίας. Η διαπίστωση, άλλωστε, φαίνεται πως αποτελεί τον απώτερο στόχο του ποιητή, τη στόχευση του συγκεκριμένου έργου και όλες οι δυνάμεις, είτε αυτές προκύπτουν από την αντίληψη, είτε από το αίσθημα του ποιητή, συστρατεύονται για την επίτευξή του. Από αυτή την άποψη, η όλη ποιητική προσπάθεια μοιάζει να εμπνέεται ή να εμφορείται από μία μπρεχτικής προέλευσης λογική, η οποία αντικρίζει και αναγνωρίζει στην ποίηση και στην τέχνη γενικότερα την ευθύνη για την κοινωνική κριτική, την αφύπνιση του κοινού, το κέντρισμα του αποδέκτη, προκειμένου αυτός να αποστασιοποιηθεί από το έργο τέχνης, με την έννοια της 
συναισθηματικής απεμπλοκής του από την τέρψη που αυτό προσφέρει, για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην κριτική αποτίμηση τόσο του ίδιου του έργου, όσο και του τρόπου με το οποίο αυτό μεταπλάθει την πραγματικότητα. Ο Μάινας, λοιπόν, πετυχαίνει μία στόχευση διττή. Αφενός μεν να τεχνουργήσει ποιήματα που δεν αρνούνται ή δεν κρύβουν την καλλιτεχνική τους υπόσταση, τη δημιουργία τους δηλαδή πάνω στη βάση της εμπνευσμένης σύλληψης και απόδοσης, αφετέρου δε να τους δώσει ένα νέο περιεχόμενο και έναν νέο προσανατολισμό προς ένα άνοιγμα σε μία πραγματικότητα σκληρή, ταυτόχρονα όμως πρόσφορη στην ανάπλαση, την αναμόρφωση, τη βελτίωσή της.
Προσκόμματα και ποιμαντικές λύσεις για την κατάβαση της αγέλης στον κάμπο σε περίπτωση αντάρας
Αλέξιος Μάινας
Μικρή Άρκτος
144 σελ.
ISBN 978-618-5412-15-9
Τιμή €15,00
