fbpx
Τασούλα Καραγεωργίου: «Τα πήλινα ποιήματα»

Τασούλα Καραγεωργίου: «Τα πήλινα ποιήματα»

Το βιβλίο της Τασούλας Καραγεωργίου που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Κέδρος με τον τίτλο Τα πήλινα ποιήματα είναι μια μερικώς συγκεντρωτική έκδοση αποτελούμενη από τις εξής δύο συλλογές: Η χελώνα του Κεραμεικού (Γαβριηλίδης, 2011) και Η πήλινη χορεύτρια (Γαβριηλίδης, 2019).

Η πήλινη χορεύτρια, η 8η ποιητική συλλογή της Καραγεωργίου, τιμήθηκε με το Βραβείο Λάμπρου Πορφύρα 2020 της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ η συλλογή της Το μετρό (Γαβριηλίδης, 2004) που είχε επίσης τιμηθεί με το Βραβείο Αθάνα της Ακαδημίας Αθηνών το 2006 (κριτική στη Νέα Εστία, τ. 1777, Απρίλιος 2005, σσ. 660-661) μεταφράζεται ήδη στα ιταλικά από την ελληνίστρια Gilda Tentorio.

Η Τασούλα Καραγεωργίου έχει επίσης ασχοληθεί με τις αρχαίες ποιήτριες Σαπφώ και Ήριννα, τις οποίες έχει μελετήσει και μεταφράσει. Ακόμα, έχει μεταφράσει Επιγράμματα από την Παλατινή Ανθολογία, με τον τίτλο Ναυαγού ειμί τάφος (Γαβριηλίδης, 2016). Στα λογοτεχνικά της ενδιαφέροντα συμπεριλαμβάνεται και η Εισαγωγή-Ανθολόγηση ποιημάτων του Ανδρέα Κάλβου, στο βιβλίο με τον τίτλο Το ατάρακτον βλέμμα του Ανδρέα Κάλβου (Ίδρυμα Τάκη Σινόπουλου, 2018). Επίσης, μας έχει δώσει ένα λυρικό αφήγημα για παιδιά, και δοκίμια, για την Αίθουσα της Ποίησης. Εννοείται πως είναι πάμπολλες οι συμμετοχές της σε συνέδρια, σεμινάρια, ημερίδες και αφιερώματα που αφορούν ποιητές της γενιάς της και όχι μόνον. Τελικώς, η Καραγεωργίου είναι πάντα παρούσα με μία αξιόλογη και αξιέπαινη πρωτογενή αλλά και δευτερογενή λογοτεχνική παραγωγή. Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ως πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων έχει μόνιμη μέριμνα για τον φιλόλογο της πράξης μέσα στο μικρό αλωνάκι της σχολικής τάξης.

«Η χελώνα του Κεραμεικού»

Η χελώνα του Κεραμεικού έχει σχολιαστεί, μελετηθεί, επαινεθεί (βλ. Ποιητική 1-11-2012), όμως αυτή η επανέκδοσή της μας δίνει την ευκαιρία να την ξαναδούμε και να την επανανακαλύψουμε. Είναι ίχνος καθοδηγητικό. Δεν είναι τυχαίος ο χώρος –το αρχαίο νεκροταφείο– με την κρυμμένη νέκυια στην τσάντα/ και μες στο βάθος της σπηλιάς μια κυκλοδίωκτη λύπη. Δεν είναι τυχαίο ότι επιλέγει να καθίσει πλάι στο ποτάμι, που δεν είναι ένας συνηθισμένος αγωγός ομβρίων υδάτων, που ρέει απ’ τις υπώρειες του καιρού έως τις εκβολές της λήθης/ γοήμων μνήμη πολυδάκρυτη κυλάει στο ταπεινό ρείθρο. Δεν είναι τυχαίο στη σελίδα 11 να βρίσκεις στο ομότιτλο της συλλογής ποίημα:

…Απρίλη μήνα στον Κεραμεικό,
ίσως την δείτε ξαφνικά
να σέρνεται λικνιστικά
μες στα χλωρά τριφύλλια

Κι αν γύρω σας ακινητούν οι επιτύμβιες στήλες
κι έφιππος ο Δελίλεως γλεντάει το θάνατό του,
ακόμα κι αν σας συγκινεί μονάχα η τέχνη της σιωπής,
δώσετε λίγη προσοχή
στο θαύμα που ζωγράφισε ο θεός πάνω στο καύκαλό της,
μα πιο πολύ
στο πείσμα της αδιάφορη να οδεύει προς τους τάφους.

Η μαρμάρινη κοσμογονία πλάι στην άλλη του πηλού.

Απρίλης μήνας, σκληρός, ακούγεται συχνά, καρδιά της Άνοιξης, με θάνατο και Ανάσταση ένα κράμα. Εδώ συμβαίνει ο «περίεργος νόστος», επίσκεψη, ξενάγηση σ’ αυτά που κρύβονται πίσω από αυτά που φαίνονται. Η χελώνα είναι το μέρος αντί του όλου, δείγμα μικρό της μεγάλης μητέρας-φύσης, της οποίας δείχνει την πορεία και την ηλικία, μικρό ανάλογο στο θαύμα που ζωγράφισε ο θεός πάνω στο καύκαλό της, αλλά και το αργό της βάδισμα συμβατό με τους αιώνες.

Δεν είναι απλά διακοσμητικά στοιχεία οι «επιτύμβιες στήλες», τα χλωρά τα τριφύλλια, τα υδροχαρή φυτά που πνίγουνε του Ηριδανού το ρείθρο. Η ποιήτρια δεν έρχεται εδώ για να ξεκουραστεί, αλλά για να μιλήσει με τους πεθαμένους, να ακούσει τη φωνή μέσα από το σείσμα των δέντρων, να περιδιαβάσει τα μνημεία, τους μικρούς κιονίσκους, να μελετήσει τα ονόματα, να στοχαστεί πάνω στη μοίρα των μικρών και άγνωστων στην ιστορία του θανάτου. Γιατί σ’ αυτά κυρίως θα σταθεί η Καραγεωργίου. Το μάτι της θα συλλογιστεί τον μικρό πήλινο πίθηκο, τι να γυρεύει άραγε στον τάφο του Ευφήρου;

Ποιος ξέρει τι απέγινε η μικρή θεραπαινίδα/ όταν η γη σκέπασε πια την Ηγησώ/ ποιο ήταν και από πού αυτό το κορίτσι με τον χειριδωτό χιτώνα:/ βαρβαρική αμφίεσις κι ένδυμα ξενικό […] κι αν ξενιτιά είν’ ο θάνατος, η προσφυγιά είναι Άδης. Πώς κάνει ο κούρος βήμα εμπρός με τσακισμένο πόδι… σαν περηφάνια τ’ ουρανού που ανθεί μέσα στο χώμα.

Πώς μπορεί κανείς να προσπεράσει το μνήμα της Αμφαρέτης με το μικρό εγγονάκι στην αγκαλιά της;

Της κόρης μου κρατώ εδώ το ακριβό παιδάκι
που όταν βλέπαμε το φως
πάλι στα γόνατά μου το κρατούσα
τώρα, νεκρή εγώ, νεκρό στην αγκαλιά μου το έχω.

Από ένα επιτύμβιο η μικρή Ευκολίνη με το σκυλί στο πλάι της μ’ ένα μαντίλι χαιρετάει. Την χαρίεσσα Σφίγγα κοιτάζουμε μετωπικά ατενίζοντας το επέκεινα. Ειδώλια γυναικών που θρηνούν, τον μαρμάρινο ταύρο, στο αίθριο του Μουσείου, που φρουμάζει κι ανταριάζεται και σε λίγο θα σπάσει τη τζαμαρία… Η μαρμάρινη κοσμογονία πλάι στην άλλη του πηλού.

«Η πήλινη χορεύτρια»

Η πήλινη χορεύτρια έλκει την καταγωγή της από την ιδέα του πηλού, σαν γέφυρα για να μας ενώσει με τα πριν του Κεραμεικού ποιήματα. Η συλλογή όμως παίρνει τον τίτλο της από «το παλαιότερο δείγμα […] στο δικό μας τ’ αλφάβητο… στη μικρή οινοχόη του Δίπυλου: “στον χορευτή που καλύτερα απ’ όλους χορεύει,/ για έπαθλο αυτό ας δοθεί”».

Αυτή η μικρή οινοχόη, σαν μικρό κορίτσι, φωνάζει την ηλικία της (για τη συλλογή έχουμε γράψει αναλυτικά στο περιοδικό Νησίδες, τ. 20, Χειμώνας 2019-2020, σσ. 27-33). Σ’ αυτή τη συλλογή πρόσωπα ιστορικά και πρόσωπα του μύθου συνυπάρχουν, προβάλλοντας την αλήθεια του καιρού τους σε μια λογική δεκτή αλλά και απαράδεκτη από την καρδιά. Είναι ο Αρχίλοχος, σαν άτακτο παιδί που κάθεται στα τελευταία θρανία γελάει με τον Αίαντα, δείχνοντας τη νέα του ασπίδα. Γι αυτό Κι ο Αίαντας δεν έρχεται στο μάθημά μου πια. Σκέφτομαι πως και μόνο απ’ το παράδειγμα σώζεται το μάθημα και το σχολείο, με αυτή τη σκηνοθεσία δίνεται η απάντηση στη σύγκρουση των γενεών, στον αντίλογο της μιας γενιάς με την άλλη. Κάπως έτσι και ο Νέος της Σιδώνας με τον Αισχύλο στο ποίημα του Καβάφη. Η Καραγεωργίου είναι ποιήτρια docta και συνδυάζει αρμονικά το ένα με το άλλο, δείχνει τις γέφυρες φωτίζοντας την αλήθεια της κάθε εποχής.

Με ό,τι τρέφεται κανείς δημιουργεί και σταλάζει στίχους μαλάματα από τον θησαυρό των άλλων.

Κι ο Κάλβος την ερώτησε αν «Υπάρχει ελπίς πατρίδος» κι εκείνη δεν του απάντησε αλλά του έδωσε μια λέξη· «αλγεσίδωρος» «από το λέσβιον μέλος» της Σαπφώς· Ω θαυμασία λέξις/ επτασυλλάβου στίχου/ ατίμητον χάρισμα/ αλγεσίδωρος έρως/ με κυριεύει, αναφωνεί ο ποιητής και έτσι την ερωτεύτηκε ο Κάλβος και ποτέ δεν παντρεύτηκε/ την Αγγλίδα εκείνη Αουγκούστα Ουάνταμς. Η ποιητική φαντασία κάνει την υπέρβασή της για να δείξει τις μυστικές αγάπες της Καραγεωργίου και να συνθέσει στροφή πεποιημένη, κατά τα κάλβεια μέτρα, μετατρέποντας την ποιητική ουσία σε ποιητική τεχνική, επειδή κι εκείνη αγάπησε τον Κάλβο. Η ποιήτρια επικοινωνεί συνεχώς με τον ποιητικό παράδεισο που θα πνεύσει/ ως δρόσος ζεφύρου/ στην ολόμαυρη ράχη, στην έρημη γη. Κι εδώ είναι ο Σολωμός, μια άλλη αγάπη της ποιήτριας που αναδύεται ως αγίασμα, έρχεται και επανέρχεται στους στίχους της. Με ό,τι τρέφεται κανείς δημιουργεί και σταλάζει στίχους μαλάματα από τον θησαυρό των άλλων.

«Η πήλινη χορεύτρια», που δίνει και το όνομα στη συλλογή (και εδώ 2η ενότητα του βιβλίου), είναι ένα μικρό ειδώλιο στη γυάλινη προθήκη της, που στροβιλίζει διαρκώς/ μέσα στην κωνική φουστίτσα της τον χρόνο.

Δεν περνάει απαρατήρητο το «κυκλοδίωκτο γαϊδουράκι», η οργή της Θέτιδας και η απειλή της: θα σηκώσω μια θάλασσα μέσα στο ποίημα. Δεν ξεχνά την «Τριάντα μία Δεκέμβρη στου Γαβριηλίδη», και τα είδωλα των ποιητών που θα πλανώνται σαν νέκυια/ καμωμένη απ’ το υλικό των ονείρων. Θυμάται πολύ καλά πως αν δεν ήτανε ο Όμηρος να ικετεύει «μη καταλείπειν με άκλαυτον», κανείς δεν θα ήξερε ποιος είναι ο Ελπήνορας. Δεν της διαφεύγει ο καινούριος χρόνος που καλπάζει σαν ίαμβος/ που σαρώνει μ’ ορμή γερασμένους ρυθμούς αναπαίστου. Δεν ξεχνά τον ήρωα Αίαντα που παρεφρόνησε, τη δύστυχη γυναίκα του την Τέκμησσα, ορφανή από πατέρα και άντρα

Ο πελώριος Αίαντας/ ο πατέρας του γιου της/ ο φονιάς του πατέρα της,
Μια γυναίκα απλή/ πριν για πάντα χαθεί/ στα ερέβη του μύθου.

Η Τασούλα Καραγεωργίου έχει τον τρόπο της να μας μεταφέρει τη συγκίνηση των κειμένων. Κάθε λέξη της και μια αναφορά σε ποιητή ή πεζογράφο. Όλοι συμμετέχουν στο πλούσιο τραπέζι της. Σε όλους προσφέρει λουλούδι και ανάβει κεράκι, μνήμη και αγάπη. Παίρνει τις λέξεις τους και συνθέτει τους στίχους της. Και δεν υπάρχει περιοχή του ποιητικού λόγου απ’ την οποία δεν αντλεί ιοπλόκαμες λέξεις και εμπρηστικές, πτερόεντα ονόματα, ιμερόφωνους στίχους. Γοητεύεται από το βαθύκομο φύλλωμα, τους τριτόκλιτους τέττιγες, τα ηδύφωνα ρήματα, την ηδύπικρη θλίψη. Ακούει γλυκά στα χοχλακούδια επάνω τα θαλπτήρια σάνδαλα.

«Τα πήλινα ποιήματα»

Το βιβλίο συνοδεύεται από σημειώσεις πολλές, διευκρινιστικές, βιβλιογραφικές, πραγματολογικές. Κάθε σημείωση μας στέλνει σε κείμενο εμβληματικό κι αγαπημένο. Στον αρχαίο Αριστοφάνη, στον νεότερο Σικελιανό, στα επιτύμβια επιγράμματα, στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, του οποίου μας παραθέτει όλο το «μινύρισμα πτηνού χειμαζομένου». Στην επιγραφή από τον τάφο του Αναξίλα, στην επιγραφή της οινοχόης του Διπύλου, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στους στίχους του Αρχίλοχου, στις λέξεις της Σαπφώς. Μας παραθέτει όλη την προφητεία του Κύπριου χρησμολόγου Εύκλου, όλο «Το τραγούδι του Τιθωνού» της Σαπφώς, που δίνει νέα διάσταση στη μελέτη της σαπφικής ποίησης και το οποίο μεταφράζει η ίδια. Μας πληροφορεί πως στο ποίημα «Κυκλοδίωκτος ήλιος» το επίθετο «κυκλοδίωκτος» που όλοι ξέρουμε από τον Κάλβο απαντά άπαξ στην Παλατινή Ανθολογία και ανήκει στον επιγραμματοποιό Σεκούνδο. Μεταφράζει η ίδια το ποίημα και το παραβάλλει με την «Μπαλάντα του κυρ-Μέντιου» του Κώστα Βάρναλη. Το ποίημα για τον Μελέαγρο συνομιλεί με το επίγραμμα του Μελεάγρου, το οποίο επίσης παραθέτει σε δική της μετάφραση. Τέλος, μας δίνει στοιχεία για την Τέκμησσα. Ήταν κόρη του βασιλιά της Φρυγίας Τεύθραντα, την παντρεύτηκε ο Αίας αφού σκότωσε τον πατέρα της και έκανε έναν γιο μαζί της, τον Ευρυσάκη.

t karageorgiouΗ Τασούλα Καραγεωργίου δεν μας έδειξε απλώς τα Πήλινα ποιήματά της, αλλά μας άνοιξε το ποιητικό εργαστήρι της ψυχής της· μας μίλησε σε όλες τις γλώσσες της ελληνικής και τις μετέφρασε για χάρη μας. Μας έδειξε ποιοι είναι οι αγαπημένοι της. Τα ποιήματά της δεν είναι απλώς ποιήματα που λένε κάτι που δεν ισχύει πια. Το βλέμμα της το ελεητικό, το πονετικό, το ανθρώπινο διεύρυνε το τοπίο και μας έδειξε πώς αρχαία δεινά επιβιούν στο σήμερα. Ο κόσμος δεν άλλαξε, παρά μονάχα απέξω. Μια αδιόρατη θλίψη όλα τα διαπερνά, αλλά σαν τα εωθινά της Άνοιξης είναι τα ποιήματά της.

Η Ξένια Τρύφων σχεδίασε το εξώφυλλο. Οι εξαιρετικές τερακότες που το κοσμούν είναι έργα του γλύπτη Θεόδωρου Παπαγιάννη και έρχονται κι αυτές να μας θυμίσουν τον Κεραμεικό, τα κεραμικά και τον δημιουργό πηλό.

 

Τα πήλινα ποιήματα
Τασούλα Καραγεωργίου
Κέδρος
σ. 80
ISBN: 978-960-04-5120-7
Τιμή: 9.50€
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.