Κώστας Μπουρναζάκης: «Μέσα σε ήλιους και φεγγάρια»

Στα ποιήματα της συλλογής του Κώστα Μπουρναζάκη Μέσα σε ήλιους και φεγγάρια κυριαρχεί το μυστηριακό ρεύμα της ζωής, το διαρκές παρόν της Φύσης και της ποιητικής συνείδησης. Μαγευτικοί τόποι της όρασης δημιουργούν μια εκστατική ατμόσφαιρα στις εικόνες του. Κι αυτά τα στοιχεία εκφρασμένα με αμεσότητα, ένταση και σπάνια γλωσσική επάρκεια, δίνουν στα λυρικά «γεγονότα» που κομίζει ο ποιητής την ορμή μιας ευφρόσυνης αποδοχής του κόσμου.

Η Ιστορία, με την αγωνία, τους φόβους, το διχαστικό πνεύμα, τις ρωγμές στον ανθρώπινο ψυχισμό, δεν έχει αγγίξει το εδεμικό τοπίο του ποιητή. Οι αισθήσεις κατευθύνουν τη συνείδησή του διαρκώς προς μια τελετουργική περιπέτεια της φωτεινότητας. Σ’ ένα τοπίο παλλόμενο και –τις περισσότερες φορές– φλεγόμενο, μυθικό, όπου τα χρώματα, οι κινήσεις, τα σχήματα, οι ευωδίες του, η αδιάκοπη ροή των εικόνων και ο μαγνητισμός του, δημιουργούν τον αέναο χρόνο κάθε στιγμής, αποκρυσταλλωμένο στη μορφή του ποιήματος.

Ο Μπουρναζάκης επικοινωνεί με τις υλικές μορφές που τον περιβάλλουν, ανακαλύπτει ξανά, όπως κάθε αληθινός ποιητής, το μυστικό βάθος των πραγμάτων και του κόσμου. Η έκταση της ματιάς του «αναγγέλλει», πνευματοποιείται και εναρμονίζεται γλωσσικά. Μετουσιώνει τις αισθήσεις του σε ψυχικά τοπία και σε νέες πραγματικότητες.

Επιλέγω ένα παράδειγμα. Η ανεύρεση ενός αγάλματος κόρης σε κάποιον θαλασσινό βυθό στάθηκε το έναυσμα για τη δημιουργία ενός ποιήματος της συλλογής. Το άγαλμα ορίζει πια την παρουσία του στον κόσμο, αποτελεί έναν κανόνα – γίνεται «Όχθη», «Πορεία» κι «Αθωότητα», κατά τον ποιητή. Ένας ορίζοντας για να αντικρίσουμε την ομορφιά και τα παντοτινά και απέραντα σύνορά της:

ΕΠΙΓΕΙΟ

Φύκια, κοχύλια κι αστερίες σε κρατούσαν
στο σύνορο δυο κόσμων, μόνη κι απροσκάλεστη.
Τι κίνδυνοι στην αγκαλιά σου! Πόσες μετέωρες σιωπές!
Και ποια αλλοτινά μυστικά στις μεγάλες φουρτούνες ταξίδευες;
Με των ματιών σου τα εκατόφυλλα πετράδια:
βουβά, γαλήνια, απιθωμένα μέσα στις αινιγματικές εκτάσεις
αιώνες τώρα να συνάζουν μόνο παράφορη ομορφιά.

Έτσι αγέρωχη σε φέραν στο διψασμένο ακρογιάλι·
σιγά, με προσοχή τραβήξαν την ανυπότακτη καλύπτρα
όστρακα, ρόχθους κι άρμενα ξεγνέθοντας. Γύρω σου
με σπασμούς αναπηδούσαν αστραφτερά μεγάλα ψάρια,
τα δέντρα με πουλιά ξεσπούσαν κι είχαν να πουν
–όσο πληθαίναν– αχούς, λαλιές, γητειές αλλόκοτες :
«Η κόρη που καθρέφτισες είναι κλεισμένο ρόδο,
στη χιονισμένη πέτρα της κι ο άνεμος σωπαίνει…».

Με τόσες άκοπες προλήψεις, με τέτοιον ίλιγγο βλεμμάτων
είν’ ένα θαύμα ότι μένεις «Όχθη», «Πορεία» κι «Αθωότητα».
Το μάκρος των ανάγλυφων μαλλιών σου αφήνει ως πέρα
μια ακτή εχέμυθη, πιστή, για να κοιτάξομε τον ήλιο.
Το γυμνωμένο στήθος σου φτάνει σαν άγριο καλοκαίρι
με μονοπάτια απέραντα, κροκάτα μεσημέρια.
Μια δίνη με συντρίμματα τα χέρια σου και ξάφνου
απ’ την ερήμωση αναβλύζουν μ’ ένα κλαδί ωραία μήλα.
Στα κύματα του φύλου σου το σκοτεινό ηφαίστειο κοχλάζει –
η μαύρη πεταλούδα του χτυπάει τον ουρανό που είναι κλειστός.
Περνούν, βογκούν οι θύελλες μέσα στη σύμμετρη σαγήνη
απ’ την καμπύλη των γονάτων ριγούν στην άκρη των ποδιών σου.

Αδιάκοπο, ολοζώντανο ανάστημα, ελευθερώνεις το αρχαίο πάθος
σ’ ένα χορό τόξου και βέλους, φλόγας κι αχτίδας του νερού, ρίζας
βαθιάς – και ειμαρμένης.

Τα περισσότερα ποιήματα του Μπουρναζάκη έχουν ως τόπους «δράσης» και οράματος τους ανοιχτούς ορίζοντες της Φύσης. Αλλά και όταν ο δημιουργός φτάνει στο αστικό πεδίο, πάλι η Φύση έρχεται να δώσει στον άνθρωπο τις διαστάσεις του απέραντου της ψυχής και των αισθήσεων.

Ιδού, ενδεικτικά, κι ένα ποίημα, στο οποίο υπάρχει ο χώρος ενός θερινού κινηματογράφου, όπου προβάλλεται κάποιο ασπρόμαυρο φιλμ περιπέτειας, μάλλον ένα film noir, εν μέσω μιας αυγουστιάτικης νύχτας όλο φως και χρώματα, και με τις ευωδίες των γιασεμιών και του αγιοκλήματος να δημιουργούν μια αντιθετική, παράξενη ατμόσφαιρα, οριακή στην ψυχική της ένταση:

ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΑ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ, 2

Από τη δυτική δεντροστοιχία ξεχωρίζει
μόνο το επάνω μέρος της οθόνης
γεμάτο γιασεμόκλωνα και μέσα
ασπρόμαυρες μορφές στην εγκατάλειψη του έρωτα –
αυτός ο απειλητικός χειμώνας που δραπέτευσε
από ένα υπερπόντιο ταξίδι, έρημες αποβάθρες απλησίαστες,
το τραίνο με τρεμάμενα τα φώτα κι ασταμάτητη βροχή
στα τζάμια να χτυπάει –που αδύνατον να κοιμηθεί κανείς–
θα διασχίσει σε δυο ώρες όλους τους αποχωρισμούς,
την ίδια προαιώνια ιστορία των θνητών,
τρυφερές κι αναπότρεπτες πλάνες, διάδημα
της όμορφης που μεριμνά σε όνειρα παράνομα
κι αφύλακτη και μαγεμένη κρατά τον ύστατο χορό
για μια παράξενη αγκαλιά στη φωταγωγημένη αίθουσα·
τα βλέμματα των ύποπτων θαμώνων μεθάν και στροβιλίζονται
στο σώμα της.

Αλλά για ποια συνάντηση ανεβαίνει το ανεξήγητο αγιόκλημα
–τούτη τη νύχτα την απέραντη του Αυγούστου–
με το πικρό μυστήριο ενός σπαρακτικού αινίγματος
να επιτείνει το ανεκπλήρωτο μιας άλλης νοσταλγίας·
συμβάντα ξεχασμένα, ψίθυροι, λεπτομέρειες
που προσπαθείς να θυμηθείς, σιωπές ευδαιμονίας
κι αθωότητας, τόσες απροσδιόριστες στιγμές,
που διακινδυνεύουμε σε λίγο να βρεθούμε
κατάδροσοι, απεγνωσμένοι, κι επταμόναχοι
σε μια μοιραία γέφυρα, όλο καπνούς κι αντιφεγγιές
με ραγισμένη την καρδιά για πάντα.

Μαγευτικοί τόποι της όρασης δημιουργούν μια εκστατική ατμόσφαιρα στις εικόνες του.

Τα φυσικά τοπία στην ποίηση του Μπουρναζάκη δεν είναι στατικοί τόποι, αλλά δημιουργικές δυνάμεις, που μέσα στο λαμπρό ελληνικό φως αντανακλούν πεδία ευφροσύνης, έκπληξης, ανθρώπινης εμπειρίας και βαθιάς επικοινωνίας με τον κόσμο. Ιδού μια εξαιρετική αποτύπωση του ελληνικού καλοκαιριού, μέσα σε καταιγισμό φλογερών και αιθέριων εικόνων, με τη Φύση και όλες τις αισθήσεις σε έξαρση:

ΜΕΣΑ ΣΕ ΗΛΙΟΥΣ ΚΑΙ ΦΕΓΓΑΡΙΑ [αρ. 9]

Καθρέφτες φλόγας και ονείρων
στα μάτια των ξεκούραστων σπιτιών,
στο δρόμο που ανεβαίνει σαστισμένος
με τ’ αναμμένα πεύκα, τις συκιές, τους αθανάτους,
και συναντάει σα χρησμούς στον πρώτο λόφο
τα μυστικά των αμπελιών να λάμπουν ξένοιαστα·
κυλάει μυριόφωνο χρυσάφι στη δίψα του μεσημεριού,
με φύλλα σείστρα, με οργιές απείραχτης χαράς·
τα μύρα του φασκόμηλου, της αψιθιάς, του δίκταμου,
χαράζονται ολοκόκκινα στο πρόσωπο του ήλιου,
που ανήμερος αρπάζεται στα βράχια μ’ ένα βλέμμα
τινάζοντας το έρεβος με πανδαιμόνιο πουλιών
απ’ την καρδιά του ως πέρα στις σπιλιάδες του πελάγου.

Δεν είναι τώρα μια στιγμή να μην σκιρτά καλή γιορτή,
δεν είναι τώρα μια φωνή να μη χορταίνει αγκαλιά,
δεν είναι τώρα μια φωτιά που να μην δίνει κι άλλο σώμα.

Κι οι μουσικοί της φαντασίας κατευθύνουν φιλιωμένοι
ελικωτούς ανέμους στην απέραντη αμμουδιά –
ώρες πολέμου και ειρήνης, ώρες της άχνης, της φουρτούνας
της σουσουράδας και της μέλισσας,
των θαλασσόδαρτων μαλλιών, των γέλιων των ακράτητων –
ποιο αλαλαγμού χαμίνι ποιο τρεχάτο τρόπαιο
ποιος λίβας ποιο σεργιάνι των σταχυών
ποια λεία ξακουστών φραγκόσυκων
ποιες μακρινές καλύβες με πεπόνια χίμαιρας
ποια ξαναμμένα βότσαλα σε χέρια ασταμάτητα
ποιες βάρκες με σιμά κορμιά στης πλώρης τ’ ανηφόρισμα
ποια κύμα στο κολύμπημα να σπάει σε μοσχοκάρφια –
χορός που φεύγει κι έρχεται χαράζοντας τον ήλιο.

Όλα τα ποιήματα είναι γραμμένα σε χρόνια της νεότητας του ποιητή. Η έκταση των νεανικών αισθήσεων είναι εκείνη που δημιούργησε και τη δυναμική αυτής της πορείας. Με την πληρότητα μιας οντολογικής ευτυχίας, εμπνευσμένης από την απεραντοσύνη του κόσμου αλλά και τον ορίζοντα του στιγμιαίου, που μέσα από το ποίημα γίνεται διαρκές. Αυτά είναι που μετουσιώνονται σε ταξίδια προς το «θαύμα».

Να προσθέσω επίσης ότι η συλλογή Μέσα σε ήλιους και φεγγάρια είναι ένα αληθινό κομψοτέχνημα. Ένα βιβλίο φτιαγμένο με ιδιαίτερη αισθητική φροντίδα, για να είναι ευανάγνωστο και πολύ όμορφο μαζί. Συνεχίζει την ωραία τυπογραφική παράδοση των Εκδόσεων Ίκαρος.

k bournazakis Σε μια εποχή πλημμυρισμένη από άσκοπες πληροφορίες, βιαστικές εντυπώσεις και αδιέξοδα, ο σεβασμός και η προσήλωση του Μπουρναζάκη στα αιώνια στοιχεία του ανθρώπινου βίου, στη Φύση, στις συμπαντικές της διαστάσεις, η δημιουργία γλωσσικά μεστού λυρισμού, αποτελούν μια τολμηρή και ουσιαστική πρόταση στη σύγχρονη ποίησή μας.