Η εξοικείωση του Παπαγεωργίου με την ποίηση, η προσωπική του μακρά πορεία αναζήτησης του ποιητικού του ιδιώματος, η διαρκής και συστηματική ενασχόλησή του με την ελληνική και ξένη ποίηση, το οξύτατο αισθητήριό του, οδήγησαν σε πραγματώσεις που αναδεικνύουν την ιδιοφωνία του. Η κρυστάλλωση των τρόπων και των θεματικών του ποιητή κορυφώνεται με την πρόσφατη συλλογή Σωσίβιο χώμα.

Η φόρμα των τριάντα συνθεμάτων του βιβλίου έχει τις βάσεις της στη σταδιακή διαμόρφωση ήδη από τη δεκαετία του ’70. Στην Ιχνογραφία (1975) εμφανίζεται ο προβληματισμός για την οριστικοποίηση των ποιητικών τρόπων: «όχι ο λόγος που μας είπανε παιδιά/ με το μεγάλο Λάμδα/ […] ο άλλος/ της ανάσας/ που ήταν πρώτα κλάμα ξόρκι και ρυθμός». Στις τελευταίες συλλογές τα πεζόμορφα (δεν θα τα ονόμαζα πεζά) ποιήματα προαναγγέλλονται από το Εγώ το μαύρο θα κρατάω έως θανάτου (2016), μορφοποιούνται στο Έκτακτο δελτίο καιρού (2017) και επανεμφανίζονται στη νέα αυτή συλλογή. Ίσως θα μπορούσαμε μάλιστα να θεωρήσουμε το Έκτακτο δελτίο καιρού και το Σωσίβιο χώμα ως μια ενότητα, αφού τόσο οι θεματικοί άξονες που διατρέχουν τις συλλογές αυτές όσο και η μορφολογική επιλογή των πεζόμορφων ποιημάτων συγκλίνουν σε ένα όλον.

Ο Παπαγεωργίου δεν είναι βέβαια ο μόνος που καταλήγει στην πεζόμορφη ποίηση, ούτε ο πρώτος που ανατρέπει τη στίξη περιορίζοντάς την επιλεκτικά στο ελάχιστο της τελείας και σε μερικές άνω τελείες. Ωστόσο, είναι εκείνος που οικοδομεί, σε κάθε ποίημα, μέσω της συγκεκριμένης μορφής, έναν ιδιότυπο διάλογο του εγώ με τον εαυτό, του εγώ με τον κόσμο – όπου αυτός νοείται ως φύση, ως άλλος αλλά και ως χρόνος στη συμβατική του διάσταση, ώρες ή μέρες («Κι αν τα μέτρα της μέρας ορίζουν οι ώρες…»). Κάθε ποίημα αναπτύσσεται σε μέρη: τα εκτός αγκυλών και εκείνα εντός αγκυλών που μορφοποιούν τον παραπάνω διάλογο. Παράλληλα, η κυριαρχία αστιξίας ορίζει τη ροή των ποιημάτων ως δυναμική της αναπνοής που καταλήγει αναζητώντας την τελεία. Κάθε τμήμα έτσι οριοθετημένο συνιστά μια εστίαση είτε στο ίδιο το εγώ –διυλίζοντας το βίωμα και αποστραγγίζοντας από αυτό την απώτατη ουσία– είτε στον χώρο που το περιβάλλει. Οπτικά ερεθίσματα που συνείρουν στοχασμούς, αναμνήσεις, στην πιο αφαιρετική τους διάσταση, όλα επεξεργασμένα έως το βάθος της καθαρής ουσίας.

Η γνώση, η συνείδηση της επιστροφής «εις χουν» διαποτισμένη από οδύνη γίνεται μελέτη θανάτου.

Όπως έχει επισημανθεί από την κριτική, η κυρίαρχη έννοια του θανάτου στη συλλογή («λόγια εθισμένα στο πένθος») καθορίζει τον τόνο της αλλά συνυπάρχει και με τη φθορά, έννοια που απασχολεί τον Παπαγεωργίου από νωρίς, συνδεδεμένη με τη ροή του χρόνου, σύμφυτου με τη φθορά: «Δέρμα πριν ρούχο νεανικό πλην αρπαγμένο από φτερών νύχια γαμψά που αόρατα περιπολούν σε βάθος και ύψος απροσμέτρητα χειμέριας νάρκης επακόλουθο…». Και: «κι ας αιωρείται η μέρα πιασμένη από τις άκρες των ωρών της και ας σφαδάζει ανέτοιμη όπως πάντα να δεχτεί ότι βρυχηθμός σημαίνει εξοικείωση της φθοράς με τη νεότητα…». Το ίζημα της λύπης ενεργοποιείται με ένα ακόμη γνώρισμα των ποιημάτων της συλλογής, την πυκνότητα αποφθεγματικών φράσεων: «Με χάδι λιγοστεύει ό,τι χαϊδεύεται…» ή «Των ωρών η ολιγάρκεια διδάσκει την ισορροπία όσο το ανισοβαρές των αισθημάτων αποκλείει τη στόχευση». «Πίσω από βλέφαρα κλειστά επωάζεται η ασφυξία του κόσμου ώστε καλύτερα ενός θρήνου το μαστίγωμα παρά του ύμνου το ανελέητο θράσος.»

Με μια γλώσσα πλούσια σε επίθετα, διόλου πομπώδη ή υπερβολική, αντίθετα καίρια και μεστή, η φαινομενική κρυπτικότητα μετατρέπεται σε ρεύμα που παρασύρει την ανάγνωση ως καταιγιστική δίνη. Έτσι, μοιάζει να ισχύει η (φορμαλιστική) αρχή πως οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί αναγκαίο για την κατανόηση ενός έργου τέχνης ενυπάρχει στο ίδιο το έργο.

Ο τίτλος, υπογραμμίζοντας την αναπόδραστη χοϊκότητα, εκτρέπει την επιστροφή στον χοϊκό εαυτό σε σωσίβιο αυτογνωσίας. Η γνώση, η συνείδηση της επιστροφής «εις χουν» διαποτισμένη από οδύνη γίνεται μελέτη θανάτου. Φθαρτή φύση, αφαιρετική ανασύσταση της εμπειρίας και ελλοχεύουσα θλίψη συνθέτουν μια ποίηση πράγματι υπερβατική, όπου η ορθολογική αντίληψη του βιώματος συμπιέζεται από την ολοένα εκτεινόμενη αίσθηση του Απόλυτου.

Σωσίβιο χώμα
Κώστας Γ. Παπαγεωργίου
Μελάνι
σ. 64
ISBN: 978-960-591-181-2
Τιμή: 9,00€

Twitter