Βαγγέλης Χρόνης: «Το φως της σκιάς»

Η νέα ποιητική συλλογή του Βαγγέλη Χρόνη συστήνεται με τον ευρηματικό, λόγω του οξύμωρου που περιέχει, τίτλο Το φως της σκιάς, μία φράση που παραπέμπει με έμμεσο, πλην όμως ευθύ τρόπο στο «αγγελικό και μαύρο φως» του Γ. Σεφέρη. Ήδη, από τη φράση αυτή, ο αναγνώστης μπορεί να διαμορφώσει κάποιες πρώτες προσδοκίες που κατευθύνονται στη διερεύνηση των μύχιων, των πιο σκοτεινών, ταυτόχρονα όμως και των πιο αληθινών πτυχών της ζωής και του ανθρώπου. Πράγματι, πρόκειται για μία ποίηση που στοχεύει στον άνθρωπο και επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει και να προσδιορίσει τις γραμμές πάνω στις οποίες κινείται και εξελίσσεται η ζωή του.

Το βιβλίο περιλαμβάνει μία πλούσια σχετικά ποιητική παραγωγή από σαράντα τέσσερα ελευθερόστιχα ποιήματα, τα περισσότερα από τα οποία εκτείνονται σε λίγους στίχους. Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία. Η προτίμηση του ποιητή στη μικρή φόρμα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα περισσότερο καίριο και καταλυτικό ποιητικό αποτέλεσμα, μία ακαριαία εν-τύπωση του νοήματος, συνυφαίνεται όμως στενά και με τον χαμηλόφωνο τόνο των ποιημάτων και μια διάθεση περισσότερο ήπια, καθαρά «ποιητική». Πράγματι, η πρόθεση του ποιητή είναι να προσεγγίσει τα μεγάλα ζητήματα της ζωής με την απαραίτητη συγκίνηση, ταυτόχρονα όμως και τη δέουσα ψυχραιμία. Ο συνδυασμός αυτός διαμορφώνει ένα ποιητικό κλίμα που ισορροπεί ανάμεσα στη λογική και την ευαισθησία ως τους δύο εκείνους πόλους από τους οποίους εκκινεί και στους οποίους επιστρέφει, εν είδει εκκρεμούς, η ποιητική σκέψη και έκφραση.

Η φύση και η λειτουργία του χρόνου, ο θάνατος και η φθορά, η ποιότητα και η στόχευση της λέξης, ως κινητήριας δύναμης της δημιουργίας, η αληθινή διάσταση της ευτυχίας, η μνήμη και η λήθη, ως αντιθετικές δυνάμεις, η ανθρώπινη ψυχολογία και ψυχοσύνθεση με την ακατανίκητη ροπή της προς τη θλίψη, η πλεονεξία και η ματαιοδοξία των ανθρώπων, η ακατάβλητη δύναμη και δυναμική του φυσικού κόσμου, η υψηλή αξία της ποίησης και της τέχνης γενικότερα είναι μερικά από τα αφετηριακά εκείνα σημεία από τα οποία ξεκινά ο ποιητής για να τεχνουργήσει τους στίχους του. Ενώ τα θέματα αυτά αποτέλεσαν και εξακολουθούν να αποτελούν τους πόλους έλξης και την αφετηρία της έμπνευσης των ποιητών διαχρονικά, ο τρόπος και η μεθόδευση του Χρόνη διαφοροποιείται σημαντικά στο μέτρο που προσδίδει στην ποίησή του έναν χαρακτήρα αποφθεγματικό που, συνδυαζόμενος με την υφέρπουσα λυρικότητα των στίχων, διαμορφώνει ένα αποτέλεσμα που προσεγγίζει ή προσιδιάζει στη λυρική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων. Γιατί πραγματικά το στοιχείο εκείνο που αναδύεται από τους στίχους είναι η βαθιά μέριμνα για την ανάδειξη της αλήθειας του ανθρώπου, μιας αλήθειας που είναι τόσο γήινη όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος. Η ποίηση του Χρόνη έρχεται για να κατανοήσει βαθιά την ανθρώπινη συνθήκη, έρχεται για να μιλήσει για τον εαυτό αναγνωρίζοντας μέσα του τον άλλον, έρχεται για να προκρίνει την ειλικρίνεια και το ευθύ, γι’ αυτό ακριβώς θαρραλέο, αντίκρισμα της πραγματικότητας του ανθρώπινου βίου: Σημαντικοί/ και ελάχιστης διάρκειας οι παράδεισοι/– όταν υπάρξουν.// Η αιωνιότητα/ ίσως δεν αφορά τους θνητούς («Οι ελάχιστοι παράδεισοι»). Το βλέμμα του ποιητή είναι στραμμένο χαμηλά, ακριβώς γιατί έχει συνείδηση ότι υπάρχει κάτι που τον ξεπερνά και που έχει ρυθμιστικό ρόλο στη ζωή του. Δεν πρόκειται για μία μοιρολατρική αντίληψη της ζωής. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μία μετατόπιση του κέντρου βάρους από τη «μοίρα» και το «προδιαγεγραμμένο» στην παραδοχή και απαντοχή του. Ενώ το βλέμμα, λοιπόν, είναι στραμμένο χαμηλά, το ανάστημα παραμένει ορθό ακριβώς για να μπορέσει να αντέξει και να ενταχθεί στην αλήθεια της ζωής, που δεν είναι άλλη από την πτώση και τον αφανισμό: Το ζωντανό παρόν/ καταλήγει μοιραίως/ σε σιωπηρό παρελθόν.// Όπως τα αραχνιασμένα λευκά σεντόνια/ ριγμένα στις πολυθρόνες/ που σκεπάζουν μία μεγάλη απουσία («Τα λευκά σεντόνια»).

Πράγματι, πρόκειται για μία ποίηση που στοχεύει στον άνθρωπο και επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει και να προσδιορίσει τις γραμμές πάνω στις οποίες κινείται και εξελίσσεται η ζωή του.

Η ποιητική συλλογή του Βαγγέλη Χρόνη, πέρα από την αναγνωστική απόλαυση που προσφέρει με τον λιτό, ρέοντα και ουσιαστικό της λόγο, με την καθαρή έκφραση και την εύστοχη διατύπωση, κατορθώνει να αποτελέσει και ένα εγχειρίδιο ζωής, στο οποίο συμπυκνώνεται και προβάλλει ως κατευθυντήρια δύναμη της ζωής και της δράσης του ανθρώπου η αποφυγή της ύβρεως. Η έννοια αυτή, όπως διαμορφώθηκε στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και βιοθεωρία περνώντας, έπειτα, μέσα στα διδάγματα του χριστιανισμού, αποτελεί τον πυρήνα της ποίησης και της ποιητικής του Βαγγέλη Χρόνη, η οποία έτσι όπως αποφεύγει τις εξάρσεις στο επίπεδο της μορφής, με τον ίδιο τρόπο τις αποφεύγει και τις καταδικάζει στο επίπεδο των νοημάτων και του περιεχομένου: Η σκιά/ ίσως να κρύβει/ κάποιο ελάχιστο φως/ μέγιστα παρηγορητικό.// Μόνον ο ήλιος και η σελήνη/ έχουν την αποκλειστικότητα/ γενναιόδωρης προσφοράς/ στον σχηματισμό της σκιάς μας.// Τα τεχνικά μέσα/ είναι μία άλλη διαδικασία («Το φως της σκιάς»). Είναι μία βαθιά αντίληψη αυτή τόσο για τη ζωή, όσο και για την bchron τέχνη. Η επιδίωξη του μέτρου, η αποφυγή της υψηλοφροσύνης και η ψύχραιμη –όχι όμως και ψυχρή– αποδοχή της βεβαιότητας περί της σμικρότητας του ανθρώπου και της αναπόδραστης πορείας του προς το μηδέν και την ανυπαρξία είναι ουσιαστικά μαθήματα ζωής που έχει ανάγκη ο σύγχρονος άνθρωπος και που, ακριβώς επειδή δίνονται μέσα από το καλούπι της ποίησης, αποκτούν μία δραστικότητα και μία δυναμική που κεντρίζει και απευθύνεται εξίσου στο θυμοειδές, στο συναίσθημα δηλαδή του αναγνώστη, αλλά και στη λογική του, στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο.