Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής Στη σκιά του κόσμου εισάγει αμέσως στα θέματα και στους προβληματισμούς της ποιήτριας. Δεν λέει στο φως του κόσμου, αλλά στη «σκιά του κόσμου», στα σκιερά μέρη, στην πίσω μεριά του κόσμου που δεν τη βλέπει το φως του ήλιου, αλλά καλύπτονται από σκιά. Χαρακτηριστική είναι επίσης η προτροπή στα παιδιά της, στον Βασίλη και τη Χριστίνα, στα οποία αφιερώνει τη συλλογή, αλλά και στα παιδιά όλου του κόσμου στέλλει το μήνυμά της, που δεν είναι άλλο από αγάπη και φως, κι ένας καινούριος κόσμος που μόνο τα παιδιά, οι νέοι μπορούν να χτίσουν:

Με της αγάπης τα φτερά
ανοιχτείτε στο φως
και χαράξτε το δικό σας κόσμο,
το μοναδικό,

που φανερώνει και τις προθέσεις της. Τα προτρέπει να βγουν από τη σκιά του κόσμου, στην οποία μας αναγκάζουν με τους μηχανισμούς που οι κυρίαρχοι ξέρουν να μας επιβάλλουν να ζούμε. Να σπάσουν δεσμά, τείχη, να ξεπεράσουν όποια εμπόδια, ανοίγοντας καινούριο δρόμο για να βγουν στο φως εκείνου του άλλου, του δίκαιου, του όμορφου κόσμου που όλοι οι νέοι ονειρεύονται –πρέπει να ονειρεύονται– να ζήσουν. Να μην περιμένουν να τους τον ετοιμάσουν άλλοι. Η προτροπή της είναι προσταγή, εκφράζεται με δύο προστακτικές: «ανοιχτείτε στο φως», βιαστείτε, οι καιροί δεν περιμένουν, και «χαράξτε το δικό σας κόσμο».

Μια προτροπή γενναία, που φανερώνει και τη δυναμική που έχει ετούτη η χαμηλότονη ποίηση. Δεν τους λέει «χτίστε», αλλά «χαράξτε το δικό σας κόσμο» και μάλιστα «το μοναδικό», έναν κόσμο πάνω σε προκαθορισμένο σχέδιο και με προοπτική μέλλοντος διαφορετικού. Θα μπορούσε το μότο να χαρακτηριστεί ως «σύνοψις ποιητική», λόγω της περιεκτικότητας των όρων που το συνθέτουν.

Αμέσως έπειτα από το πρώτο ποίημα της συλλογής, γίνεται αντιληπτό πως η ποιήτρια στοχεύει σε ένα καλύτερο Αύριο για τον άνθρωπο, πως με την ποίησή της ανοίγει παράθυρα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Η ποίηση της Κατερίνας Λιβιτσάνου-Ντάνου είναι ανθρωποκεντρική. Απευθύνεται ευθέως στον σημερινό αλλά και στον άνθρωπο διαχρονικά και τον αποκαλεί αδερφό της. Οι δύο πρώτες λέξεις, «Αδερφέ μου», δικέ μου αδερφέ, είναι χαρακτηριστικοί:

Αδερφέ μου,
τούτες τις μέρες που σπίτι σου είσαι
για να σωθείς απ’ τον αόρατο εχθρό σου,
ευγνώμων νιώσε, που ’σαι γερός
και υπακούεις στων ειδικών τις οδηγίες.
Άνοιγε κάθε μέρα τα παράθυρα στον ήλιο,
να μπαίνει φως και να διαβάζεις από κει
τα πάθη και τα βάσανα του κόσμου…

Στίχοι απλοί, κατανοητοί, εύθραυστοι, νοηματισμένοι. Καμιά εκζήτηση, καμιά υπερβολή. Στρέφει πλάι και μιλάει στον άλλο άνθρωπο, που αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα, και του μιλάει με τη γλώσσα της αγάπης.

Η Κατερίνα Λιβιτσάνου-Ντάνου παρατηρεί τη ζωή των ανθρώπων που κινούνται γύρω της και σ’ εκείνους απευθύνεται, για τους συνανθρώπους της γράφει, μιλώντας απλά με έναν καλό, ήρεμο, αφοπλιστικά λιτό, φιλικό λόγο, είτε πρόκειται για όσα συμβαίνουν σήμερα με τα συνακόλουθα της πανδημίας του «φονικού ιού», και την απομάκρυνση, σκόπιμη ή επιβεβλημένη εκ των πραγμάτων, και αναγκαστική αποξένωση των ανθρώπων, ο χρόνος θα δείξει· είτε αφορά το κοριτσάκι με την «επιθετική μορφή καρκίνου», που δεν το βάζει κάτω αλλά οπλίζεται για να πολεμήσει τον ύπουλο, τον θανάσιμο εχθρό, ακόμα κι αν με το πρώιμα ωριμασμένο μυαλό της εννοεί πως ο αγώνας είναι άνισος, είναι αποφασισμένη να του αντισταθεί με τα μέσα που διαθέτει:

Φοράει στολή αξιωματικού ραμμένη στα μέτρα της
[…] Στέκεται προσοχή απέναντι από τον αξιωματικό, σηκώνει
το δεξί της χεράκι και επαναλαμβάνει τον ποθητό όρκο […]
Είναι η Αμπιγκέιλ,
η μικρή από το Τέξας […]
που κάνει όλο τον κόσμο να δακρύζει.

Βλέπει μέσα και πίσω από τα πράγματα ίσαμε την πιο βαθιά πτυχή, γιατί «...Ο πιο μεγάλος πόνος είναι ο κρυφός…».

Μαζί της η μικρή ηρωίδα έχει το ενδιαφέρον όλου του κόσμου. Γιατί το κακό δεν αφορά μόνο έναν, αλλά το σύνολο. Η Αμπιγκέιλ έγινε σύμβολο αυτοάμυνας, ηρωισμού και αυτο-υπεράσπισης. Είναι πανέτοιμη να πολεμήσει, ακόμα κι αν ξέρει πως θα χάσει τη μάχη. Πρόκειται για το ποίημα, για το οποίο η Κατερίνα τιμήθηκε με διεθνές βραβείο.

Η ποιήτρια παρατηρεί τον κόσμο που την περιβάλλει από περιωπής. Η ματιά της αγκαλιάζει το σύμπαν και πέρα από τον ορίζοντα που περιορίζει την ορατότητα. Όλα τα προβλήματα, μικρά και μεγάλα, τα αντιμετωπίζει με νηφαλιότητα. Μιλάει απλά, κατανοητά, σκοπεύοντας κατευθείαν πρώτα στη λογική κι ύστερα στο συναίσθημα. Ο λόγος της είναι άμεσος. Δεν καταφεύγει σε κραυγαλέες εκφράσεις χρησιμοποιώντας ηχηρές λέξεις και συνθέτοντας στίχους φανταχτερούς, είτε μιλάει για την ηρωίδα Αμπιγκέιλ είτε για το τόσο άδικα δολοφονημένο κοριτσάκι –και πότε είναι δίκαιη μια δολοφονία– ή για το:

…ψηλόλιγνο κυπαρίσσι
π’ αντιστεκόταν με περηφάνια
…και καρτερούσε τη νηνεμία.

Χρόνια τώρα απ’ το παράθυρο
διαπίστωνα
πως η Αντίσταση στου ανέμου
την ορμή, ζωή του χάριζε…

Δεν είναι τυχαίο που επιλέγει το παράθυρο για να θεάται τον κόσμο. Η θέα από το παράθυρο, από ένα σταθερό σημείο του χώρου και του κόσμου, δίνει τη δυνατότητα στην ποιήτρια να έχει ορατότητα και σαφή αντίληψη του κόσμου. Έτσι, δεν αφήνει τίποτα έξω από τον κύκλο των ενδιαφερόντων της, του περιεχομένου του χώρου που μπορεί από το «παράθυρό» της να παρατηρεί, να εξετάζει, να κρίνει και να εξάγει χρήσιμα συμπεράσματα, σύμφωνα με τα αρχαιοελληνικά πρότυπα, όπως αυτά προβάλλονται από την Αρχαία Τραγωδία και Κωμωδία σταθερά και αμετακίνητα.

Αλλά δεν περιγράφει την επιφάνεια των πραγμάτων. Βλέπει μέσα και πίσω από τα πράγματα ίσαμε την πιο βαθιά πτυχή, γιατί «...Ο πιο μεγάλος πόνος είναι ο κρυφός…». Για την Αγγελική που υποφέρει, σε βάθος χρόνου βλέπει, μπορεί να θέλει να βλέπει, το ξημέρωμα μιας καινούριας μέρας. Όπως δεν δυσκολεύεται να ομολογήσει πως η Σοφία τής έκανε την «καλύτερη κριτική», μιλώντας για την ποίησή της, που γλύκαναν «τα αξημέρωτα βράδια» της. Ακόμα, η ποιήτρια δεν διστάζει να ζητήσει από τον σύντροφό της να πάνε μαζί πιασμένοι από το χέρι, μια κρύα νύχτα του χειμώνα, στην «αθέατη πλευρά του φεγγαριού»:

Δώσε μου το χέρι, κοίταξέ με στα μάτια
μ’ αυτό το ερωτικό, σαγηνευτικό σου
βλέμμα κι αφουγκράσου με.

Να κρυφτούμε θέλω στην αθέατη πλευρά
του φεγγαριού, εκεί που απαλό είναι το φως,
μακριά από του κόσμου τούτου τα πάθη…
…Ετούτη λοιπόν την απέραντη κρύα νύχτα του
χειμώνα ανάγκη σ’ έχω, να με πας
στην αθέατη πλευρά του φεγγαριού…

Και μένω εδώ, στην αθέατη πλευρά του φεγγαριού, όπου δεν υπάρχουν ανθρώπινα πάθη, κακίες, πόλεμοι, προσφυγιά, μίση, πείνα και άστεγοι, σκελετωμένα, νηστικά παιδιά, όπως ο Αλέξης που γράφει το απελπισμένο γράμμα... Σε τούτη μένω, την ονειρική πραγματικότητα που συγκεντρώνει και επισφραγίζει την ομορφιά, την αισιοδοξία, την αλήθεια, την «αθέατη πλευρά» της ποίησης της Κατερίνας Λιβιτσάνου-Ντάνου, περιμένοντας, με τη σειρά μου, και ελπίζοντας στο ξημέρωμα μιας καινούριας μέρας για τον κόσμο.

Στη σκιά του κόσμου
Κατερίνα Λιβιτσάνου-Ντάνου
Εκδόσεις Βακχικόν
64 σελ.
ISBN 978-960-638-125-6
Τιμή €10,60

Η Ελένη Χωρεάνθη είναι συγγραφέας, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφράστρια.

Άλλα κείμενα:

• Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης: «Πότες θα κάμει ξεστεριά…»
• Πολυχρόνης Κουτσάκης: «Ο αναπληρωματικός Άγιος Βασίλης»
• Κατερίνα Σέρβη: «Ο Πέτρος και η Επανάσταση του 1821»
• Στα περιθώρια της λύπης
• Τώνια Κατζουρού: «7 χρώματα πάνω σε μαύρο»

Twitter