Χριστίνα Γεωργιάδου: «Γόος»

Γόος ονομάζεται η νέα ποιητική συλλογή της Χριστίνας Γεωργιάδου από τις Εκδόσεις Δωδώνη. Τη λέξη γόος συναντούμε στα ομηρικά έπη. Σημαίνει θρήνος, οδυρμός, ολοφυρμός. Παραπέμπει σε θρησκευτικές παραδόσεις και τελετές που διαδραματίζονταν στην Ελλάδα και σε άλλα μέρη της γης με θέμα τον θάνατο, το υπαρξιακό άγνωστο, αυτό που δεν μπόρεσε να ερμηνεύσει κανείς.

Οι δημιουργίες της ποιήτριας συνδέονται έτσι με την αρχαία εθιμοτυπία για το ξεπροβόδισμα του νεκρού και το μοιρολόι, απόηχο των ομηρικών επών στις μέρες μας. Ο Ερατοσθένης Καψωμένος και ο Saunier επισήμαναν ότι ο ελληνικός λαός, όσο κι αν επηρεάστηκε από τα νέα επιστημονικά και πολιτιστικά δεδομένα, έμεινε πιστός στην παράδοση των ομηρικών χρόνων. Η εικόνα του Κάτω Κόσμου στην Ελλάδα εξακολουθεί να απηχεί την αρχαία παγανιστική μυθολογία για τον Άδη. Ερχόμαστε σε επαφή με την ποιητική του θανάτου και την ελεγεία που πρωτοεμφανίστηκε στον ομηρικό κόσμο της Μικράς Ασίας, τον 5ο αιώνα π.Χ., και χαρακτήριζε τον δακτυλικό εξάμετρο ενός δίστιχου που είχε ως θέμα του τον «έλεγο», τον αδόμενο δηλαδή θρήνο. Τη λέξη έλεγος βρίσκουμε στον Ευριπίδη, αλλά και αλλού. Με τον καιρό αποκόβεται από τη θρηνωδία και χρησιμοποιείται σε έργα που διακρίνονται για το επιγραμματικό ύφος, τον λογικό και λεκτικό παραλληλισμό, τον υψηλό τόνο και τη γνωμική σοφία.

Από την ελεγεία, η Χριστίνα Γεωργιάδου διατηρεί τον λογικό και λεκτικό παραλληλισμό, τις αντιθέσεις δηλαδή, και συνθέτει ποίηση λυρική που θυμίζει χορικό αρχαίου ελληνικού θεάτρου, επιδεικνύοντας το ίδιο πάθος για τη λέξη και τα πράγματα που περιγράφει, όπως και στην ποιητική της συλλογή Σπορά, για την οποία βραβεύτηκε στα Θ’ Πολυδούρεια, το 2017.

Χωρίζει τη συλλογή Γόος σε τρία μέρη, με τίτλους τα «Σάρκινα», τα «Νέφινα», τα «Πύρινα», που παραπέμπουν στο περιεχόμενο των μερών.

Σύμφωνα με την πλατωνική φιλοσοφία, υπάρχει δυαρχία ύλης και νου, αισθητού και νοητού κόσμου. Το σώμα είναι διαλυτό, ενώ η ψυχή αδιάλυτη. Σύμφωνα επίσης με τους Πυθαγορείους, υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε φυσικές και ψυχικές πραγματικότητες. Η ψυχή είναι επιφαινόμενο της ύλης. Τα «Σάρκινα» της Χριστίνας Γεωργιάδου αφορούν το διαλυτό σώμα και τις αισθήσεις. Μια θαυμαστή ευφροσύνη καταλαμβάνει την ψυχή στην ενότητα αυτή, όμοια με τα γλυκά ανοιξιάτικα πρωινά, όπου φυτρώνουν λεμονιές και περγαμόντα, ανθίζουν ρόδα, κυκλάμινα και κρίνα. Το ουράνιο τόξο βάφει τις ερωτογενείς ζώνες, το πρόσωπο, τη γαστέρα, τους γλουτούς. Η φύση γίνεται καθρέφτης των ψυχικών διαθέσεων του ευαίσθητου υποκειμένου το οποίο και κατακλύζεται από τις αισθήσεις, κάνοντας διαρκώς επίκληση για κατίσχυση των συναισθημάτων.

«Πέτα από πάνω σου το πνεύμα». «Νεκρώνει τις αισθήσεις. Αγάπα σαν και πρώτα το κορμί σου».

Οδηγός της ενότητας είναι το πάθος. Η Χριστίνα Γεωργιάδου, όπως ο ρομαντικός ήρωας του Sturm und drang, αφήνει ελεύθερη την ποίηση να εκφράσει το πρωτόγονο. Η φύση αυτονομείται στα «Σάρκινα». Επιτίθεται με δύναμη στη λογική και την κάνει να επαναστατεί. Ενθουσιώδεις διατυπώσεις και επιφωνήματα, ρήματα και ουσιαστικά ενός άφατου έρωτα και πάθους κατακλύζουν τους στίχους. Οι τίτλοι χαρακτηριστικοί: «Σώμα άνοιξης», «Πλέρια», «Νύμφη», «Πρώτο γένος», «Λύτρωση». Το ποιητικό υποκείμενο μετεωρίζεται ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο. Έρωτας, χορός, μνήμη, πάθος – το μυστικό δωμάτιο του καθενός.

«Πλανιέται ο έρωτας, φλέγεται, τυλίγεται στον ήλιο, θωπεύει τ’ αέρι, άγεται, η σάρκα ρημάζεται. Πεθυμιά, λυγμός, πόθος. Αρχαία σοφία κλειδωμένη στα κύτταρα».

Πλέρια

Θα μπω στο δωμάτιο
το μυστικό μου δωμάτιο

Θα φορέσω
το πιο μωβ κραγιόν
να μου δαγκώνεις τα χείλη
να πεθαίνω
άσεμνες γόβες
να μπλέκονται τα τακούνια
στις ρωγμές σου
και μια κίτρινη αναιδέστατη μαντίλα
να γρατζουνά τον ήλιο
στο ανέμισμα

Θέλω να μπω
στο δωμάτιο
το μυστικό μου δωμάτιο
εκεί που δεν εισχωρεί η πραγματικότητα
και να ζήσω εσένα
με σένα
για σένα
τα πάντα
αιώνια

Όπως είναι φυσικό, σε αυτήν τη ρομαντικού τύπου ευδαιμονία η νιότη πρωτοστατεί ως μοναδική και σύντομη στιγμή ευτυχίας. Επικρατεί το δίπολο φύση-αισθήσεις, λογικό-άλογο, ενώ η σάρκα απογυμνώνεται ελεύθερη μέσα στον συμπαντικό κόσμο και το άπειρο. Με προστακτικές εγκλίσεις (λιώστε, χαράξτε, στάξτε) το ποιητικό υποκείμενο αφήνεται στην καταιγιστική παρουσία της φύσης και των αισθήσεων.

Η στοχαστική διάθεση εναρμονίζεται αβίαστα με τα εμφαντικά ρητορικά σχήματα και το πάθος της έκφρασης, τους δυνατούς ήχους και τους ασθματικούς ρυθμούς που κυριαρχούν στη συλλογή.

«Σαν Νύμφη, τόσο γυμνή και διάφανη θα βγω στον ήλιο».

Στόχος του ποιητικού υποκειμένου είναι η ένωση των αντιθέτων: του σώματος και της ψυχής, του καλού και του κακού. Ο άνθρωπος στον πολιτισμό μας έχει παγιδευτεί μέσα σε ένα πλέγμα ενοχών και απώθησης των αισθήσεων. Η σωματική απόλαυση έχει υποτιμηθεί χάριν ενός αποστειρωμένου και τιμωρητικού Ορθού Λόγου. Στα «Σάρκινα» η σωματική ηδονή αποκαθίσταται ως ζωογόνο στοιχείο. Το όνειρο παίρνει τη θέση του στην ικανοποίηση, αλλά και στη φαντασίωση. «Οι αφόρετες ηδονές, απλήρωτα ναύλα του έρωτα».

Στη ενότητα «Νέφινα», ξεπροβάλλουν οι μύχιες επιθυμίες, τα όνειρα και τα απωθημένα. Η ψυχή λαχταρά να ενωθεί με τη φύση και το άπειρο· με τη γη και τον έρωτα. Πανδαιμόνιο λυρισμού και εικονοποιίας. Επίθετα και παρηχήσεις. Αέρινες επιθυμίες. Χρώματα. Παραστατικές περιγραφές της πανίδας και της χλωρίδας. Μια πολύχρωμη ποιητική παλέτα που δοξάζει τη φύση και τον κύκλο της ζωής, που ενώνει τις επιθυμίες με τα όνειρα. Μια πραγματική εποποιία της φύσης, που μας μεθά.

Χρόνου εγκώμιο

Καθρεφτίζεται το βλέμμα μου
στα μάτια σου
κι από κει
μυριάδες αντανακλάσεις κόσμων
αιωρούνται αλλεπάλληλες
κρεμάμενες
σε νεύρα φύλλων
σε κύματα φωτός

Νέφινη σάρκα
ο χρόνος
διαστέλλεται, συστέλλεται
διασπάται
αλλοιώνεται
Βυθίζεται
σε δεξαμενές ενοράσεων

Αντικατοπτρίζεται το πριν
στην κοίλη διαφάνεια του τώρα·
θωπευτικά κυκλώνει
τον μέλλοντα αιώνα
και διαλύεται

Μπάζουν νερά τα είδωλα
μουδιάζουν τα όνειρα
συσπάται η ύλη

– λαξευμένες οι πέτρες του δειλινού
σκαρφαλώνουν δέντρα στον ουρανό

Στα «Νέφινα» η Πανδώρα, αντί να απελευθερώνει, σφαλίζει τις επιθυμίες. Προσπαθεί να αδράξει το πνεύμα και τη γνώση πριν αναλωθεί στην Αχερουσία λίμνη με τα κρυσταλλένια νερά. Ο Λόγος πρωτοστατεί. Η δύναμη της εξέλιξης ενώνεται με το Θείον. Παρελαύνουν αγγελικές, μυθικές και βιβλικές μορφές. Ο αιώνιος χρόνος και η χωμάτινη Εύα που βύζαξε στον κόρφο της την πλάση. Γη, αέρας και νερό, η προσωκρατική φιλοσοφία. Συμπαντική θλίψη για τον εκπεπτωκότα σύγχρονο άνθρωπο-καταστροφέα που σπέρνει την άβυσσο. Οι λυρικές συνθέσεις ένα διαρκές θρηνητικό τραγούδι, ένας γόος, που επιτείνεται με ασύνδετα και εικόνες.

Ανθρώπου λογισμός

[…] Σε αναζήτηση άλλοθι
αλιεύεις πεταλίδες και κοράλλια
να κρεμάσεις στο κατάρτι
ενώτια επίπλαστης ευδαιμονίας
και ώρες ώρες – άγιες ώρες
διαχέεις άπειρες δέσμες φωτός
στα αμπάρια
να διαλύσουν το σκότος

Κόλαφος τ’ αχνάρια σου πάνω
στου κόσμου τις πληγές
σέρνονται οι σκέψεις σου
– κρούσεις, συγκρούσεις τ’ απονενοημένο
– κρούσεις, συγκρούσεις τ’ άβατον
– κρούσεις, συγκρούσεις το αστείρευτο […]

Η τελευταία ενότητα έχει τον τίτλο «Πύρινα» και περιέχει συνθέσεις πιο προσωπικές ή με περιεχόμενο κοινωνικό. Γεμάτα πάθος τα «πύρινα» ποιήματα μιλούν για την αθωότητα και για την εφηβεία, για τη διάψευση, τον θάνατο, την καταστροφή της φύσης. Στα αυτιά μας φτάνει ο ήχος ενός αυλού. Παίζει έναν παρατεταμένο γόο για τη φύση που –σαν την Ιφιγένεια– θυσιάζεται στον βωμό των συμφερόντων και της απληστίας.

Όλη η θλίψη για την τραγικότητα αυτής της θυσίας εκφράζεται με αλλεπάλληλα ερωτηματικά. Αποκαλύπτεται η κενότητα αυτού του ασυλλόγιστου ανθρωπάκου που θαμπώθηκε από το χρήμα και τον χρυσό. Σαν καρικατούρα ευδαιμονίας περιφέρεται με τις βαλίτσες του μπουκωμένες τιμαλφή. Ένα Εγκώμιο του τρόμου είναι τα «Πύρινα». Οι συνθέσεις προσπαθούν να αφυπνίσουν τον σύγχρονο Ερυσίχθονα, τον εφησυχασμένο αυτόν ανθρωπάκο που πεινάει για πλούτη, ενδιαφέρεται μόνο για το τσιφούτικο παρόν του και αδιαφορεί για το μέλλον. Η γη θρηνεί. Οι επιρροές από την αρχαιοελληνική τραγωδία είναι έντονες.

Γαίας γόος

Μπότες βαριές
σχίζουν τα σπλάχνα μου
– καρφιά ανήλεα
αιώνες τώρα
Πολύχρωμο μωσαϊκό
ο ανθρώπινος ζόφος
έμβρυο που καγχάζει
στοιχειό στο κορμί μου
ασκέρια αυγατίζει
στα σωθικά μου
Λάμνει μέσα μου
μια επανάσταση
εδώ
στο άκρο του αιώνα
Δείτε με!
Αρχαία μαινάδα
θα ψήσω τα μάτια σας
θα ματώσω τα χείλη σας
Σεισμός κράσπεδα στάχτη
Ακούστε με!
Ιαχές κάρβουνο
Θα σπάσω τα τύμπανά σας
Μια μια
οι πλαστικές σας οάσεις
θα εκραγούν
Θα ηχήσει σιωπητήριο
ετούτο τον αιώνα
Αφουγκραστείτε
το άγιο μοιρολόι
σαν τελευταία προσευχή
σαν μετάνοια
σαν ύστατη οιμωγή

Τα ποιήματα της συλλογής γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο –το πρόσωπο της εξομολόγησης– ακούγονται σαν μονόλογος ανθρώπου που θρηνεί για τη θυσία του πνεύματος και των ιδανικών που κάποτε θεμελίωσαν τον πολιτισμό μας. Όμως και σε δεύτερο πρόσωπο, για να απευθυνθούν στον καθένα από εμάς και να μας αφυπνίσουν. Πρωτοστατούν οι εικόνες και οι αντιθέσεις. Ο ρυθμός των ποιημάτων είναι θρυμματισμένος και κοφτός, με πολλούς και συνεχόμενους διασκελισμούς, με σύντομους –μερικές φορές ολιγοσύλλαβους στίχους– με οπτικές αναπαραστάσεις που εναρμονίζονται με τον γόο, τη ραγισμένη πραγματικότητα μέσα στην οποία ζει το ποιητικό υποκείμενο.

xgeorgd Η συλλογή Γόος της Χριστίνας Γεωργιάδου πηγάζει από την ελληνική παράδοση. Περιέχει έντονα παραμυθικά και μυθολογικά στοιχεία, όπως και επιδράσεις από την αρχαιοελληνική τραγωδία. Σπουδαία της αρετή ο λυρισμός και η απουσία του κοινότοπου. Οι ιδιαίτερα ευφάνταστες εικόνες εκπλήσσουν με τον δυναμισμό τους. Η Χριστίνα Γεωργιάδου στον Γόο δομεί ένα δυνατό και στέρεο ποιητικό σύμπαν. Η στοχαστική διάθεση εναρμονίζεται αβίαστα με τα εμφαντικά ρητορικά σχήματα και το πάθος της έκφρασης, τους δυνατούς ήχους και τους ασθματικούς ρυθμούς που κυριαρχούν στη συλλογή.