Αναστάσης Βιστωνίτης: «Ποιήματα (1971-2008)»
Μετά τον Σεφέρη και τον Ελύτη, τον Ρίτσο και τον Βρεττάκο, τον Βάρναλη και τον Σικελιανό, τον Αναγνωστάκη και τον Λειβαδίτη, τον Κατσαρό και τον Παυλόπουλο, τον Σινόπουλο και τον Καρούζο, τον Πατρίκιο και τον Μέσκο, τον Βαλαωρίτη και τον Δάλλα, νεότεροι ποιητές, σύγχρονοί μας, που διανύουν την έκτη ή την έβδομη δεκαετία της ζωής τους, διεκδικούν θέση και ρόλο σε αυτή τη χορεία καταθέτοντας τις δικές τους προτάσεις και στέλνοντας μηνύματα αποδοχής από ένα διευρυμένο αναγνωστικό κοινό. Ένας από αυτούς τους ποιητές είναι ο Αναστάσης Βιστωνίτης, ο οποίος συγκεντρώνοντας ολόκληρο το έργο του σε έναν τόμο, που αριθμεί πάνω από πεντακόσιες σελίδες, κάνει εμφανές πως όχι μόνο διεκδικεί τον τίτλο του εξαιρετικά ενδιαφέροντος δημιουργού, όχι μόνο μπορεί να σταθεί ως ισότιμος απέναντι σε αυτά τα ιερά τέρατα, αλλά επιπλέον πως ανοίγει δρόμους ποιητικής έκφρασης προς αυτούς που ακολουθούν ηλικιακά αλλά και από άποψη ποιοτικής –σύμφωνα με τους νόμους τους άγραφους– αντισυστημικής γραφής. Ο Βιστωνίτης στο μεγαλύτερο μέρος της ποίησής του παρουσιάζει αναλυτικά, πεζά, αναφορικά και αυτοαναφορικά κομμάτια, που έχουν αρκετά εκτεταμένη, και πραγματική και συμβολική δυναμική (φθάνοντας στις δύο ή δυόμισι σελίδες), έτσι ώστε εμείς ως κριτική πένα οφείλουμε να μην τα ακρωτηριάσουμε παίρνοντας κάποιους στίχους και χρησιμοποιώντας τους στην προσπάθεια να στηρίξουμε την άποψή μας, αλλά θα ασχοληθούμε με τα πιο ευσύνοπτα (υπάρχουν και τέτοια και είναι πολλά) ποιήματα, που μπορούν να σταθούν αυτόνομα. Ο Βιστωνίτης ασχολείται με όλα τα θέματα στα οποία ο σύγχρονος άνθρωπος ή δεν βρίσκει απάντηση ή δεν έχει κατακτημένη γνώμη: η φύση, ο θάνατος, η πόλη, η μοναξιά, η φιλοσοφία, η ψυχή, το θείο, η αισθητική, η εικονοπλασία, το βλέμμα, η ελπίδα, η αισιοδοξία (και παράλληλα η απαισιοδοξία), η εσωτερική ξενιτιά, τέλος, η δημιουργία απροσδόκητων γεγονότων και οι όποιες άλλες εμπνεύσεις. Λέει ο ποιητής:
1968
Το βράδυ βούλιαξε στο ποτάμι,
από τα χόρτα βγήκε μισό το φεγγάρι,
αέρας χύθηκε στις κορνίζες
και το παράθυρο νεκρός κρατήρας
κοίταξε τον ίσκιο, κοίταξε τον τυφλό,
τα ξεραμένα φύλλα του καπνού στην αποθήκη.
Είμαι ένα κομμάτι απ’ όλα όσα συνάντησα,
είμαι το άστρο που πηδάει από την βάρκα,
η μουσική που κυματίζει στο μυαλό,
τ’ όνειρο του ποταμού κι ο ίσκιος του καθρέφτη.
(σελ. 261)
Είναι πραγματικά απίστευτα δυνατή η ποιητική ματιά του Αναστάση Βιστωνίτη πάνω στο ερέθισμα που τον ταλανίζει, προσφέροντας στίχους οι οποίοι, παρότι πολλοί κρίνουν το αισθητικό αποτέλεσμα σε πολύ υψηλό επίπεδο, έτσι ώστε να χρειάζονται ώρες αμέτρητες για να αφομοιώσει κανείς το σύνολο των ερεθισμάτων του, σε κάποιο βαθμό βέβαια, αφού όπως είναι φυσικό και ευρέως διαδεδομένο είναι αδύνατο να αποκρυπτογραφήσει κανείς έναν ποιητή στο εκατό τοις εκατό, είναι αδύνατο να μπει στο πετσί του, στο σώμα του, στην ψυχή του ολοκληρωτικά. Γράφοντας δε ποιήματα με τεράστια αλλά και άψογη τεχνική εκφορά (έτσι ώστε να συγκρίνεται με τους μεγαλύτερους Έλληνες ποιητές του εικοστού αιώνα) πετυχαίνει να συγκινεί, και με την συναισθηματική πλευρά της αναγνωστικής επαφής αλλά και με το είδος της προσφοράς, που είναι ξεχωριστή και παράλληλα αξιομνημόνευτη. Ο Βιστωνίτης δεν είναι ένας απλός ποιητής που έγραψε κάποιους στίχους, ίσως και καλούς, σε ένα μικρό πλαίσιο επαφών με την τέχνη του, αλλά το αντίθετο, είναι ένας επαγγελματίας γραφιάς (μην ξεχνάμε και το δοκιμιακό του έργο) με εικόνες και πλουραλισμό, ο οποίος αυτά τα σαράντα χρόνια που γράφει, υλοποίησε όσο λίγοι το προσωπικό του όραμα (και είναι αλήθεια πως έχει ακόμα μπροστά του καιρό για να πάει ακόμα παρακάτω, το δρομολόγιο δεν τελειώνει εδώ). Λέει λοιπόν:
Διαβάστε την ποίηση του Βιστωνίτη και χαθείτε μαζί του σε απρόσμενα σκοτάδια, σε κήπους, σε εξοχές, σε άχαρες πολιτείες, σε μπερδεμένες συναισθηματικά εκφάνσεις, σε τέλειες γλωσσικές και εκφραστικές συναναστροφές.
FRAGMENTA (1983-1988)
28
Το σπίτι σου είναι μια κυψέλη,
το σπίτι σου είναι φυλακή
κι εσύ μακριά από την αγέλη
μπροστά στο παράθυρο,
στ’ αυτιά σου η σκοτεινή οιμωγή,
να περιμένεις την αυγή
και να φοβάσαι το άπειρο.
(σελ. 321)
Το ποιητικό ύφος των πονημάτων του Βιστωνίτη είναι τέτοιο ώστε να μην προκαλεί δραματική κατάσταση, ούτε όμως να σημαίνει μια χαλαρή δημιουργία. Είναι κάτι ανάμεσα, που προβάλλει ως ψυχαγωγική διάθεση (ευχαρίστηση θα την έλεγα, αν η σοβαρότητα του ποιητή και των ποιημάτων του δεν αφόπλιζαν αυτή τη λέξη) η οποία υποβοηθά την ανάγνωση και την πρόσληψη, σε σημείο που περιδιαβαίνοντας τις σελίδες, όλο και κάτι νέο και σημερινό να συναντάμε, όλο και κάτι ευφυές και έξυπνο να αποσπά την προσοχή μας. Δεν μπορώ να πω μετά βεβαιότητας ότι ο Βιστωνίτης είναι ένας απαισιόδοξος δημιουργός, ο οποίος έλκεται από τραγωδίες και βαριά συναισθήματα και καταθέσεις, η σοβαρότητα όμως (χρησιμοποιώ δεύτερη φορά τη συγκεκριμένη λέξη, γιατί αυτή χαρακτηρίζει το έργο του) την οποία επιδεικνύει, μας προτρέπει, μας ωθεί να δούμε τα μέγιστα που μια τέχνη μπορεί να αποδώσει στον άνθρωπο, όταν αυτή εκπορεύεται από έναν μέγιστο τεχνίτη. Άρα ακόμη και αν προς στιγμήν χανόμαστε στα εκτενή ποιήματα, ακόμη και αν γυρίζουμε πάλι πίσω γιατί ίσως κάτι μας διέφυγε, ακόμη και αν κουραζόμαστε πολλές φορές στην προσπάθειά μας να ταυτιστούμε με το μήνυμα, ο ποιητής Αναστάσης Βιστωνίτης έχει προβλέψει τα πάντα, έχει βρει τις λεπτές μας ισορροπίες και τις αισθητικές αδύναμες πτυχές μας και το έλλειμμα που ομορφαίνει τη φύση που μας περιβάλλει, όχι για να μας προβληματίσει αναγνωστικά αλλά για να μας προστατέψει από τις σφαίρες, να μας βγάλει από το πεδίο βολής για να δοκιμαστούμε, τέλος για να γίνουμε μέρος της φοβερής προσπάθειας την οποία ο ίδιος κατέβαλε, προκειμένου εμείς να αφουγκραζόμεθα τον πολιτισμό του, όχι τον υπαινικτικό αλλά τον σίγουρο. Λέει λοιπόν κάπου αλλού:
ΛΟΥΚΡΗΤΙΑ
Πάνω από το αλεξικέραυνο
φωσφόριζε γαλανόμαυρο το δαχτυλίδι
κι η θύελλα πέρα από το δάσος
ερχόταν με τύμπανα και υγρά φτερά,
με αλόγων τριποδίσματα και υλακές λύκων.
Έσβησαν στο ανάκτορο οι πυρσοί,
ένας φτερωτός μονόκερος
πέταξε κατάμαυρος μέσα από τη φωτιά του κήπου.
«Είμαι σε λάθος εποχή», είπε η βασίλισσα
την ώρα που οι φρουροί
της έφραζαν το στόμα.
(σελ. 413)
Διαβάστε την ποίηση του Βιστωνίτη και χαθείτε μαζί του σε απρόσμενα σκοτάδια, σε κήπους, σε εξοχές, σε άχαρες πολιτείες, σε μπερδεμένες συναισθηματικά εκφάνσεις, σε τέλειες γλωσσικές και εκφραστικές συναναστροφές. Και διαβάστε, επιπλέον, γιατί είναι πραγματικά ελάχιστες οι μεγάλες καταθέσεις, οι υψηλές προσδοκίες, οι μαγικές ατμόσφαιρες, οι αφορισμοί, και ίσως οι απρόοπτες εκτιμήσεις τόσο της ζωής και του θανάτου όσο και όλων των άλλων παραμέτρων, που συγκροτούν τις συνειδήσεις μας, που κάνουν τα ανθρώπινα πιο προσφιλή, που επιπλέουν των ταπεινών, σηκώνοντάς μας ολοκληρωτικά στον αέρα.
Ποιήματα (1971-2008)
Αναστάσης Βιστωνίτης
Εκδόσεις Καστανιώτη
512 σελ.
ISBN 978-960-03-6463-7
Τιμή €16,00
