Κυριάκος Χαραλαμπίδης: «Ποιήματα 1961-2017»
Και σαν μιλώ για τα βουνά, έχω στο νου μου μόνο μενεξέδες
Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης συμπεριλαμβάνεται στη χορεία των μεγάλων ποιητών και, δικαίως, του ανήκει ο τίτλος του εθνικού ποιητή. Έχει ήδη σχεδόν εξήντα χρόνια που γράφει Ποίηση στης Ιστορίας το προσκεφάλι. Η Κύπρος είναι η αφορμή, η ακίδα, η έγνοια της πατρίδας· πατρίδα όμως δεν είναι μόνο η Κύπρος· πατρίδα είναι και η γλώσσα, η Ελλάδα όλη και ο κόσμος. Η ποίηση του Χαραλαμπίδη, δηλαδή, με το ένα σκέλος του διαβήτη στην καρδιά –στην Κύπρο– και με το άλλο στην περιφέρεια, κάνει κύκλους όλο και ευρύτερους, και αποκτά παγκόσμια εμβέλεια που, ξεπερνώντας τα σύνορα, απευθύνεται στον κόσμο όλο και αφορά τον κόσμο όλο.
Η Ιστορία έχει τον τρόπο της να κάνει σχέδια ερήμην των ανθρώπων και των ισχυρών, που γράφουν σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Αλλά και ο ποιητής με το δικαίωμα που του δίνει η τέχνη του και το ταλέντο του, έχει τον τρόπο του να καταγγέλλει το κακό και να υμνεί το φως. Ακολουθώντας τη μακρά σειρά των ποιητών που τους έτυχε να έχουν το χρίσμα και το χάρισμα, πατάει γερά σε δυο κίονες και παραστάτες· την ελληνική ποιητική παράδοση και την ελληνική γλώσσα, από τον Όμηρο μέχρι σήμερα. Είκοσι πέντε αιώνες που πάντα έδιναν ποιητικό λόγο. Με τον μύθο και την Ιστορία θα ξεκινήσει από παιδί να γράφει. Συχνά θα μας θυμίσει τον Σεφέρη και τον Καβάφη, αλλά πάντα αλλιώτικος θα είναι. Χωνεμένη μέσα του η διδαχή των άλλων ποιητών. Εκλεκτός της τέχνης του, δόθηκε στη μαγνητική της έλξη και την υπηρέτησε όχι μόνο με ταλέντο αλλά και με προσωπική ευθύνη και επίγνωση, μόχθο, πίστη και αφοσίωση στον ιερό σκοπό του.
Ο Χαραλαμπίδης σπούδασε φιλολογία και αυτό είναι ένα εφόδιο για να μπορέσει να αξιοποιήσει κάθε τομέα του επιστητού, Ιστορία και μύθο, φιλοσοφία, θρησκευτική και λαϊκή παράδοση, τέχνες. Με άλλα λόγια, αξιοποίησε του Σολωμού τον στίχο «με λογισμό και μ’ όνειρο τι χάρη έχουν τα μάτια». Σηκώνει, δηλαδή, με σεβασμό και με τιμή τα όπλα του ποιητή. Με ήθος και ευγένεια και την ψυχή έτοιμη να σαλπάρει για τους αρχαίους μύθους, τα ιστορικά δρώμενα, τα παραμύθια, τα τραγούδια, τα αισθήματα και τα μηνύματα της φύσης και της ζωής. Η πατρίδα «Κόρη»-Κύπρος-Αφροδίτη τού έβαλε στα χέρια τη λύρα κι εκείνος αποδείχτηκε άξιος καλλιτέχνης. Την υπηρέτησε, την τίμησε και της ανταπέδωσε τη χάρη.
Η ποίηση του Χαραλαμπίδη έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, έχει μελοποιηθεί από πολλούς μουσικούς, έχει αγαπηθεί από όλους τους αναγνώστες του, και στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Είναι μια ποίηση βαθιά ελληνική, πηγάζει κατευθείαν από τις πηγές τις φανερές που ήδη αναφέραμε, αλλά και από τις κρυφές που του αγκυλώνουν τα συναισθήματα και κάνουνε το τραύμα στίχο: «Ένα καράβι μπήκε στη στεριά/ και προχωρεί με θάλασσα από πίσω./ Σιγά σιγά τ’ αυλάκι μεγαλώνει/ και κάνει δυο νησιά – κακό καράβι» («Εισβολή – Εκβολή»). Όμως ο Χαραλαμπίδης δεν γράφει μόνο σαν εθνικός ποιητής, αλλά και σαν άνθρωπος που βλέπει, χαίρεται, κρίνει, σχολιάζει, σατιρίζει, γελάει. Με χιούμορ και ειρωνεία, με κατανόηση για τα ευτράπελα της ζωής «με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία», όπως λέει και ο Καβάφης για όσους δεν αντέχουν να σηκώσουν τα μεγάλα βάρη. Τα παραδείγματα πολλά. Διαλέγω ένα της τάβλας, «Του τραπεζιού», και από αυτό δυο στίχους μόνο (από τους συνολικά οχτώ): «Στη μια μεριά είν’ ο Λούκουλλος, στην άλλη ο Κορνάρος, τρώνε και πίνουν και λαλούν, παίδεψη να ’χει ο Χάρος» – και αμέσως μας εξακτίνωσε στην αρχαία Ρώμη, στην αναγεννησιακή Κρήτη, στην παραδοσιακή Ελλάδα με τα τραγούδια της τάβλας, συμπυκνώνοντας μέσα σε λίγες λέξεις ένα βαθιά στοχαστικό θέμα που είναι η αγάπη για τη ζωή, με αντίβαρο στον κακό Χάρο το γλέντι, το φαγητό, το κρασί, την κουβέντα. Παίζοντας και θυμίζοντας τι τη ζωή μας παραφυλάει. Συχνά, μάλιστα, μας εκπλήσσει με την ενημέρωση που έχει ακόμα και στη σύγχρονη τεχνολογία, της οποίας δείγμα μάς δίνει στο ποίημα «Ο νανοτεχνολόγος», όπου με τον τίτλο δηλώνεται ο «κουτσοπόδαρος Ήφαιστος… με το γοργό ευρεσίτεχνο μυαλό» που έφτιαξε δίχτυ «κορυφαίο επίτευγμα μοριακής νανοτεχνολογίας» για να συλλάβει τη σύζυγό του την Αφροδίτη με τον εραστή της τον Άρη επί της κλίνης. Όμως δεν είναι μόνο τα λόγια και η υπόθεση, είναι και τα έργα τέχνης που σιωπηλά επιβάλλουν την παρουσία τους, λένε την ιστορία τους, γίνονται μάρτυρες γεγονότων.
Εκλεκτός της τέχνης του, δόθηκε στη μαγνητική της έλξη και την υπηρέτησε όχι μόνο με ταλέντο αλλά και με προσωπική ευθύνη και επίγνωση, μόχθο, πίστη και αφοσίωση στον ιερό σκοπό του.
Ο Χαραλαμπίδης με την Ιστορία και τον μύθο δημιουργεί, καλλιτεχνεί, αναπνέει, νιώθει τη Μοίρα να του οδηγεί το χέρι, να μεταπλάθει αρμονικά όσα η ζωή διασάλευσε. Είναι ο ποιητής που ανανέωσε τον ποιητικό λόγο στην Κύπρο και στην Ελλάδα, γιατί γράφει ελληνικά κι ελληνικά «λαλεί», βάζοντας πάντα σε ό,τι και αν γράφει τη σφραγίδα της προσωπικότητάς του.
Η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του, λοιπόν, ήταν καιρός να γίνει. Ήταν αναμενόμενη και αναγκαία. Το υλικό πλουσιότατο. Δεκατρείς ποιητικές συλλογές σε ένα σφιχτοδεμένο σώμα. Κόρη λαμπερή και αυτό το σώμα, δημιούργημα των Εκδόσεων Ίκαρος, του οποίου τη βιτρίνα κοσμούν τα βιβλία των μεγάλων δημιουργών, ανάμεσά τους και των δύο βραβευμένων μας με Νόμπελ, Γιώργου Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη. Πλάι τους και ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, τώρα.
Ο τόμος καλαίσθητος, με σκληρό εξώφυλλο, άριστα επιμελημένος, με τη φωτογραφία του ποιητή πάνω και όλη τη σελίδα σε απαλό γκρι χρώμα ως κάτω. Τα ποιήματα και οι πλούσιες σημειώσεις, τα διακριτικά σχέδια που μας εισάγουν σε κάθε συλλογή, με άμεση αναφορά και σχέση με το περιεχόμενο πάντα, το χαρτί, η εκτύπωση, η έκδοση, γενικώς, συνιστούν ένα άριστο αποτέλεσμα.
Ο αναγνώστης που κρατάει και φυλλομετράει αυτό το υπέροχο βιβλίο, κρατάει στα χέρια του έναν θησαυρό, γιατί το βιβλίο δεν είναι απλώς λόγια σε χαρτί, αλλά ένας θησαυρός, μία κιβωτός εξήντα χρόνων ποίησης, γραμμένης με ψυχή, από έναν άνθρωπο που έγραψε με τον πόθο να μιλήσει για ό,τι ως ιδανικό δέσποζε στον ορίζοντά του. Αν τα μάτια του Οδυσσέα ήταν κόκκινα από τον πόθο να ξαναδεί την πατρίδα και τον αποθρώσκοντα καπνό στο τζάκι του, το ίδιο κόκκινα είναι και τα μάτια του ποιητή από τον πόθο να αξιωθεί να ψάλει τη δική του πατρίδα και τον άνθρωπο γενικά, από την άχρονη περιοχή του μύθου μέχρι το παρόν.
Συγχαρητήρια για τον ωραίο τόμο στον Ίκαρο και στον ποιητή.
Ποιήματα 1961-2017
Κυριάκος Χαραλαμπίδης
Ίκαρος
910 σελ.
ISBN 978-960-572-271-5
Τιμή €40,00
