Έρση Σωτηροπούλου: «Άνθρωπος στη θάλασσα»

Το τελευταίο βιβλίο της Έρσης Σωτηροπούλου είναι ένας λυγμός. Αφοπλιστικά ειλικρινές και σοκαριστικά εξομολογητικό, όπως πολλά προηγούμενα βιβλία της, αποτυπώνει με ψυχρό ρεαλισμό τη συναισθηματική σχέση μάνας-κόρης, την αντιφατική αυτή σχέση αγάπης και ταύτισης και συνάμα ενστικτώδους ανταγωνισμού, μέσα από το βίωμα του πένθους. Η μητέρα πεθαίνει και η κόρη κατεβαίνει στον Άδη και στα κατάβαθα της ψυχής της, αναζητώντας να επουλώσει τo τραύμα της απώλειας και τα ανοιχτά τραύματα της σχέσης τους.

Ο ομφάλιος λώρος κόβεται οριστικά με τον θάνατο της μάνας. Είναι η κορυφαία στιγμή που αναμετριέσαι με το οικογενειακό σου παρελθόν, ανακαλείς και αποτιμάς όσα έχουν σημαδέψει τις μνήμες σου, λυτρώνεσαι απ’ όσα σε βάραιναν και υποκύπτεις στη συγχώρεση. Αυτή την εσωτερική διεργασία απεικονίζει συνταρακτικά η Έρση Σωτηροπούλου στο βιβλίο της, που έχει τα δομικά χαρακτηριστικά ενός ποιήματος.

Με ελλειπτικές ή σύντομες φράσεις, άλλοτε με λέξεις γυμνές ή με στοιχεία οπτικής ποίησης, αραδιάζονται οι σκέψεις και τα συναισθήματα, σ’ έναν χορό γρήγορων εναλλαγών συνειρμών και παραστάσεων, όπως γρήγορα και ανεξέλεγκτα λειτουργεί το θυμικό μας κάτω από συναισθηματική φόρτιση. Τι υπήρξε η μάνα για την κόρη; Και η κόρη για τη μάνα; Σημαντικά κι ασήμαντα περιστατικά του παρελθόντος αναδύονται αυτή την ώρα της αλήθειας και σκιαγραφούν το περίγραμμα μιας επώδυνης σχέσης ανάμεσα στην κόρη και τη μητέρα. Καθώς ο θάνατος σφίγγει τον κλειό του, η κόρη νιώθει να ασφυκτιά από μια μητέρα με έντονη ιδιοσυγκρασία.

Είναι η κορυφαία στιγμή που αναμετριέσαι με το οικογενειακό σου παρελθόν, ανακαλείς και αποτιμάς όσα έχουν σημαδέψει τις μνήμες σου, λυτρώνεσαι απ’ όσα σε βάραιναν και υποκύπτεις στη συγχώρεση.

Είμαστε αναμφίβολα αντανακλάσεις των γονιών μας και αποζητάμε την αποδοχή τους, που, αν δεν υπάρξει αφειδώλευτη, η σχέση μας μαζί τους αποκτά κρυφές ή φανερές ρωγμές. Κι ενώ μέσα από τα μάτια της κόρης παρακολουθούμε το χρονικό του τέλους της μάνας, ταυτόχρονα γινόμαστε κοινωνοί της αποσύνθεσης μιας δυναμικής προσωπικότητας. Όσο πιο ισχυρή η προσωπικότητα του γονιού, τόσο πιο συγκλονιστική για τα παιδιά του η ήττα του από τον αναπόφευκτο θάνατο. Η λεπτομερής παράθεση της φαρμακευτικής αγωγής της ετοιμοθάνατης μητέρας στο νοσοκομείο τονίζει την απόγνωση μπροστά στη συνειδητοποίηση του τέλους που πλησιάζει. Σπασμωδικές ενέργειες, σα να προσπαθείς μάταια να σώσεις άνθρωπο που έπεσε στη θάλασσα.

Οι αρχαίοι Έλληνες κατέβαιναν στον Κάτω Κόσμο από τον ποταμό Αχέροντα. Η Σωτηροπούλου ακολουθεί άλλη υδάτινη διαδρομή. Την παγωμένη θάλασσα του Αρκτικού Κύκλου, εκεί που βρέθηκε όταν έγραφε το Άνθρωπος στη θάλασσα, επιβάτισσα του ιστιοφόρου Antigua. Ιδανικό μέρος για απομόνωση και ενδοσκόπηση. Ιδεατό σκηνικό επιθανάτιας αγωνίας.

ersisotirop Το ολιγοσέλιδο βιβλίο διαβάζεται μονομιάς, όχι μόνο λόγω της μικρής του έκτασης, όσο λόγω της συνεχόμενης ροής του. Και αφήνει τον αναγνώστη –ή μάλλον την αναγνώστρια, γιατί οι κόρες που έχουν πενθήσει τη μητέρα τους θα ταυτιστούν περισσότερο με το έργο της Έρσης Σωτηροπούλου– με μια αίσθηση συμφιλίωσης με το οριστικό τέλος: «Μόνο εσύ κι εγώ ακούμε τώρα. Δεν υπάρχει κανείς άλλος».