Δημήτρης Λαμπρέλλης: «Το σκάκι τ’ ουρανού»
Η σοβαρότερη ασχολία μου είναι να λύνω σταυρόλεξα, με προτίμηση στα «για πολύ δυνατούς λύτες» και στα «κρυπτόλεξα». Τελευταία, περνάω κάποιες ώρες με τα «παζλ των λέξεων». Με την ίδια περιέργεια και τον ίδιο σκεπτικισμό, αντιμετωπίζω και κάθε ποιητική συλλογή που έρχεται στα χέρια μου. Ορισμένα ποιήματα είναι πιο δύσκολα από εκείνα τα σταυρόλεξα «για πολύ δυνατούς λύτες». Είναι τόσο ερμητικά κλειστές οι θύρες των παραδείσων τους που χρειάζονται αντικλείδια, καμιά φορά…
Όταν, για παράδειγμα, ο πολυγραφότατος ποιητής, καθηγητής της φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διευθυντής του «Ερευνητικού Κέντρου Βιοπολιτικής», συγγραφέας σημαντικών βιβλίων και εξαίρετος φωτογράφος, με πολύ ενδιαφέροντα φωτογραφικά άλμπουμ, τιτλοφορεί την πρόσφατη συλλογή του: Το σκάκι τ’ ουρανού, προδιαθέτει για τα δύσκολα. Βέβαια η ποίηση δεν είναι εύκολο παιγνίδι μήτε χόμπι, είναι σοβαρή υπόθεση και δύσκολο άθλημα. Το ήξεραν καλά αυτό οι μεγάλοι αρχαίοι ποιητές και μιλούσαν απλά, όταν ήθελαν να επικοινωνήσουν με τον απλό λαό. Διαβάζεις Αριστοφάνη στο πρωτότυπο και καταλαβαίνεις τι λέει. Τους σύγχρονους ποιητές, όμως, πρέπει να τους προσεγγίσει κανείς με άλλους όρους. Τι εννοεί λοιπόν ο Δημήτρης Λαμπρέλλης, ένας σύγχρονος ποιητής που μιλάμε την ίδια γλώσσα, όταν γράφει στο πρώτο ποίημα της συλλογής:
Τα γάντια της νύχτας έρχονται
κι
αρπάζουν τον τσαλαπετεινό μέσ’ απ’ τα χέρια μας
Τα γάντια της νύχτας έρχονται
και
εδώ μπροστά σφάζουν τα περιστέρια μας
Τα γάντια της νύχτας έρχονται
και
σήμερα όπως και χτες, γράφουν για μας κάτι ποιήματα
Τα γάντια της νύχτας έρχονται
κι
ανάβουν δυο κεριά/ ένα για τη Γοργώ κι ένα για τα θύματα.
(«Τα γάντια της νύχτας»)
Οπωσδήποτε, με τις λέξεις ζωγραφεί υπέροχες εικόνες. Έτσι την καταλαβαίνω την ποίησή του. Στήνει μπροστά μας πίνακες ζωγραφικής, εικόνες από ταινίες θρίλερ, που εκφράζουν τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ωστόσο, οι σύγχρονοι δήμιοι δεν «σφάζουν με το γάντι» τα όμορφα πουλιά, πνίγουν στο αίμα και στα πέλαγα παιδιά, χωρίς να ζητούν την αρωγή καμιάς θεάς του μίσους, κανενός προφήτη Τειρεσία για να πνίξουν τις ελπίδες του κόσμου.
Ενώ μας βάζει στον πειρασμό να παίξουμε σκάκι, καθώς ξεκλειδώνεται σιγά σιγά, κάποιος απόηχος δημοτικού τραγουδιού, εγκωμίων: «τα σπλάχνα μου κεντώντας» και «κόκκινη πηγή», όπως «κόκκινη μηλιά», φτάνει στην ακοή μου.
Με διασκελισμούς χρόνου και χώρου, ενώνει εποχές, συμβαδίζει με τις εποχές και φωτογραφίζει καταστάσεις. Πρόκειται για μια ποίηση σκοτεινή που θέλει να βγει από τη σκοτεινιά, γι’ αυτό περιπλανιέται πότε στις γειτονιές του ουρανού και πότε στις γειτονιές της θάλασσας μαζί μ’ εκείνους που βουλιάζουν ανεπίστρεπτα, ενώ η Αγαύη δεν παίρνει είδηση, όπως ακριβώς και στις «Βάκχες». Πίσω από τις επιλεγμένες λέξεις που:
Άλλες γίνονται φτερούγες για πουλιά/ μαθαίνουν να πετάνε
Κι άλλες
μέσα από την άβυσσο έρχονται και μου μιλάνε
υπάρχει το τέρας της νύχτας που σφάζει με τα γάντια, υπάρχει αγωνία, οι δράκοι, ο κακός που δαγκώνει τα παιδιά, καθώς μια διάχυτη σύγχυση, που μεταφράζεται ως ειρωνεία, διαμερίζεται στο ποιητικό σύμπαν του Δημήτρη Λαμπρέλλη και εκφράζεται με παιγνιώδη διάθεση:
Εμείς οι επιτηρητές του μηδενός
δεν χαλάμε το χατίρι κανενός
με όλους τα έχουμε καλά, και πίσω από τους αντικατοπτρισμούς που δημιουργούν οι πολλαπλές αναδιαρθρώσεις των νοημάτων, υπάρχει ο ποιητής που πάσχει και η ψυχή του πονάει, αλλά δεν θλίβεται, δεν μοιρολογάει, τραβάει αδρές χρωματικές πινελιές ή με γενναίες χειρονομίες επεμβαίνει στα δρώμενα της κάθε παρτίδας «στο σκάκι τ’ ουρανού» δραστικά και πορεύεται από νύχτα σε νύχτα κατά κει που το ένστικτό του τον ωθεί.
Οπωσδήποτε, με τις λέξεις ζωγραφεί υπέροχες εικόνες. Έτσι την καταλαβαίνω την ποίησή του.
Σε τούτη την ιδιότυπη ποίηση που, από τη μια στιγμή στην άλλη, όλα αλλάζουν, τα φυσικά και τα ανθρώπινα τοπία διαρκώς μεταβάλλονται, καθώς το ένα διαδέχεται το άλλο, και η σκοτεινότητα πάνω στα πράγματα και τα πρόσωπα που εμφανίζονται – λειτουργούν σαν πιόνια, βασικό δομικό στοιχείο είναι η νύχτα και τα σκοτεινά τέρατα. Κυριαρχεί μια εκδικητικότητα που «τυφλώνει τα φεγγάρια» σαν μύγες, γίνεται χρήση αιχμηρών αντικειμένων: μαχαίρι, νυστέρι, νύχια και όλα ξεσκίζουν σάρκες, η τρελή Μαρία και η κυρία Βαλκυρία κάνουν ό,τι φέρει η ώρα, ενώ η νύχτα μένει κυρίαρχη:
Την ημέρα της επετείου για το λάθος
στο σπίτι μου ήρθαν δυο γυναίκες
και φάγανε όλα μου τα ψάρια
Τότε
κι εγώ
τα ποιήματά μου άρπαξα
κι άρχισα με τη βελόνα να τους τρυπώ όλα τους τα μάτια
Αίμα δεν έσταζαν καθόλου
μόνο
λίγη χολή
πάνω σ’ εκείνο το τραπέζι με τα ζάρια
Κόκκινο κύμα ο βρόγχος μου
δυο νύχτες τρόμος η φωνή μου
– τις πεταλούδες τσάκωσαν
τα γιασεμιά τα πήραν
Κόκκινο κύμα ο βρόγχος μου
δυο στίχοι η φωνή μου.
Όλα χορεύουν με ξέφρενους ρυθμούς και με δρασκελιές διαβαίνουν χορεύοντας τις εποχές, σταματούν σε κάθε επιστροφή άνοιξης, ανασαίνουν τις ευωδιές των γιασεμιών, τρελαίνονται αδιαφορώντας για τις άφαντες Κασσάνδρες κι αχρείαστη η «μάντιδα δάφνη», μήτε «παγά λαλέουσα» μας βρίσκεται.
Εξάλλου, το παιδί με τα σπασμένα χέρια θέλει να γίνει πουλί και να πετάξει, στο ποίημα και στο παραμύθι τα πάντα μπορεί να συμβούν. Αυτό το μαγικό, μυθικό στοιχείο έρχεται στην παρούσα πραγματικότητα, το μυθικό πρόσωπο του Τειρεσία συναντάει την Αριάδνη της Θεσσαλονίκης, προσπαθώντας να βγει κι ο ίδιος ο ποιητής από τον ποιητικό Λαβύρινθο που έχει δημιουργήσει κι έχει φυλακίσει την ψυχή και την καρδιά του.
Σκόπιμα, θεωρώ, ο Δημήτρης Λαμπρέλλης μπερδεύει τα πράγματα και τα γεγονότα, τα πρόσωπα και τις καταστάσεις, για να δώσει με τον δικό του τρόπο και μέσα από τη δική του φιλοσοφική θεώρηση του κόσμου μας και της σύγχρονης ζωής, το αλλοπρόσαλλο, πολεμόχαρο τοπίο και το άστατο ομιχλώδες κλίμα της εποχής μας, φωτογραφίζοντας πρισματικά, από πολλές όψεις, ώστε μέσα από διασταυρούμενες αντανακλάσεις του φωτός να προβάλλει με ποιητικές φωτοσκιάσεις η σύγχρονη λερή πραγματικότητα. Κρατάει, ωστόσο, για τον εαυτό του και τους καλοπροαίρετους λήπτες των μηνυμάτων του κάτι τρυφερά αισιόδοξο για κάθε βράδυ, πριν από τον ερχομό της θεοσκότεινης φόνισσας των πουλιών και των παιδιών νύχτας. Έτσι, ενώ:
Απ’ το πρωί
Με τη σκούπα αυτή του μηδενός
στάχτες μαζεύω συνεχώς
γιατί
το σπίτι μου το έκαψε ο κεραυνός
Το βράδυ
στα χέρια μου
κρατώ δικά μου δυο κυκλάμινα.
Απόψε
με τον θάνατο καλή θα παίξουμε άμυνα
(«Ο κεραυνός»)
Η παράσταση, το παιχνίδι στη σκακιέρα με λευκά και μαύρα πιόνια τις λέξεις φτάνει στο τέλος, ύστερα από πολλά κλωθογυρίσματα γύρω από ένα τέλος που είναι η Αρχή, την Άγια Νύχτα, ξορκίζοντας τον βαρκάρη και τον θάνατο, φτύνοντας κατάμουτρα τα ναύλα για το πέρασμα του Αχέροντα προς την άλλη διάσταση και πραγματικότητα:
…Παίζουμε
την Άγια Νύχτα
εμπαίζουμε
Λέμε
– Δεν είναι εδώ, δεν είναι εδώ το τέρμα μας
Και στον βαρκάρη πάνω
φτύνουμε το κέρμα μας.
(«Το σκάκι τ’ ουρανού»)
Το σκάκι τ’ ουρανού
Δημήτρης Λαμπρέλλης
Μελάνι
40 σελ.
ISBN 978-960-591-133-1
Τιμή €7,50
