Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου: «Σκοτία»

Ορμώμενος από τη νέα ποιητική συλλογή της Χρυσούλας Αγκυρανοπούλου, ανέτρεξα στη μελέτη του Γεωργίου Στ. Καραγιάννη Ο Έρως στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων και διάβασα την εξής φράση, την οποία παραθέτω κυρίως λόγω της απλότητας και της καθαρής γεωμετρικής ματιάς της: «Ο Έρως, ενώ είναι μια άπειρη πηγή, φανερώνεται προς την εκτός απείρου πραγματικότητα ως δημιουργός μορφών. Οντοτήτων με όρια, πλαίσια, πέρατα και σχήματα [...] Ο Έρως, δηλαδή, είναι η δύναμη η οποία μεταφέρει από το άπειρο στο πέρας, από το άμορφο στο έχον μορφή, από το ακατανόητο στο λογικά νοητό…»

Αν μη τι άλλο, νομίζω πως η ποιητική συλλογή που τιτλοφορείται Σκοτία –ιδιότητα που αποδιδόταν στην Κυπρογένηα Αφροδίτη, για να επισημανθεί η συσκότιση του ανθρώπινου νου υπό την επήρειά της, η άγνωστη βούληση της παντοδύναμης Θεάς– στηρίζεται κατά βάση σε αυτή την αρχή απόδοσης μορφών, αποτυπώνοντας ένα πλήθος εναλλαγών τους. Από το ξεκίνημα ήδη, η ποιήτρια «μεταμορφώνεται» στον Περίττα, τον σκύλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δίνοντας έτσι έμφαση στη διαρκή ποιητική επαγρύπνηση, στη ζωτική αφοσίωση και επιμέλεια. Η ομορφιά της αλληγορικής αυτής εικόνας αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο δε από τον λεπτοκοπημένο τίτλο του ποιήματος «Προσέχω τον νουν», μία γενική στάση γραφής.

Διατρέχοντας, λοιπόν, το βιβλίο προς άγραν περισσότερων «μετασχηματισμών», εντοπίζει κανείς το μικροσκοπικό έντομο που περιπολεί τις καρδιακές βαλβίδες, τους κατ’ Αριστοφάνην σιαμαίους ερωτιδείς στο ποίημα «Παίγνιον», τον Προμηθέα που εδώ ξεριζώνει ο ίδιος το συκώτι του, το κοτσύφι της αυγής, τη Ριπή, την πενθούσα γυνή, την Ηχώ, τη Σαπφώ. Ο αναγνώστης ίσως μπορεί να υποψιαστεί το εύπλαστο τούτο παιχνίδισμα, εάν εξαρχής λάβει υπ’ όψιν τα ουκ ολίγα προσωνύμια –πολλές φορές αντικρουόμενα– της κυκλοθυμικής Θεάς: «Αμβολογήρα» όταν αναβάλλει το γήρας, «Πάνδημος» και διά το οικουμενικό της πανδημίας ή «Επιλιμένια» ούσα προσαραγμένη στο λιμάνι της ασφάλειας και της προστασίας.

Όμως, έχω την αίσθηση πως η Αγκυρανοπούλου δεν στέκεται απλώς στο εφαλτήριο της έμπνευσής της, δεν παραθέτει δηλαδή με ποιητικό τρόπο τα προσωνύμια μιας αλλότριας, βάρβαρης Θεάς, αλλά τα ενδύεται κατάσαρκα και αναπλάθει θαρρετά εαυτόν προκειμένου να αποδώσει με πιο προσωπικό ύφος τους μύθους της. Το βιωματικό στοιχείο της γραφής της, πλεγμένο συχνά με φυσιολατρία και υπερρεαλισμό, ψηλαφίζεται μέσα σε αυτόν τον ανεστραμμένο Καιάδα –εικόνα από το ποίημα «Βαρύ περιστατικό»– αλλά και στις κατά καιρούς διελεύσεις αγαπημένων νεκρών, με πιο χαρακτηριστικό ίσως το απόσταγμα
«Παππού».

Δομεί, ως επί το πλείστον, ιαμβικούς ομοιοκατάληκτους στίχους συνθέτοντας μπαλάντες, σονέτα και σερενάδες. Οι αυστηρές αυτές φόρμες, τελικά, μέσα από τον ίδιο τους τον ρυθμό και τη γενναιόδωρη ευγλωττία, απελευθερώνονται με δυναμική καρδιακού παλμού προσδίδοντας έτσι ροή και ένα ορφικό ηχόχρωμα στα κείμενα.

Μα αν κάποιος κοινός θνητός δύναται να αλλάζει όψεις με τέτοια πλαστικότητα, γεννάται το ερώτημα: Ποια είναι στην ουσία η Σκοτία και πού η κατοικία της; Η Θεά γίνεται θεά, είναι μια θεάνθρωπος πιο εύστοχα, η οποία κοιμάται κουλουριασμένη μέσα στο δυνητικό του καθενός μας. Ένας αιρετικός ετερώνυμος μα πάντα ημέτερος εαυτός, που φλογίζει και εκκινεί τον σωθικό πολτό μας για καθετί που κατακτάμε.

Πέρα όμως της, ομολογουμένως, εκ φύσεως ανεξάντλητης θεματολογίας, είναι αξιοσημείωτοι οι δύο θεμέλιοι λίθοι πάνω στους οποίους ορθώνεται τεχνικά το βιβλίο: η μετρική σύνταξη και το λεξιλογικό δόκιμο, στοιχεία που, νομίζω, αποστασιοποιούνται αρκετά τολμηρά από τις σημερινές ποιητικές τάσεις. Η μουσικός και ποιήτρια Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου παίρνει το ρίσκο να συγκεράσει τις δύο ιδιότητές της –Μέσα στο πιάνο μου κοιμούνται μια πεταλούδα και μια ύαινα διαβάζουμε στο ποίημα «Το Μυροκύμβαλον εν έτει 2017»– για να αναδείξει μια ευηχία του έμμετρου και του κλασικού. Δομεί, ως επί το πλείστον, ιαμβικούς ομοιοκατάληκτους στίχους συνθέτοντας μπαλάντες, σονέτα και σερενάδες. Οι αυστηρές αυτές φόρμες, τελικά, μέσα από τον ίδιο τους τον ρυθμό και τη γενναιόδωρη ευγλωττία, απελευθερώνονται με δυναμική καρδιακού παλμού προσδίδοντας έτσι ροή και ένα ορφικό ηχόχρωμα στα κείμενα.

Όσον αφορά το λεξιλογικό του στίγμα, ενδεικτικά παραθέτω: Μενεστρέλοι άδοντες, το υπέροχο –κατά τη γνώμη μου– παρακλαυσίθυρο, η μνημοτεχνική του στίχου «σε λάκκο ομαδικό έσπρωχνα τη μνήμη καθώς κρατιόσουν στους μηρούς μου», τα θεατρικά προσωπεία «βρίκελοι», οι σκανδαλιστικοί όλισβοι, το ευρηματικό ρηματικό σχήμα απριλίζω –πιθανώς κατά το «ανθίζω»– και πολλά άλλα πετράδια που μας επιτρέπουν να οσφραινόμαστε πίσω από τις γρίλιες των στίχων έναν άνθρωπο που κατέχει τη γνώση να φροντίζει τις λέξεις, όπως τα ρόδα της Πιερίας.

agiranopoulou Με τη δική μου φαντασία και με τον πίνακα ζωγραφικής του Κώστα Ντιό, που κοσμεί το εξώφυλλο, κλείνω αντίστροφα: Τη δράκεια θα τη δεις να κάθεται στο μπαλκόνι. Αργά τ’ απόγευμα, τυλιγμένη στην αχλύ της σκοτεινής της γοητείας. Θα καπνίζει αρειμανίως –μα πώς αλλιώς;– κι ύστερα θα μπει μέσα στο σπίτι να σου φτιάξει έναν καφέ, με κάρδαμο δυναμωτικό στο μπρίκι. Στο βάθος, θ’ ακούγεται από το μαγειρειό της, το χρυσαφένιο κουταλάκι να κουδουνίζει στο μπακίρι όσο εκείνη –ο λυσιμελής δαίμων– θα διαλύει τη ζάχαρη στο κοχλάζον μείγμα. Έπειτα, θα βγει και θα καθίσει ξανά απέναντί σου. Θα σε κοιτάζει, καθρέφτης μες στα μάτια και με ελαφρώς λυγισμένο το κεφάλι, θα σου χαμογελά ως επιλιμένια, περιμένοντας την τελευταία σου γουλιά. Εκεί, στο τέλος, η μάγισσα θα σπάσει τη σιωπή της κι από το μαύρο κατακάθι θα δώσει τον χρησμό.