Κώστας Μάγος: «Ρόζα η ωραία θυμωμένη»
Ρόζα η ωραία θυμωμένη, ναι, σωστά διαβάσατε, δεν είναι η Ωραία Κοιμωμένη του Σαρλ Περό ή του Τσαϊκόφσκι. Και μάλιστα δεν είναι καθόλου κοιμωμένη, ξύπνια είναι και διεκδικητική και πεισματάρα και νικήτρια στο τέλος. Τι ηρωίδα θα ήταν αν δεν είχε τα κότσια να παλέψει για τα δικαιώματά της στο παιχνίδι; Για μια τέτοια ηρωίδα αξίζει να γράψεις βιβλίο, σκέφτηκε ο Κώστας Μάγος, ο οποίος είναι επίκουρος καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας, καθ’ ύλην αρμόδιος να μιλήσει για παιδιά και για παιχνίδια (παρεμπιπτόντως, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορεί και το βιβλίο του Ο Βρομογοργοπόδαρος).
Και δεν είναι αστεία περίπτωση ούτε απλή η συγγραφή βιβλίου για παιδιά και για παιχνίδια, αφού σ’ αυτή την ηλικία είναι που πλάθεται ο νέος άνθρωπος και αυτής της ηλικίας οι εμπειρίες καταγράφονται και μένουν ανεξίτηλες. Ο Μάγος, που βλέπει το πράγμα και ως πατέρας και ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, έβαλε στη μαγική χύτρα τα υλικά, για να πλάσει τη Ρόζα τη θυμωμένη, όπως ο Σαίξπηρ, ας πούμε, τη στρίγγλα. Ο καθείς και τα όπλα του και ο καθένας μέρεψε τη δικιά του με τον τρόπο του.
Συγκεκριμένα, η Ρόζα, αν και κορίτσι, αγαπά το ποδόσφαιρο. Όμως, όλοι στο σπίτι την αποτρέπουν· στη γιαγιά δεν αρέσει που ντύνεται σαν αγόρι, στον μπαμπά γιατί θα κάνει πόδια σαν αγόρι, και όταν ρωτά «και τι πειράζει;» κανείς δεν της δίνει απάντηση. Όταν θέλει να παίξει με τα αυτοκινητάκια ο αδελφός της δεν το επιτρέπει. Στο σχολείο η δασκάλα, στη γυμναστική η γυμνάστρια, η φίλη της η Αλίκη, όλοι τα έχουν βάλει με το ποδόσφαιρο που δεν το αγαπούν και επιμένουν να αποτρέψουν και τη Ρόζα.
Βέβαια, όταν της λένε πως αυτό είναι αγορίστικο παιχνίδι, οι μεγαλύτεροι αλλά και οι νεότεροι που αναπαράγουν αμάσητο ό,τι λένε οι μεγάλοι, στην πραγματικότητα είναι εγκλωβισμένοι στα παραδοσιακά στερεότυπα που ήθελαν το κορίτσι δασκάλα, νοσοκόμα, νοικοκυρά, άρα να παίζει με κούκλες, και το αγόρι Μέγα Αλέξανδρο, αστροναύτη και καπετάνιο. Όμως οι καιροί άλλαξαν και σε όλα τα επαγγέλματα συμμετέχουν, εξίσου, και άντρες και γυναίκες. Και είναι γνωστό, βέβαια, ότι τα παιχνίδια προετοιμάζουν τα παιδιά για τους μελλοντικούς τους ρόλους. Ναι, ο ένας θα γίνει Μέγας Αλέξανδρος (!) και η άλλη μαμά, αλλά αυτό δεν την εμποδίζει να γίνει και κάτι άλλο. Οι ρόλοι είναι πλέον κοινοί, ο κόσμος έχει εξελιχθεί, και τα κορίτσια μπορούν να παίζουν, όπως και τα αγόρια, ποδόσφαιρο ή αυτοκινητάκια, πράγμα που δείχνει πως οι μοντέρνες γυναίκες μπορούν να ασχοληθούν με επαγγέλματα που κατά παράδοση ασκούσαν μόνο οι άντρες, στο παρελθόν.
Το ποδόσφαιρο είναι το πλέον δημοφιλές, το δημοφιλέστερο, λαϊκό σπορ. Ακόμα και αν είναι αγορίστικο, τίποτα δεν εμποδίζει κανένα κορίτσι να του αρέσει. Και στην αρχαία Ελλάδα ο αθλητισμός ήταν για τους άντρες μόνο και απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος στις γυναίκες στους αγώνες. Οι τολμηρές, όμως, όπως η Καλλιπάτειρα, έμπαιναν κρυφά ή κρύβονταν στα δέντρα και έβλεπαν.
Η Ρόζα, λοιπόν, θέλει να παίξει ποδόσφαιρο και οι πάντες την αποτρέπουν. Ε! Πέρασαν εκατό, και βάλε, χρόνια, από τότε που ο Εμμανουήλ Ροΐδης ξίνιζε απαξιωτικά τα μούτρα του, όταν μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896, έβλεπε «εκτός των παίδων, και νεανίσκων, και κάμποσα, όχι μόνον μικρά αλλά και αρκετά μεγάλα αγοροκόριτζα, να σηκώνουν βάρη, να πηδούν, να ρίπτουν δίσκους και να τρέχουν, χωρίς φόβον να δείξουν το χρώμα της καλτσοδέτας των, συμμεριζόμεναι, ως φαίνεται, τας περί εξισώσεως των δύο φύλων προοδευτικάς ιδέας της Εφημερίδας των Κυριών». Έτσι έγραφε, κοροϊδεύοντας. Αλλά οι καιροί έδειξαν ότι έτρεχαν κι εκείνοι μαραθώνιο δρόμο, όσον αφορά τις αλλαγές που έφερναν και κυρίως σε ό,τι αφορούσε τη γυναίκα. Και τα κορίτσια πηγαίνουν πλέον όλα στο σχολείο και σπουδάζουν ό,τι θέλουν και ασχολούνται με ό,τι θέλουν και ντύνονται όπως θέλουν και δείχνουν και την καλτσοδέτα τους.
Τελικώς, επειδή ο επιμένων νικά και ο επιμένων στη συγκεκριμένη περίσταση είναι η επιμένουσα Ρόζα, η οποία είναι θυμωμένη με όλα αυτά που της ασκούν πίεση και νιώθει καταπίεση και επειδή δεν το βάζει κάτω, τρέχει στο πάρκο κι εκεί βρίσκει την Αλβανίδα Ντρίτα και τον αδελφό της τον Έρβιν και στήνουν έναν αγώνα. Η Ντρίτα δείχνει στη Ρόζα την τεχνική για τις σταθερές μπαλιές και η Ρόζα δείχνει στην Ντρίτα τις πονηρές τρίπλες με το ποδήλατο. Με άλλα λόγια, συνεργάζονται τέλεια και η κάθε μία βοηθάει την άλλη με την ιδιαίτερη ικανότητα που διαθέτει. Για να οργανώσουν ποδοσφαιρικό αγώνα για κορίτσια βάζουν ανακοινώσεις στους τοίχους, κάνουν ανακοίνωση και στο σχολείο. Την προσεχή Κυριακή θα γίνει αγώνας ποδοσφαίρου μόνο για κορίτσια. Ελάτε να μας δείτε. Κάποια αγόρια κοροϊδεύουν, κάποια κορίτσια ειρωνεύονται, κάποια άλλα αγανακτούν, παρ’ όλα αυτά η εκπροσώπηση είναι ικανοποιητική. Ακόμα και η γυμνάστρια του σχολείου έρχεται στον αγώνα γιατί, όπως λέει, την ενδιαφέρει ό,τι γυμνάζει το σώμα και το μυαλό. Ανάμεσα στους χειροκροτητές του αγώνα η Ρόζα θα δει και τους γονείς της και τον αδελφό της και πολλά παιδιά από το σχολείο και τη γειτονιά.
Η Μυρσίνη, η φοιτήτρια εξαδέλφη που έρχεται και εκείνη στο σπίτι, θα λύσει όλες τις απορίες της μικρής, πράγμα που δεν έκαναν οι μεγάλοι. Θα της μιλήσει για τη διαφορά του κάθε ανθρώπου, διαφορά στην εμφάνιση, στην ηλικία, στα γούστα, θα της μιλήσει για τις αλλαγές που έχει ο κάθε άνθρωπος στη ζωή του, άλλα του άρεσαν παλιά, άλλα του αρέσουν τώρα, θα καταρρίψει τον μύθο ότι ετούτο είναι αγορίστικο και κατά συνέπεια αντρικό κι εκείνο κοριτσίστικο, κατά συνέπεια γυναικείο, θα γκρεμίσει τα στερεότυπα και τα στεγανά και θα δείξει πως το καλύτερο –Όττω τις έραται– που λέει η αρχαία ποιήτρια Σαπφώ, είναι ό,τι αρέσει στον καθένα.
Τίποτα δεν γίνεται με το ζόρι και συνήθως πετυχαίνει ό,τι γίνεται με μεράκι. Και το ποδόσφαιρο είναι το πλέον δημοφιλές, το δημοφιλέστερο, λαϊκό σπορ. Ακόμα και αν είναι αγορίστικο, τίποτα δεν εμποδίζει κανένα κορίτσι να του αρέσει. Και στην αρχαία Ελλάδα ο αθλητισμός ήταν για τους άντρες μόνο και απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος στις γυναίκες στους αγώνες. Οι τολμηρές, όμως, όπως η Καλλιπάτειρα, έμπαιναν κρυφά ή κρύβονταν στα δέντρα και έβλεπαν. Σήμερα είναι γεμάτα τα στάδια από γυναίκες που αθλούνται επισήμως και ερασιτεχνικώς. Γιατί, όπως είπε και η γυμνάστρια της Ρόζας, το ποδόσφαιρο, όπως και τα άλλα αθλήματα, γυμνάζει και το σώμα και το μυαλό. Με άλλα λόγια επανέλαβε τους αρχαίους μας, που έλεγαν νους υγιής εν σώματι υγιεί.
Συγκεκριμένα, η Ρόζα, αν και κορίτσι, αγαπά το ποδόσφαιρο. Όμως, όλοι στο σπίτι την αποτρέπουν• στη γιαγιά δεν αρέσει που ντύνεται σαν αγόρι, στον μπαμπά γιατί θα κάνει πόδια σαν αγόρι, και όταν ρωτά «και τι πειράζει;» κανείς δεν της δίνει απάντηση.
Όμως νομίζω πως ο στόχος του Κώστα Μάγου δεν ήταν απλώς αυτός. Γιατί μέσα από το συγκεκριμένο παιχνίδι –παιχνίδι παγκόσμιας λαϊκής αποδοχής– ανέδειξε το αγαθό της φιλίας. Τα κορίτσια έπαιξαν χωρίς φάουλ –χωρίς πονηριές–, χωρίς βρισιές, χωρίς εκείνες τις αθλιότητες που κάνουν οι χούλιγκανς, και στο τέλος του αγώνα χωρίσανε γεμάτες χαρά, νικήτριες και νικημένες, γιατί ο αγώνας μετράει περισσότερο. Και αυτό τον αγώνα τον απόλαυσαν όλες και όλες ήταν νικήτριες και καμιά νικημένη. Ούτε ρατσιστικές συμπεριφορές παρατηρήθηκαν ούτε κοροϊδίες (μπούλινγκ). Αν, ωστόσο, λέει ο συγγραφέας, κάτι σε ενοχλεί, πες το στη μαμά και στον μπαμπά σου, ενημέρωσε δηλαδή τους μεγαλύτερους. Μη δίνεις το δικαίωμα στους κακούς να περνάει το δικό τους.
Και στους μεγάλους είπε: Μην καταπιέζετε τα παιδιά. Αφήστε τα να κάνουν ό,τι τους αρέσει, γιατί τίποτα δεν ξεκουράζει το μυαλό του μαθητή καλύτερα από την αγαπημένη του απασχόληση.
Το βιβλίο, γιατί και το διάβασμα ενός ωραίου βιβλίου ξεκουράζει το μυαλό από τα σχολικά μαθήματα, συμπληρώνουν τα ωραία σχέδια με τα ζωντανά τους χρώματα, τα οποία φιλοτέχνησε η Σοφία Παπαδοπούλου. Η Σοφία σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο (κάποτε μόνο αγόρια φοιτούσαν εκεί), ασχολείται με την εικονογράφηση βιβλίου και την τοιχογραφία, έκανε ατομική έκθεση, έλαβε μέρος σε φεστιβάλ και παράλληλα σπουδάζει ζωγραφική και γλυπτική. Άρα, το βιβλίο που νομίζω ότι δεν απευθύνεται τόσο στα παιδιά όσο στους γονείς, έγινε από δύο ταλαντούχους και κατά τεκμήριο ειδικούς. Και μάλιστα ο Μάγος, ως καθηγητής στην ειδική πανεπιστημιακή έδρα, ξέρει καλά πώς να κατευθύνει το παιδί εκεί που θέλει και εκεί που μπορεί να διαπρέψει. Το πεισματάρικο και θυμωμένο κοριτσάκι είναι μήνυμα για τους γονείς, να κατευθύνουν μεθοδικά αλλά να μην καταπιέζουν τα παιδιά να κάνουν ό,τι νομίζουν αυτοί. Άλλωστε τα παιδιά του βιβλίου μάς δίνουν το παράδειγμα των γονιών και των φίλων που θέλουν. Όποιος σε αγαπά σε κατευθύνει σωστά σ’ εκείνο που αγαπάς. Κι εκείνο που αγαπάς είναι το πιο καλό από όλα, είπαμε.
Ρόζα η ωραία θυμωμένη
Κώστας Μάγος
Εικονογράφηση: Σοφία Παπαδοπούλου
Μεταίχμιο
80 σελ.
ISBN 978-618-03-0695-8
Τιμή: €9,90
