Τζέιν Γκούντολ: «Οι νεαροί χιμπαντζήδες του Γκόμπε»
Αυτή η ωραία στην όψη και στο πνεύμα γυναίκα, η φημισμένη και άξια σεβασμού πρωτευοντολόγος δρ Τζέιν Γκούντολ, με το βιβλίο της Οι νεαροί χιμπαντζήδες του Γκόμπε πρόσφερε ένα θαυμάσιο δώρο στα παιδιά. Μα και στους μεγαλύτερους. Άπλωσε το χέρι της σε αναζήτηση του χεριού του αναγνώστη οδηγώντας τον εκεί όπου ο κόσμος εκτείνεται καθαρός και απροσποίητος, ξεναγώντας τον γεμάτη στοργή και απλότητα, αλλά και με βαθύτατη γνώση, στο Εθνικό Πάρκο Γκόμπε της Τανζανίας, συστήνοντάς του τους θαυμάσιους φίλους της, τους χιμπαντζήδες, σίγουρη ότι μετά τη γνωριμία αυτή θα ακολουθήσει η αγάπη. Που, όντως, δεν αργεί να εισχωρήσει στην καρδιά και στη συνείδηση του συντρόφου της στο ταξίδι αυτό, στην ανέλπιστη αυτή, πρωτόγνωρη και πρωτάκουστη περιπέτεια.
Ο λόγος της και μαζί οι θαυμάσιες φωτογραφίες του Μάικλ Νοϊγκεμπάουερ συνιστούν ένα μικρό ανθρώπινο θαύμα. Θαύμα αγάπης, θαύμα ελπίδας, θαύμα επιμονής και αντοχής.
«Ξεκίνησα να μελετάω τους χιμπαντζήδες του Εθνικού Πάρκου Γκόμπε στην Τανζανία το 1960. Στην αρχή συνήθως ήμουν μόνη στο δάσος. Οι χιμπαντζήδες ήταν πολύ ντροπαλοί και όταν με έβλεπαν έφευγαν μακριά. Σύντομα όμως συνήθισαν τόσο στην παρουσία μου, όσο και σε αυτή των φοιτητών και ερευνητών που βοηθούσαν στη συλλογή πληροφοριών. Η κοινότητα που μελετούσαμε αριθμούσε περίπου πενήντα μέλη. Κάθε χιμπαντζής έχει τη δική του προσωπικότητα, ακριβώς όπως κι εμείς. Έχουμε πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ μας! Μπορούν να είναι βίαιοι και επιθετικοί, αλλά συνήθως είναι ειρηνικοί, και σε περίπτωση που τσακωθούν, δε θ’ αργήσουν να φιλιώσουν. Θα ήθελα τώρα να πάμε μια βόλτα στο δάσος. Η βόλτα μας θα διαρκέσει μια ολόκληρη μέρα...».
Η Τζέιν Γκούντολ είναι παγκοσμίως γνωστή για το έργο της σχετικά με την προστασία των άγριων ζώων. Πάμπολλες είναι οι διεθνείς διακρίσεις που έλαβε κι άλλα τόσα τα βραβεία. Επίσης είναι πολλά τα βιβλία που δημοσίευσε τόσο για ενηλίκους όσο και για παιδιά.
Μες στο δάσος, δίπλα στην εξαιρετική αυτή γυναίκα, όλα μοιάζουν με θεϊκό δώρο. Και τι δεν θα δει και δεν θα γνωρίσει ο αναγνώστης-σύντροφος στην περιήγηση, πράγματα που φυσικά δεν είναι εύκολο να μεταφερθούν. Σε μια γωνιά στέκει μια μανούλα με τα παιδιά της που γευματίζουν μπουμπούκια και φυλλαράκια. Μια συντροφιά από χιμπαντζήδες περπατούν σπεύδοντας· έχουν εντοπίσει ώριμα φρούτα σε κάποιο δέντρο. Παραπέρα δυο χιμπαντζήδες που αγαπιούνται αλλάζουνε φιλιά, όπως και οι άνθρωποι. Ένας χιμπαντζής κάνει τη μοναχική βόλτα του πηδώντας με ευλυγισία από δέντρο σε δέντρο. Και τώρα: «Επιτρέψτε μου να σας συστήσω δυο από τις πέντε οικογένειες του Γκόμπε που έχουν δυο ή περισσότερα παιδιά – τις δυο οικογένειες που γνωρίζω περισσότερο απ’ όλες. Περνούν πολλές ώρες μαζί με τα παιδιά τους, κάνουν καλή παρέα» διευκρινίζει η σπουδαία όσο και απλή ερευνήτρια, η οποία με τις παρατηρήσεις της άλλαξε πολλά στις αντιλήψεις των ανθρώπων, και ο καλεσμένος στην ξενάγηση βλέπει να λαμποκοπά στην ομορφιά της η οικογενειακή φωτογραφία, μέλη της οποίας είναι ο Φέρντιναντ, η Γαία και ο Γκάλαχαντ, ο Γκρέμλιν, η Φίφι και ο Φαουστίνο. Η μανούλα, η Φίφι, περνά πολλές ώρες με τα παιδιά της, δεν τα αποχωρίζεται εύκολα, ακόμη και όταν αυτά δεν στηρίζονται επάνω της. Ποθεί και αποζητά τη συντροφιά τους, ακριβώς όπως και εμείς.
Βέβαια, στην κοινωνία των χιμπαντζήδων υπάρχουν καλές και μερικές όχι τόσο καλές μητέρες. Μα το ίδιο συμβαίνει και στην κοινωνία των ανθρώπων. Και, δέστε, σε αυτήν τη φωτογραφία ένα από τα παιδιά της Φίφι κρατά το πρώτο του μωρό. Δεν είναι μόνο συγκινητική η εικόνα, είναι και μεγαλειώδης. Κοιτώντας την, ένα ισχυρό αίσθημα αγάπης με διαπερνά, με δονεί, και ασυναίσθητα και ανεπαίσθητα έρχεται στον νου μου ο 103ος από τους ψαλμούς του Δαυίδ· «ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε· πάντα εν σοφία εποίησας, επληρώθη η γη της κτίσεώς σου -24».
Δίδυμα μωρά θηλάζουν με βουλιμία από τα στήθη της Γκρέμλιν, κορούλες, η Γκόλντεν και η Γκίλτα, οι οποίες διαφέρουν στο χαρακτήρα. Η Γκόλντεν δεν ξεκολλά από τη μητέρα της, η Γκίλτα αγαπά τις περιπέτειες. Η Γαία τρέχει κάθε στιγμή κοντά τους. Παίζουν κιόλας.
«Γύρω γύρω όλοι, στη μέση ένα δέντρο.
Γύρω γύρω όλοι, στη μέση η μαμά.
Κι όλοι κάθονται στη γη!»
Υπέροχη ώρα. Υπέροχο στιγμιότυπο!
Ο Φαουστίνο βρήκε στο δάσος μια ξερή νεροκολοκύθα. Την έκανε κουδουνίστρα. Οι μικροί της γειτονιάς κυνηγιούνται καταχαρούμενοι, όλο γέλια, από κλαδί σε κλαδί. Τα βρέφη των χιμπατζήδων μαθαίνουν τι μπορούν να φάνε δοκιμάζοντας στην αρχή το φαγητό από το στόμα της μητέρας τους. Αργότερα θα μάθουν μόνα τους να ψάχνουν για τροφή, χρησιμοποιώντας εργαλεία που τους δίνει το δάσος, όπως κλαδιά, φύλλα, πέτρες. Ο πεντάχρονος Φέρντιναντ σπρώχνει ελαφρά τη μάνα του, την πιέζει να σηκωθεί για να τον μεταφέρει στην πλάτης της μέχρι το σπίτι. Είναι μεγάλος πια για καβαλαρία και η έγκυος μητέρα βάρυνε. Τελικώς την πείθει· λες και είναι Ελληνίδα μητέρα! Ή Ιταλίδα...
«Όταν ο γιος μου (που τον φωνάζουμε Γκραμπ) ήταν μικρός, έπαιζε με τα παιδιά των ντόπιων. Παρατηρώντας τους, μπορούσα να δω τις ομοιότητες της συμπεριφοράς τους με αυτή των μικρών χιμπατζήδων που γνώριζα τόσο καλά. Πράγματι, οι χιμπατζήδες μοιάζουν με τον άνθρωπο όσο κανένα άλλο είδος του ζωικού βασιλείου...».
Πουλιά με φανταχτερά χρώματα στα φτερά και ανήκουστους κελαηδισμούς, πεταλούδες εκτυφλωτικές, σαύρες, λιβελούλες, νυχτοπεταλούδες, λουλούδια λαμπερά που σχηματίζουν χαλιά, ειδικά κατά την περίοδο των βροχών, μακρύτερα οι αφρικανικές αντιλόπες και αντίκρυ, στην κοιλάδα Κακόμπε, ο ευλογημένος καταρράκτης, που ευφραίνει, ξεκουράζει τον νου, δροσίζει. Παλαιότερα εδώ συγκεντρώνονταν οι μάγοι από τις διάφορες φυλές για τις τελετές τους.
Νυχτώνει. «Νομίζω πως όλοι είμαστε κουρασμένοι πια μετά από μια ολόκληρη μέρα στο δάσος. Οι χιμπαντζήδες έφαγαν, έπαιξαν, περιποιήθηκαν ο ένας τον άλλον και τώρα ήρθε η ώρα να βρουν ένα μέρος να κοιμηθούν. Πρέπει να κάνουμε ησυχία τώρα. Σσσσς!» γνέφει η μεγάλη πρωτευοντολόγος και εκλεκτό τέκνο της Φύσης. «Και όταν ξαπλώσετε στο μαλακό σας κρεβάτι, σκεφτείτε τους χιμπαντζήδες και όσα μάθατε γι’ αυτούς... Περάσαμε μια υπέροχη μέρα – έτσι δεν είναι;».
Η Τζέιν Γκούντολ είναι παγκοσμίως γνωστή για το έργο της σχετικά με την προστασία των άγριων ζώων. Πάμπολλες είναι οι διεθνείς διακρίσεις που έλαβε κι άλλα τόσα τα βραβεία. Επίσης είναι πολλά τα βιβλία που δημοσίευσε τόσο για ενηλίκους όσο και για παιδιά. Είναι γνωστό ότι ταξιδεύει ασταμάτητα δίνοντας διαλέξεις σχετικές με τους χιμπαντζήδες του Κόμπε, μα και για άλλα περιβαλλοντικά θέματα. Συγχρόνως προωθεί με πάθος το πρόγραμμα «Roots & Shoots», δημιούργημά της, όπου στις 150.000 ομάδες που μέχρι σήμερα δραστηριοποιούνται, από παιδιά και νέους κυρίως, είναι ορατή η διάθεση για τη λύση των προβλημάτων της «Γης, Πατρίδας μας», όπως με σεβασμό την αποκάλεσε ο Εντγκάρ Μορέν (Παρίσι 1921, οικογένεια από Θεσσαλονίκη), ο υπέροχος διανοητής και φιλόσοφος, συγγραφέας και πολιτικός, σύνδεσμος της κυβέρνησης των Δημοκρατικών κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο, ο οποίος είχε τονίσει: «Η αποστολή είναι τεράστια και αβέβαιη. Δεν θα μπορούσαμε να ξεφύγουμε ούτε από την απελπισία ούτε από την ελπίδα. Η αποστολή και η παραίτηση είναι το ίδιο αδύνατες. Πρέπει να εξοπλιστούμε με μια “ενθουσιώδη υπομονή”. Βρισκόμαστε στην παραμονή όχι της τελικής αλλά της αρχικής μάχης».
Μες στο δάσος, δίπλα στην εξαιρετική αυτή γυναίκα, όλα μοιάζουν με θεϊκό δώρο. Και τι δεν θα δει και δεν θα γνωρίσει ο αναγνώστης-σύντροφος στην περιήγηση.
Η Τζέιν Γκούντολ έφυγε από την πατρίδα της την Αγγλία, στα 1957, είκοσι τριών ετών μόνον, για την Αφρική, με σκοπό να αφοσιωθεί στην παιδική της αγάπη, τα ζώα της Αφρικής. Συνεργάστηκε με τον διάσημο παλαιοντολόγο Louis Learkey, ο οποίος πίστευε ότι η μελέτη των πρωτευόντων θα μπορούσε να φανερώσει στοιχεία για τους πρώιμους προγόνους του ανθρώπου. Στην αρχή ζούσε σε μια σκηνή με τη μητέρα της. Αργότερα οι έρευνές της άλλαξαν την πορεία της σύγχρονης πρωτευοντολογίας. Οι παρατηρήσεις της έφεραν επανάσταση στις πεποιθήσεις μας σχετικώς με τη σχέση των ανθρώπων και του ζωικού βασιλείου. Πριν από αυτές, η αντίληψη ήταν ότι οι άνθρωποι ήταν τα μόνα πλάσματα στη Γη που χρησιμοποιούσαν εργαλεία. Το Γκόμπε, από τότε, αποτελεί κέντρο πρωτοποριακής έρευνας με τη μέριμνα του Ινστιτούτου Τζέιν Γκούντολ.
Ο εξαίρετος φωτογράφος Μάικλ Νοϊγκεμπάουερ επισκέπτεται κάθε χρόνο την Αφρική συνοδεύοντας τη δρα Γκούντολ στις αποστολές της. Πρόκειται για τον εκδότη της Minedition.
Οι νεαροί χιμπαντζήδες του Γκόμπε
Τζέιν Γκούντολ
Μετάφραση: Άννα Κατωγυρίτη
Φωτογράφιση: Μάικλ Νοϊγκεμπάουερ
Πατάκης
60 σελ.
ISBN 978-960-16-7099-7
Τιμή: €10,80
