Σοφία Ζαραμπούκα: «1821 Επανάσταση»
Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορεί, επ’ ευκαιρία του εορτασμού των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση του 1821, η εορταστική πολυτελής έκδοση 1821 Επανάσταση, σε κείμενο και εικονογράφηση Σοφίας Ζαραμπούκα. Στο βιβλίο η συγγραφέας και ζωγράφος Σοφία Ζαραμπούκα αφηγείται με τρόπο διττό –κείμενο και εικόνες– από την Ελλάδα της προεπαναστατικής εποχής μέχρι την 3η Σεπτεμβρίου 1843, όπου λαός και στρατός περικυκλώνουν τα ανάκτορα του τότε βασιλιά Όθωνα και απαιτούν Σύνταγμα.
Πρώτη αναφορά αλλά και ήρωές της είναι οι Αρματολοί και οι Κλέφτες, που μέσα τους είχαν τη φλόγα της ελευθερίας, της επανάστασης και της ανυποταγής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ήταν ικανοί και γενναίοι πολεμιστές, ζούσαν στις κορφές των βουνών, λήστευαν τους Τούρκους. Η εξοικείωσή τους με τα όπλα και η γνώση τους για τα μονοπάτια των βουνών τούς έκαναν αργότερα πολύ ισχυρούς καπεταναίους, οι οποίοι έμειναν στην Ιστορία με τα τραγούδια τους και τη γενναία παρουσία τους στον Αγώνα. Ωστόσο, στην υποδουλωμένη «διοίκηση» των Ελλήνων εκείνη της εποχής ήταν οι προεστοί και οι κοτζαμπάσηδες, οι οποίοι λειτουργούσαν σαν δήμαρχοι στις πόλεις.
Και ο χορός προσώπων και γεγονότων που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο αρχίζει. Εμφανίζονται στις σελίδες με τη χρονολογική σειρά εμπλοκής τους, εξελίσσοντας τον Αγώνα, με σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος»: Φαναριώτες, Έλληνες της Διασποράς, Ρήγας, Σούλι, Φιλική Εταιρεία, Καποδίστριας και Αλέξανδρος Υψηλάντης, Επανάσταση στη Μολδοβλαχία, Μάχη του Δραγατσανίου, Θυσία στη Μονή Σέκου, Αλή πασάς, Μαχμούτ Β’, Πελοπόννησος/Μοριάς, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Σφαγές στην Κωνσταντινούπολη, Δημήτριος Υψηλάντης, Άλωση της Τριπολιτσάς, Φιλέλληνες, Στερεά Ελλάδα / Ρούμελη, Ήπειρος, Άργος, Μάχη στα Δερβενάκια, Επανάσταση στα Νησιά, Κωνσταντίνος Κανάρης, Μάρκος Μπότσαρης, Εθνοσυνελεύσεις, Εμφύλιοι πόλεμοι, Ιμπραήμ, Έξοδος του Μεσολογγίου, Ακρόπολη, οι Μεγάλες Δυνάμεις και το Ναβαρίνο, Πρωτόκολλο του Λονδίνου, Ιωάννης Καποδίστριας, Όθωνας, Σύνταγμα. Αυτά είναι και τα τριάντα έξι κεφάλαια που αποτελούν το βιβλίο.
Επίσης, τρεις γεωγραφικοί χάρτες στο τέλος του βιβλίου κοσμούν την έκδοση συμπληρώνοντας ταυτόχρονα την ιστορική αφήγησή της – πάλι διά χειρός Σοφίας Ζαραμπούκα. Πρώτος, ο χάρτης του 1815, όπου φαίνεται η Ευρώπη μετά την υπογραφή της Τελικής Πράξης του Συνεδρίου της Βιέννης, που ακολούθησε την οριστική ήττα του Ναπολέοντα. Ακολουθεί ο χάρτης του 1821, που δείχνει την έκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, Μολδαβία και Βλαχία, κατά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Και τέλος, ο χάρτης του 1830, ο οποίος εμφανίζει την επικράτεια του πρώτου Ελληνικού Κράτους.
Και χρησιμοποιεί λέξεις μιας άλλης εποχής, που ζωντανεύουν την αφήγηση και τη γυρνούν εκεί, σε εκείνα τα μέρη, σε εκείνα τα χρόνια.
Η Σοφία Ζαραμπούκα στο βιβλίο της 1821 Επανάσταση, με λόγο μεστό και περιεκτικό, όπως συνηθίζει, αφηγείται στα παιδιά σαν να απευθύνεται σε ενήλικες. Και χωρίς να ξεχνά πως κυρίως απευθύνεται σε αυτά, κάνει οικονομία λόγου αφαιρώντας κάθε επιπλέον σχολιασμό. Τον ρόλο των σχολιασμών αφήνει στους πίνακες ζωγραφικής της, οι οποίοι εικονοποιούν κάθε κεφάλαιο και γίνονται μια επιπλέον εύγλωττη και πλήρης πληροφοριών αφήγηση. Οι ήρωες της Επανάστασης παρελαύνουν και αυτοί μέσα από τα κατορθώματά τους στις σελίδες και ζωντανεύουν από τις εικόνες τους που η τόσο πλούσια, ουσιαστική, εμπνευσμένη και με γνώση φαντασία της αναπαριστά. Η Ζαραμπούκα είναι εύγλωττα περιεκτική και στις εικόνες της, χωρίς κάτι περιττό, όπως και στον λόγο της. Αφηγείται τα γεγονότα αποστασιοποιημένη, με λόγο στεγνό από συναισθήματα, εντούτοις η πορεία της ιδέας, ο αγώνας των ηρώων, η καταγραφή των καταστροφών, των εμπρησμών και των ηρωικών θανάτων γεμίζουν το στέρνο του αναγνώστη με όλα όσα αυτά προκαλούν: θαυμασμό, ενθουσιασμό, υπερηφάνεια αλλά και πόνο για όσα χρειάστηκαν να θυσιαστούν τότε στον βωμό του Αγώνα για την ελευθερία. Και χρησιμοποιεί λέξεις μιας άλλης εποχής, που ζωντανεύουν την αφήγηση και τη γυρνούν εκεί, σε εκείνα τα μέρη, σε εκείνα τα χρόνια. Παροιμιώδεις εκφράσεις οι οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα δείχνουν τις ρίζες και το γεγονός της προέλευσής του, τις οποίες η Ιστορία και οι γηραιότεροι έχουν μεταφέρει ακόμη και τώρα στα ακούσματά μας.
Στο δε κεφάλαιο «Η έξοδος του Μεσολογγίου», η επανάληψη της λέξης «πολιορκημένοι» δίνει την ένταση του αποκλεισμού, την έλλειψη διαφυγής, το πλησίασμα της σφαγής και παραπέμπει έντονα στην έμπνευση που στάθηκε αυτός ο αποκλεισμός για να γραφεί η –ημιτελής– ποιητική σύνθεση του Διονύσιου Σολωμού, «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», καθώς και η μάχη για την έξοδο η οποία δόθηκε και της οποίας ο απόηχος έφτανε στις απέναντι ακτές, κάνοντας τον ποιητή να αναφωνεί το θρυλικό: «Βάστα, καημένο Μεσολόγγι», να εμπνέεται και να γράφει το μεγαλειώδες ποίημά του, «Ύμνος εις την Ελευθερίαν». Αργότερα, οι δύο πρώτες μελοποιημένες πλέον στροφές του ύμνου αυτού αποτέλεσαν τον ελληνικό και κυπριακό Εθνικό Ύμνο. Το κεφάλαιο «Η έξοδος του Μεσολογγίου» είναι το πιο συγκινητικό κεφάλαιο του βιβλίου, στο οποίο βρίσκεται όλη η έννοια του Αγώνα, που εκφράζεται με το «Ελευθερία ή Θάνατος». «Ελευθερία ή Θάνατος», μήνυμα που κυματίζει ακόμη πάνω στην ελληνική σημαία.
Το κείμενο σε κάθε κεφάλαιο απλώνεται λακωνικό –σαν επιτύμβια στήλη– και λιτό χωρίς, ωστόσο, να υπολείπεται σε τίποτα ως προς τις λεπτομέρειες και τη βαρύτητα των γεγονότων που περιγράφει. Και, μολονότι η προσέγγιση της δημιουργού δεν είναι συναισθηματική, ο αναγνώστης εισπράττει μια περιγραφή πλήρη συναισθημάτων. Αυτό λέγεται έμπνευση και ταλέντο. Και πώς αλλιώς θα λεγόταν, όταν επί 45 χρόνια υπηρετεί το παιδικό βιβλίο η Ζαραμπούκα, 
γινόμενη καινοτόμος ως προς τα θέματα της γραφής της, φέρνοντας κοντά στα παιδιά την ελληνική μυθολογία και το αρχαίο ελληνικό θέατρο.
Το 1821 Επανάσταση της Σοφίας Ζαραμπούκα είναι ένα βιβλίο για όλους. Μέσα σε αυτό απλώνεται ο αγώνας των Ελλήνων προς τον τότε εχθρό, τον Οθωμανό, για την ελευθερία του, αλλά και προς τον εαυτό του. Ένα βιβλίο με ιστορική, λογοτεχνική και εικαστική αξία.
1821 Επανάσταση
Σοφία Ζαραμπούκα
Εικονογράφηση: Σοφία Ζαραμπούκα
Εκδόσεις Πατάκη
σ. 80
ISBN: 978-960-16-8866-4
Τιμή: 18,80€
