Philip Kerr: «Φρίντριχ, ένας σπουδαίος ντετέκτιβ»
Τον είχα ξεχωρίσει εξαρχής. Τον είχα απολαύσει. Ήδη από τα πρώτα βιβλία του. Και εκείνα που απευθύνονται σε ενηλίκους και αυτά που γράφτηκαν για παιδιά, μικρά ή μεγάλα. Και βέβαια νιώθω σαν να τον έχουμε ακόμη κοντά μας, σαν να μην έχει αναχωρήσει για τις απλωσιές του σύμπαντος κοντά τρία χρόνια τώρα. Βλέπετε, είναι ότι μας άφησε πολύτιμο και αποχαιρετιστήριο δώρο το έργο του. Το οποίο θα αργήσει να φθαρεί· να λησμονηθεί. Ευτυχώς. Ευτυχώς που συναντιόμαστε στη ζωή με συγγραφείς σαν τον Φίλιπ Κερ· με τον λόγο τον συγκροτημένο, τον συγκρατημένο, τον ρωμαλέο μα και εύθραυστο συνάμα, με την ψυχή διαπερατή μόνον στην αγάπη.
Ο Φίλιπ Κερ. Κάποτε είπα ας μην είχε φύγει, ας μην είχε εγκαταλείψει, νωρίς είναι η αλήθεια, ό,τι πολύ αγάπησε και όσους πολύ τον αγάπησαν, μα έπειτα μετάνιωσα: Έδωσε τόσο πολλά, τόσο καλά, βιβλία ικανά να τα διαβάζει κανείς και να ζωηρεύει, η ματιά του να γίνεται ανοιχτότερη, πιο φωτεινή.
Ο εξαίρετος συγγραφέας γεννήθηκε στο Εδιμβούργο το 1956 και αναχώρησε από το Λονδίνο και από ετούτη τη ζωή το έτος 2018. Σπούδασε νομικά και φιλοσοφία, αλλά η ζωή του όλη ήταν τα βιβλία. Ευτυχώς για εμάς τους ενηλίκους αναγνώστες που ζητάμε την αγαλλίαση μα και την αλήθεια του κόσμου μας στα βιβλία, ευτυχώς και για τα παιδιά μας που εδραιώνουν τα αισθήματα, τη Γνώση, το θάρρος και τα πιστεύω τους χάρη και στα καλά αναγνώσματα.
«Φημισμένος τεχνίτης του λόγου και γνώστης της ψυχής του ανθρώπου αλλά και της Ιστορίας του, ο Φίλιπ Κερ με Τα άλογα του χειμώνα δεν έγραψε μόνο ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, αλλά και ένα μικρό έπος. Ένα δοξαστικό στο ανυπότακτο πνεύμα και στην αντοχή και την περηφάνια της ψυχής, όχι απλώς του ανθρώπου αλλά και των συντρόφων του των ζώων...» είχα γράψει εδώ, καταγοητευμένη από το μυθιστόρημα που είχα την τύχη να διαβάσω και να παρουσιάσω.
Τα βιβλία είναι άγια· και είτε σε παρηγορούν σταλάζοντας βάλσαμο στην καρδιά και ανακούφιση στα όνειρά σου, είτε σε αλλάζουν και σου νεύουν για ξεσηκωμούς και ξεκινήματα προς τους δρόμους εκείνους που διαρκώς πλαταίνουν. Ή μακραίνουν. Και πάντως όχι δύσβατους, σκοτεινιασμένους ή άνυδρους, αντιθέτως: ηλιοφώτιστους και θαλερούς. Μου τυχαίνει κάποτε, τις μέρες που διαβάζω ένα βιβλίο που κρατά αιχμάλωτη την καρδιά μου και θάλπει τον νου μου, να αναβάλλω προγραμματισμένες εξωτερικές δραστηριότητες μην τυχόν και αποχωριστώ κάτι αγαπημένο!
Και με τα βιβλία του Κερ παρόμοια αισθάνομαι, ανάλογους δεσμούς αναπτύσσω. Α, εκείνες Οι βιολέτες του Μάρτη ή Ο χλομός εγκληματίας και το Γερμανικό ρέκβιεμ! Ας σημειωθεί ξανά ότι τα έργα αυτά περιελήφθησαν στην πασίγνωστη «Τριλογία του Βερολίνου». Και ας σταθούμε στη Μοιραία Πράγα, μα και στο Χέρι του Θεού. Και, φυσικά, στο Φοβού τους Δαναούς. Ή στην Άλλη πλευρά της σιωπής. Ή στον Άνθρωπο χωρίς ανάσα. Δίχως να λησμονούμε το εξαίρετο Στην κορυφή του κόσμου, κι ακόμη, το Αν οι νεκροί δεν ανασταίνονται.
Είναι, ωστόσο, τόσοι τίτλοι στους οποίους δεν αναφέρθηκα, δεν είναι δύσκολο να τους αναζητήσετε. Το δύσκολο είναι να αποχωριστείτε τα βιβλία αυτά έτσι και τα πιάσετε στα χέρια σας. Δεν αναφέρθηκα, επίσης, στα βραβεία του, στις διακρίσεις, στο πάθος του με την Ιστορία και την έρευνα, στην αγάπη του για την Ελλάδα την οποία επισκεπτόταν συχνά, στο «εσωτερικό» βλέμμα του, το καθαρό, το οξύτατο, σαν του αγριοπερίστερου ή σαν του άγρυπνου γερακιού. Και ασφαλώς αισθάνομαι ευνοημένη όταν διαβάζω έργα του στοχαστικού, σεμνού και ταλαντούχου αυτού ανθρώπου, που μας παραχώρησε τα δώρα της διάνοιάς του· το ίδιο ευνοημένη αισθάνθηκα, ομολογώ, και όταν διάβαζα το Φρίντριχ, ένας σπουδαίος ντετέκτιβ, με την ωραία, ευλύγιστη μετάφραση, το οποίο με συνεπήρε μες στις δύσκολες μέρες που περνάμε.
Ευτυχώς που συναντιόμαστε στη ζωή με συγγραφείς σαν τον Φίλιπ Κερ· με τον λόγο τον συγκροτημένο, τον συγκρατημένο, τον ρωμαλέο μα και εύθραυστο συνάμα, με την ψυχή διαπερατή μόνον στην αγάπη.
Ο Φρίντριχ απευθύνεται σε παιδιά μεγάλα και σε εφήβους δίχως να αποκλείονται οι ενήλικες που ζητούν γνώσεις, ίσως και στοχασμούς, γύρω από μια ιστορική περίοδο από αυτές που χάραξαν βαθιά και ανεξίτηλα καιρούς που πέρασαν και που δεν πρέπει να ξεχαστούν.
Ο Φρίντριχ είναι ένα γλυκό, ευφυές αγόρι, με θερμά αισθήματα, μεγαλωμένο μες στην αγάπη και τον σεβασμό. Κατοικεί με τους γονείς του και τον μεγαλύτερο αδελφό του, Ρολφ, φοιτητή της Νομικής, στο Βερολίνο. Στο Βερολίνο των αρχών του 1930... Πόλη κάποτε γεμάτη μουσεία, πινακοθήκες, θέατρα και βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, πολίτες εργατικούς και προοδευμένους, με ονομαστούς ζωγράφους και ποιητές, πόλη παλιά (έτος ιδρύσεως 1237), με πολίτες που είχαν αφήσει το φως της παρουσίας τους να ακτινοβολεί αμείωτο, και άλλους πολίτες, Γάλλους, Βοημούς, Πολωνούς, οι οποίοι έσπευσαν στην πρόσκληση του πρίγκιπα Φρειδερίκου Γουλιέλμου και έδωσαν νέο αίμα και καινούργια οράματα στην πόλη που συνεχώς επεκτεινόταν.
Πλην τώρα, το 1933, οι ναζί του Χίτλερ κέρδισαν τις εκλογές για το γερμανικό Κοινοβούλιο. Η συνέπεια ήταν η καθιέρωση μιας βάρβαρης δικτατορίας και μιας ανηλεούς εκδίωξης και εξόντωσης των ξένων. Δεν θα μνημονευθούν εδώ τα εκατομμύρια θύματα, ο ζόφος, η φρίκη, η απελπισία. Στα οποία δεν έμεινε ξένος ή απαθής ο Φρίντριχ. Εκείνος που δεν έδειξε έλεος ήταν ο αδελφός του· περήφανος φορούσε το περιβραχιόνιο των ναζί, περήφανος παρήλαυνε μαζί τους, με ενθουσιασμό σχεδόν παρακολουθούσε το κάψιμο των βιβλίων, δικαιολογούσε σαν ατύχημα την πυρπόληση του Ράιχσταγκ από τους ναζί. Η Φρίκη!
Από τις μεγάλες χαρές στη μέχρι τότε ζωή του Φρίντριχ ήταν το διάβασμα· αδυναμία του Ο Αιμίλιος και οι ντετέκτιβ, γραμμένο από τον φίλο και γείτονά τους, γνωστό μυθιστοριογράφο και ποιητή Έριχ Κέστνερ[1]. Το βιβλίο αυτό είχε γίνει ταινία και ο Φρίντριχ ήταν καλεσμένος – μεταξύ των διακεκριμένων, μάλιστα. Δικαίως. Ποιος άλλος αναγνώστης είχε διαβάσει –το λιγότερο– είκοσι φορές τον Αιμίλιο; Στην επίσημη πρώτη του έργου παραβρέθηκαν, εκτός από τους γονείς του, πολλοί γνωστοί και φίλοι και ανάμεσά τους εξέχοντες καλλιτέχνες. «Αχ», είπε κάποια στιγμή ο Φρίντριχ με καημό στον σεναριογράφο Σάμουελ Γουάιλντερ, «...θέλω να γίνω ντετέκτιβ και να δουλεύω στο Εγκληματολογικό Τμήμα του Βερολίνου...». Εν τω μεταξύ γνώρισε και τον εικονογράφο του βιβλίου, άνθρωπο προσηνή και χαριτωμένο, από την Πράγα, καθώς και άλλους ανθρώπους της Τέχνης και των Γραμμάτων. Βράδυ καθοριστικό για τον διψασμένο, ενθουσιώδη έφηβο.
Ούτως ή άλλως, ο Φρίντριχ ζούσε εν μέρει το όνειρό του: Με τους φίλους του, Άλμπερτ και Βικτόρια, προσπαθούν να ξεδιαλύνουν ορισμένα –κατ’ αυτούς– μυστήρια· να ερμηνεύσουν φαινόμενα ανερμήνευτα. Κρατούν σημειώσεις, αριθμούς αυτοκινήτων, παραδίδουν στην αστυνομία χαμένα ή ξεχασμένα αντικείμενα, αποτυπώνουν περιστατικά. Έως ότου θα βρεθούν αντιμέτωποι με ένα πραγματικό, ανήκουστο έγκλημα. Και για τους μικρούς ντετέκτιβ, μα και για πολλούς ανθρώπους, ιδιαιτέρως θλιβερό...
«Νομίζω ότι το Βερολίνο είναι η καλύτερη πόλη του κόσμου και δεν μπορώ να φανταστώ να θέλω να ζήσω οπουδήποτε αλλού. Εσείς;» είχε πει λίγες μέρες πριν ο Φρίντριχ μιλώντας με τους γονείς του. Όμως είχε ήδη αρχίσει να σκοτεινιάζει. Και μετά το σκοτάδι έγινε πηχτό. Νύχτα αξημέρωτη. Νύχτα που δεν έφερνε τη χαραυγή. Μέσα από τα σκοτάδια αυτά, από εκείνο τον φοβερό εφιάλτη, προσπαθούσε ο ευαίσθητος, καλός και θαρραλέος Φρίντριχ να ξεφύγει, να ανασάνει ελεύθερα στο φως, να αφεθεί στη συναίσθηση της αγάπης και του καθήκοντος· πλην μάταιες οι προσπάθειές του... Κύματα θεόρατα τον παρέσυραν.
Είναι ορισμένοι ήρωες βιβλίων που μπορούν να σου ραγίσουν την καρδιά· και έπειτα να την κάνουν να ανθίσει. Ο Φρίντριχ, ένας σπουδαίος ντετέκτιβ, του Φίλιπ Κερ από αυτούς, τους άξιους σεβασμού και αγάπης, ήρωες είναι.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] Ο υπέροχος, πολυβραβευμένος Έριχ Κέστνερ (1899-1974), έχει μεταφραστεί και έχει κυκλοφορήσει με επιτυχία και στη χώρα μας. Μερικοί από τους τίτλους των βιβλίων του: Η συνέλευση των ζώων, Λουίζα και Λότη, Ο Αιμίλιος και οι ντετέκτιβ, Η τάξη που πετάει, Στο χείλος της αβύσσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι είχε συλληφθεί πολλές φορές από την Γκεστάπο και ότι η φιλοναζιστική Ένωση Συγγραφέων τον είχε διαγράψει από μέλος της. Ο συγγραφέας είχε 
παρευρεθεί στο «Ολοκαύτωμα των βιβλίων», στις 10 Μαΐου 1933, στην πλατεία Όπερας του Βερολίνου. Ανάμεσα στα 20.000 βιβλία που κάηκαν ως αντιγερμανικά, ήταν και τα δικά του. Τότε ο Κέστνερ είχε εξομολογηθεί: «Βρισκόμουν μπροστά από το Πανεπιστήμιο, ανάμεσα σε φοιτητές, το άνθος του έθνους μας, με ναζιστικές στολές, και έβλεπα τα βιβλία μας να γίνονται παρανάλωμα του πυρός...». Α, ναι, παρών στο βιβλίο ο Έριχ Κέστνερ, παρών και στις βαθιές, λυτρωτικές σκέψεις του Φρίντριχ. Ακόμη και στα όνειρά του. Και να μην λησμονηθεί: Ανάμεσα στα βιβλία που παραδόθηκαν στην πυρά, ή σε πυρές άλλων πόλεων, ήταν και έργα των Μπρεχτ, Μαν, Αϊνστάιν, Φρόιντ, Χέμινγουεϊ, Ζιντ, Ένγκελς, Μαρξ, Τολστόι, Ουγκό, Προυστ, Μαγιακόφσκι, Τσβάιχ, Κάφκα, Λόντον, Ντος Πάσος, Τζόις, Ντοστογιέφσκι, Γκόρκι, Κόνραντ, και άλλων μεγάλων συγγραφέων που με τα έργα τους είτε φώτισαν είτε παρηγόρησαν είτε κράτησαν σε επαγρύπνηση, εν εγρηγόρσει δηλαδή, την ανθρωπότητα.
Φρίντριχ, ένας σπουδαίος ντετέκτιβ
Philip Kerr
μετάφραση: Στεφανία Φέρρο
Εικονογράφηση εξωφύλλου: Αποστόλης Ιωάννου
Κέδρος
296 σελ.
ISBN 978-960-04-5021-7
Τιμή €12,50
