Έλενα Αρτζανίδου: «Τραμπα-τραμπαλίζομαι!»

Και να ένα βιβλίο ξεχωριστό, ένα παιδικό βιβλίο με προδιαγραφές και χαρακτηριστικά που επιτρέπουν –εάν δεν προκαλούν– πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης, ένα βιβλίο με εικόνες και ιστορία. Είναι ο βολικός ευρύχωρος όρος στη «σημαντική» του οποίου εντάσσονται όλες οι ποικίλες μορφολογικές εκδοχές παιδικών βιβλίων στα οποία συνεργάζονται οι λέξεις με τις εικόνες, π.χ. εικονογραφημένο, εικονοβιβλίο, εικονοκείμενο, άλμπουμ (illustrated, picture book, image/text, album), και βέβαια πρόσφατες υβριδικές εκδοχές, που ξεφεύγουν από παγιωμένες κατηγοριοποιήσεις, π.χ. wordless, ηλεκτρονικό βιβλίο, ψηφιακό βιβλίο κ.λπ.

Το Τραμπα-τραμπαλίζομαι! σε κείμενα Έλενας Αρτζανίδου και εικόνες Daniela Iride Murgia είναι ένα βιβλίο που προσεγγίζει τη φιλία, αείποτε κλασικό θέμα της λογοτεχνίας και γοητευτικά κρίσιμο για τις μικρές ηλικίες. Οι φιλικές σχέσεις ανάμεσα στα κορίτσια παιδικής και προεφηβικής ηλικίας σηματοδοτούν ένα μεγάλο και ενδιαφέρον κομμάτι της ζωής τους, καθώς συνδέονται με την επιλογή, τη διαχείριση και κατανομή των συναισθηματικών προβολών και σχέσεων που αντιμετωπίζουν στη διαχείριση της κοινωνικότητάς τους. Φίλες καρδιακές, φίλες μοναδικές και φίλες σε παρένθεση, πολλαπλών χρήσεων.

Εκείνο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει είναι πρώτα από όλα ο τρόπος που η συγγραφέας πλησιάζει το θέμα και η επιλογή της εκφοράς και άρθρωσής του. Έτσι, η συγγραφέας αφαιρεί οποιοδήποτε αφηγηματικό πλαίσιο που λειτουργεί σχεδόν σε κάθε αφήγηση ως προσανατολισμός και πρόλογος και εκκινεί ακριβώς από το περιεχόμενο της «σημαντικής» της φιλίας. Ουσιαστικά, επιλέγει να στήσει το περιεχόμενο του μύθου της μέσα από μη αφηγηματικά στοιχεία και κυρίως τον διάλογο. Εισχωρεί έτσι άμεσα στα βαθιά νερά και γεμάτα κύματα της παιδικής και νεανικής φιλίας, εφόσον οι δυο κατηγορίες κοριτσίστικης φιλίας (φίλες καρδιακές και φίλες μοναδικές, ή και φίλες κολλητές) καταγράφονται με έναν σύντομο και συμπυκνωτικό τρόπο, που η ποιητική γλώσσα του κειμένου επιτρέπει και απογειώνει.

Εκείνο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει είναι πρώτα από όλα ο τρόπος που η συγγραφέας πλησιάζει το θέμα και η επιλογή της εκφοράς και άρθρωσής του.

Η συγγραφέας επιλέγει μια αφήγηση πρωτοπρόσωπη, αφήνει τη λογική της δομημένης αφήγησης, επινοεί και καταφέρνει με ένα στιλ άμεσα ποιητικό, συνειρμικό και αποσπασματικό (χωρίς χρονική συσχέτιση ενίοτε) να καταγράψει και να στείλει στην ψυχή του αναγνώστη εικόνες που προκαλούν τρυφερά και υποκειμενικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, η μεταφορική εικόνα των δελφινιών που παίζουν χορεύοντας στα πέλαγα, η βροχή που την κρατάς στη φούχτα σου και γίνεται ουράνιο τόξο, η κόκκινη παπαρούνα που σηματοδοτεί το μικρό ψέμα, είναι υπέροχες σκηνές, που φωτίζουν το βαθύ περιεχόμενο της φιλίας και τις βασικές της διαστάσεις. Από το κείμενο αναδύονται οι κυρίαρχες και καθημερινές δυσκολίες της παιδικής φιλίας, το αίτημα της αποκλειστικότητας και της μοναδικότητας, τα αθώα ψέματα που σβήνουν από τη βροχή που έρχεται, που φεύγει, αφήνοντας ένα πολύχρωμο ουράνιο τόξο να χρωματίζει την άδολη φιλική σχέση, που στηρίζεται σε μια τραμπάλα ισοτιμίας και ισοδυναμίας, εκεί όπου η μια φίλη ανυψώνει την άλλη στο τέλειο, στο ιδανικό, στο άπιαστο, στην τέλεια συνύπαρξη.

Η παρουσία των εικόνων προσθέτει μια άλλη ιδιαιτερότητα. Οι εικονογράφοι συνήθως προσθέτουν στην εικονογράφησή τους στοιχεία που δεν υπάρχουν στο κείμενο. Στην περίπτωση του βιβλίου αυτού, το αποσπασματικό και συνειρμικό κείμενο με πληθωρική την παρουσία μεταφορικών εικόνων ανοίγει τον δρόμο για μια εικονογράφηση που γεμίζει δημιουργικά τη χρονική απόσταση στην αφήγηση και απογειώνει τις ήδη ενυπάρχουσες μεταφορικές εικόνες, χωρίς να διαταράσσει τη σχέση εικόνας και λόγου. Αντιθέτως, εμπλουτίζει το νόημα του κειμένου και προτείνει και άλλες αναγνώσεις, παιγνιδιάρικες, σοβαρές ή και ενήλικες. Ο Christian Poslaniec εισήγαγε την έννοια της αφηγηματικής οικονομίας, για να δείξει ότι είναι πιο εύκολο να αναπαρασταθεί μια ενέργεια ή μια σχέση μεταξύ δύο χαρακτήρων από την εικόνα παρά μέσα από το κείμενο. Έτσι, η εικονογράφος ξεπερνώντας το δύσκολο εμπόδιο της «αυθαιρεσίας του γλωσσικού σημείου», που χαρακτηρίζει τη γλώσσα αλλά όχι την εικόνα, εφευρίσκει τη μαγική κλωστή με την οποία προχωρεί στην αναπαράσταση της χρονικής ακολουθίας και, κυρίως, στην αναπαράσταση των πλέον ζωντανών artznd συναισθημάτων ανάμεσα στις δυο φίλες. Το βιβλίο Τραμπα-τραμπαλίζομαι! είναι τελικά ένας μίνι διαγωνισμός, αλλά και μια συνύπαρξη λόγου και εικόνας, όπου η κάθε μια από την πλευρά της χρησιμοποιεί ό,τι καλύτερο έχει, για να περιγράψει τα ωραιότερα συναισθήματα που δημιουργούνται ανάμεσα σε δυο φίλες...