Αδερφοί Φαν: «Ο κηπουρός της νύχτας»

«Τι νομίζετε ότι προσφέρει ένα καλό εικονογραφημένο βιβλίο στο παιδί;» ρωτήθηκαν οι αδερφοί, ομότεχνοι και συνεργάτες, Έρικ και Τέρι Φαν από γνωστό δημοσιογράφο.

«Όπου εικόνα και λόγος συνδυάζονται αρμονικά, είναι σαν να βλέπεις στις σελίδες του ομορφιά και αγαθότητα. Η ποιότητα του λόγου ανυψώνεται και η εικονογραφία γίνεται και αυτή ομιλούσα. Έτσι η φαντασία και ο ψυχισμός του παιδιού καλύπτονται, προστατεύονται, και παραλλήλως ο μικρός αναγνώστης κατανοεί τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος…» «Όποτε σκέπτομαι», προσθέτει ο Έρικ, «τα εικονογραφημένα βιβλία που με επηρέασαν σε νεαρή ηλικία, νιώθω ένα περίεργο μα ξεχωριστό συναίσθημα: Σαν να άνοιγε για μένα μια πόρτα έξω στον ήλιο».

Πολλοί, οι περισσότεροι μάλλον από εμάς, σαγηνεύονται ή ξεσηκώνονται, θα πρόσθετα. Αυτή η μαγεία που τυλίγει τον αναγνώστη όταν αφήνεται παρασυρμένος στο ταξίδι του βιβλίου, αδύνατον να περιγραφεί. Είναι, ναι, είναι «η πόρτα έξω στον ήλιο». Και άλλα ακόμη. Και μουσικές και τερετίσματα και ευωδιές. Και άλλα.

Οι αδελφοί Τέρι και Έρικ Φαν έγιναν γνωστοί από το Ελαφοκάραβο, ένα λαμπρό βιβλίο που έγραψε η γνωστή και βραβευμένη Αμερικανίδα Ντάσκα Σλέιτερ, όπου ο Μάρκο, μια αλεπού με ανήσυχο πνεύμα, είναι γεμάτος απορίες· την ημέρα που σκέπτεται την απεραντοσύνη του κόσμου, καταφθάνει στο λιμάνι το ωραίο και παράξενο Ελαφοκάραβο. Ασφαλώς και δέχτηκε με χαρά ο Μάρκο την πρόταση της καπετάνισσας Σίλβια για ένα ταξίδι μαζί τους. Τι ταξίδι όμως… Αν το χαρακτήριζα ενδιαφέρον, λίγο θα είναι, καθώς ήταν ένα αδιήγητο ταξίδι ζωής και ψυχής με όλα όσα γεύεται ο καθένας κατά τη διάρκειά του.

Το Ελαφοκάραβο είχε την τύχη να εικονογραφηθεί από τους σπουδαίους αδερφούς Φαν. Ίσως γι’ αυτό ένα μαγικό μαγνάδι τυλίγει τον αναγνώστη του βιβλίου και οι ήχοι και η αλμύρα και οι αψιές μυρωδιές της θάλασσας φθάνουν μέχρι το δωμάτιό του.

Οι αδερφοί Φαν, από το Οντάριο του Καναδά, αποφοίτησαν από το College of Art and Design του Τορόντο. Δεν θα αναφερθώ στα σημαντικά βραβεία που έλαβαν και στις τιμητικές διακρίσεις, μόνο θα πω ότι κάθε καινούργιο βιβλίο τους θεωρείται γεγονός που εξυψώνει την τέχνη της εικονογράφησης του παιδικού βιβλίου.

«Οι υπέροχες, σιωπηλές εικόνες του βιβλίου απεικονίζουν έναν κόσμο μαγείας…» γράφτηκε στους New York Times για το Ελαφοκάραβο, ενώ οι Kirkus Reviews τόνισαν για το επόμενο έργο των αδερφών Φαν, μια ελεγεία για τις χαμένες, αθώες και ακριβές αγάπες, το θαυμάσιο Εκεί που ο ωκεανός συναντά τον ουρανό: «Ένα εκπληκτικό, ονειρικό ταξίδι στην καρδιά ενός παιδιού». Εδώ οι αδερφοί Φαν γράφουν και το κείμενο: ολιγόλογο, ποιητικότατο, γεμάτο νοσταλγία και αγάπη, μεστό νοημάτων και γλυκιάς προσμονής, θυμίζει χαϊκού ή προχριστιανικά αφιερώματα αφοσίωσης και λατρείας.

Πρόκειται για ιστορία μοναδική, με πάμπολλες και απεριόριστες πιθανότητες να παραμείνει κλασική και λατρεμένη από τον παιδόκοσμο, πιθανότατα δε και από τους ενήλικους αναγνώστες.

Το αγοράκι ο Φιν ζούσε κοντά στη θάλασσα και η θάλασσα ζούσε κοντά του· και μέσα του. Μέσα του ζούσε και ο παππούς, μια και αναχώρησε για το ταξίδι που δεν υπάρχει μακρύτερο. «Ωραία μέρα για ταξίδι», θα έλεγε ο παππούς, σκέπτεται ο μικρούλης και θυμάται τον υπέροχο και αλησμόνητο παππού να του μιλά για ένα μέρος μακρινό, τόπο στα πέρατα όπου ο ωκεανός συναντιέται με τον ουρανό και ακραγγίζονται κάτω από άστρα στίλβοντα, ενώ πλοία ολόφωτα ταξιδεύουν στη νηνεμία. Για την τιμή και τη μνήμη του παππού, ο Φιν αρχίζει να σκαρώνει μια βάρκα – «για μακρινά ταξίδια», όμως. Καλά τη μαστορεύει – εξάλλου, την είχαν σχεδιάσει με τον παππού· καιρό πριν την αναχώρηση… Όταν την ετοιμάζει, παίρνει κι έναν υπνάκο, τον λικνίζει απαλά το νερό, αργότερα ξανοίγεται… Περνώντας σύντομα από τις Βιβλιοθήκες Νήσους, όπου έχουν τις κούρνιες τους τα βιβλιοφάγα πουλιά, διαβαίνοντας το νησί με τα γιγάντια όστρακα, διασχίζοντας τη θάλασσα με τις χορεύτριες μέδουσες, τα μάτια του Φιν άνοιξαν εκστατικά· πλησίαζε στον τόπο που περιέγραφε ο παππούς: «Στο μαγικό μέρος όπου ο ωκεανός συναντά τον ουρανό!». Φώτα και πλοία καμαρωτά, αστέρια, ψάρια πετούμενα, δράκοι, κάστρα και αερόστατα, το χρυσό εξαίσιο ψάρι που κολυμπά προς το φεγγάρι και το χαμογελαστό και αγαπημένο πρόσωπο του παππού. Είχε τόσες ερωτήσεις και πλήθος απορίες και αμέτρητες ήταν οι εκπλήξεις ώστε του κοβόταν η ανάσα, μα η φωνή της μητέρας του ζύγωσε απαλή να τον ξυπνήσει…

Τώρα σχετικώς με το θαυμάσιο Ο κηπουρός της νύχτας· είναι η ομορφιά και η αγάπη· η συμπόνια και η στοργή που σε αφήνουν άναυδο εδώ. Εδώ που δακρύζει η καρδιά σου όχι από στενοχώρια, παρά από τη δύναμη και την παντοδυναμία της προσφοράς και του φωτός. Πρόκειται για ιστορία μοναδική, με πάμπολλες και απεριόριστες πιθανότητες να παραμείνει κλασική και λατρεμένη από τον παιδόκοσμο, πιθανότατα δε και από τους ενήλικους αναγνώστες.

Ανοίγοντας το βιβλίο μπαίνεις σε μια πόλη άχαρη, γκρίζα, αγέλαστη. Κόσμος περνά με καροτσάκια, τσάντες, σακούλες, αυτοκίνητα χάνονται στο βάθος του κεντρικού δρόμου, μουντός και ο ουρανός και μονάχα ένα αγοράκι, σε μια απόμερη γωνιά, σκαλίζει στο χώμα τη φιγούρα μιας κουκουβάγιας. Ένας άντρας περνά φορτωμένος τα σύνεργα του κηπουρού.

Το παιδί, Γουίλιαμ το όνομά του, ζει στο ορφανοτροφείο Γκρίμλοκ. Τα βράδια αγναντεύει την πόλη από το παράθυρο· το βράδυ εκείνο, σαν είδε κόσμο συγκεντρωμένο στον δρόμο, ντύνεται και περίεργος χώνεται ανάμεσά τους· και, «θαύμα κι αυτό το αποψινό»: Η φυλλωσιά του απέναντι δέντρου είχε πάρει το σχήμα της όμορφης σοφής κουκουβάγιας που όλο το πρωί ιχνογραφούσε. Χριστέ μου, ωραία που ήταν! Όλοι την κοιτούσαν εκστατικοί και ο Γουίλιαμ δεν έκανε βήμα από κοντά της. Έμεινε να τη θαυμάζει όλη την ημέρα.

Τη νύχτα, στο ορφανοτροφείο, πλαγιασμένος ονειροπολούσε ενώ η καρδιά του διαρκώς περίμενε και λαχταρούσε. Με το ξημέρωμα έσπευσε στο δέντρο, και ναι, δεν διαψεύσθηκε: Το διπλανό δέντρο, το δικό του αγαπημένο δέντρο, είχε το σχήμα και τη μορφή μιας πελώριας, πανέμορφης και μακάριας γάτας, επάνω στην οποία γάτες της γειτονιάς χουρχούριζαν ευτυχισμένες. Παιδιά τριγύρω, μανούλες, περαστικοί…

Την επόμενη μέρα, άλλη έκπληξη· στο γειτονικό δέντρο ένα κουνέλι! Φαινόταν γελαστό και καλοκάγαθο. Ένα γλυπτό να το θαυμάζεις με τις ώρες. Και κόσμος πολύς, μικροί μεγάλοι να το κοιτούν χαρούμενοι. Έπειτα, σε άλλο δέντρο, σειρά είχε ένας σωματώδης παπαγάλος. Στα φύλλα του, στα κλαδιά του πολύχρωμα πουλιά κελαηδούσαν στέλνοντας στο όμορφο πρωινό τη χαρά τους. Και ελέφαντα λάξεψε ο κηπουρός της νύχτας. Ως και έναν δράκο – εξαίσιας ομορφιάς.

Παιδιά, πουλιά, κάθονταν πάνω του. Γιόρταζαν όλοι. Γέλια, τερετίσματα, ξαφνιασμένες λεπτές φωνούλες, πολύχρωμα φανάρια. Ένας μικρός παράδεισος στο πάρκο του ορφανοτροφείου. Χάρισμα στην κάποτε συνοφρυωμένη πόλη και στους κατοίκους της. Και προίκα καμωμένη για την καρδιά και τα φωτεινά, πράα μάτια του Γουίλιαμ.

Fan Brothers Εκείνη τη νύχτα, επιστρέφοντας το αγόρι στο ίδρυμα, τον είδε. Τον κηπουρό της νύχτας. Τον άγνωστο μυστηριώδη άνδρα, ο οποίος στράφηκε και του γέλασε γλυκά και καλοσυνάτα. «Υπάρχουν τόσα δέντρα στο πάρκο. Λίγη βοήθεια θα τη χρειαζόμουν…»