Βαγγέλης Ηλιόπουλος: «Όλα μπορείς να τα ζήσεις σε ένα βιβλίο»
Οι αναγνώστες δεν αντιλαμβάνονται πάντα τα οφέλη των αναγνωσμάτων τους. Συνήθως τα συνειδητοποιούν όταν μιλούν με έναν καθ’ όλα λογικό συνάνθρωπο, μη αναγνώστη ωστόσο, ο οποίος δίνει την εντύπωση πως κατοικεί σ’ έναν μικροσκοπικό κόσμο μιας και βλέπει τα πάντα γύρω του μόνο με τα δικά του μάτια. «Τα δικά μου όμως μάτια δεν φτάνουν», μας λέει ο μεγάλος C.S. Lewis στο περίφημο πόνημά του An experiment in Criticism (1961). Η μία και μοναδική ζωή που μας δίδεται δεν αρκεί από μόνη της για να ατενίσει και να καταλάβει τον κόσμο. Διαβάζοντας όμως φτάνει. «Χιλιάδες ζωές μπορώ να ζήσω μέσα από το διάβασμα. Χωρίς αυτό, μία μονάχα».
Τα βιβλία, συμπεριλαμβανομένης της λογοτεχνίας, ανοίγουν ορίζοντες και χαρίζουν φτερά. Χαρά στον άνθρωπο που διαβάζει, παρατηρεί, ταξιδεύει, συναισθάνεται και ονειρεύεται ζώντας μέσα από τις αφηγήσεις των άλλων τόσα όσα δεν φτάνουν δέκα ζωές να τα ζήσει ο ίδιος. Πώς να το πει αυτό στα παιδιά ένας συγγραφέας και πώς να μεταδώσει το μήνυμα αποφεύγοντας την παγίδα του διδακτισμού; Χρειάζεται μαστοριά και τέχνη.
Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, ένας από τους πιο αναγνωρισμένους συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας ήδη από τη δεκαετία του ’90, βραβευμένος επανειλημμένα από εγχώριους φορείς και υποψήφιος για μεγάλα διεθνή βραβεία, κατέχει καλά την τέχνη. Και την εφαρμόζει περίφημα στο πρόσφατο βιβλίο του για μικρά παιδιά, το τρίτο μιας τριλογίας βραχείας φόρμας, δίνοντάς του όπως και στα προηγούμενα μονολεκτικό τίτλο: Όλα. Με το Δεν και το Γιατί να έχουν προηγηθεί, όπου το καίριο ζήτημα της αμοιβαίας κατανόησης και συμφιλίωσης προσφέρεται με τη γλαφυρότητα που τόσο καλά οι ιστορίες και τα παραμύθια ξέρουν, κλείνει ο θεματικός κύκλος της ενσυναίσθησης.
Η λογοτεχνία, αποδεδειγμένα, συμβάλλει σημαντικά στην ενεργοποίηση της ενσυναίσθησης
Η λογοτεχνία, αποδεδειγμένα, συμβάλλει σημαντικά στην ενεργοποίηση της ενσυναίσθησης. Εδώ και αιώνες το επισήμανε ο Αριστοτέλης. «Δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν», μας λέει στον ορισμό της τραγωδίας. Τελευταία το τεκμηριώνει και η επιστήμη. Μια σχετικά πρόσφατη έρευνα του πανεπιστημίου Carnegie Mellon κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, διαβάζοντας ένα λογοτεχνικό έργο, ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να βιώσει τα ίδια συναισθήματα που βιώνουν οι ήρωές του.
«Όλα μπορείς να τα ζήσεις σε ένα βιβλίο». Αυτό εκμυστηρεύεται ο μικρός αφηγητής της ιστορίας, ένα παιδί που περιπλανιέται στους δρόμους μέχρι να συναντήσει τον μυστηριώδη άνθρωπο που θα του αλλάξει τη ζωή. Κρυφά κι αθόρυβα, χωρίς να υποψιάζεται ότι εκείνος ξέρει, γίνεται η σκιά του. «Στα ερημωμένα σπίτια, στα παζάρια και στις υπαίθριες αγορές» τον παρακολουθεί να ψάχνει κι έπειτα να εξαφανίζεται. Σε μια αίθουσα συσσιτίου, τον παρατηρεί να τρώει το γεύμα του έχοντας ένα βιβλίο ανοιχτό μπροστά του. Την επομένη, καθώς τον συναντά ξανά, βλέπει πως είναι προσηλωμένος σε μια σελίδα. Του χαμογελά κι ενώ τον πλησιάζει για να του μιλήσει, εκείνος αρχίζει να τρέχει. Από τις τσέπες του ξεχειλίζουν σελίδες. Μια απ’ αυτές, μια σελίδα με ζωγραφιά, πέφτει και την παίρνει ο αέρας.
«Άρχισα να την κυνηγάω για να την πιάσω. Σαν να παίζαμε. Όταν την πήρα στα χέρια μου και την κοίταξα, μαγεύτηκα. Έδειχνε ένα παιδί. Εμένα! Εμένα; Τότε κατάλαβα ότι τα βιβλία μπορεί να μιλάνε για εμένα, για εσένα, για όλους μας».
Εις το εξής αποφασίζει να μαζεύει κι αυτό σελίδες και στις επόμενες συναντήσεις του με τον μυστηριώδη άνδρα προσποιείται ότι διαβάζει, γιατί στην πραγματικότητα ανάγνωση και γραφή δεν ξέρει. Έτσι αρχίζει η περιπέτεια. Στη συνέχεια, το παιδί θα ανακαλύψει ότι ο παράξενος αυτός συλλέκτης ζει σ’ ένα υπόγειο, το καταφύγιό του, όπου συναρμολογώντας χαμένες σελίδες δίνει ξανά ζωή σε παλιά βιβλία. Έχοντας πια συνδεθεί μαζί του, θα γίνει ο μαθητευόμενός του και σύντομα θα διαπιστώσει πως άπειρα πράγματα μπορεί να ζήσει κανείς διαβάζοντας, βλέποντας με τα μάτια των άλλων και μπαίνοντας στη θέση τους μέσα από τα βιβλία.
Γλαφυρή, προσγειωμένη, ευπρόσιτη ακόμη και σε πολύ μικρές ηλικίες, η αφήγηση στο Όλα μπορείς να τα ζήσεις του Βαγγέλη Ηλιόπουλου συνοδεύεται και αναδεικνύεται μέσα από τις παραστατικές εικόνες και την καλλιτεχνική ευαισθησία της Έφης Λαδά. Μια καλαίσθητη και αξιόλογη έκδοση. Την ξεχωρίσαμε και τη συστήνουμε.
Όλα μπορείς να τα ζήσεις σε ένα βιβλίο
Βαγγέλης Ηλιόπουλος
εικονογράφηση: Έφη Λαδά
Εκδόσεις Πατάκη, 2019
36 σελ.
ISBN 978-960-16-8064-4
Τιμή €12,20
