Αγγελική Δαρλάση: «Το ωραιότερο χριστουγεννιάτικο στολίδι»

Σε θέση περίοπτη στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, τσαλακωμένο και πολυκαιρισμένο, ένα σκουρόχρωμο σακουλάκι επισκιάζει όλα τα άλλα στολίδια, τα πολύχρωμα και τα περίτεχνα. Στο εσωτερικό του υπάρχει μία και μοναδική καραμέλα, παλιά κι αυτή σαν το περίβλημά της. Και τούτο το ταπεινό και φαινομενικά ασήμαντο αντικείμενο είναι το ωραιότερο στολίδι, μας λέει στην πρώτη πρώτη σελίδα η Αγγελική Δαρλάση. Αυτό είναι άλλωστε το συγγραφικό εύρημά της, το αφηγηματικό της άλλοθι, η κεντρομόλος δύναμη που κρατά σε τροχιά την αφήγηση εξυπηρετώντας περιφερειακά την πλοκή της. Διότι εδώ, ο κύριος στόχος δεν είναι το στολίδι αλλά η ανάδειξη ενός αξιοθαύμαστου, αυθόρμητου και ανεπανάληπτου ιστορικού γεγονότος, που μπορεί να είναι γνωστό σε πολλούς ενήλικες, όχι όμως και στα παιδιά. Μιλάμε για τη χριστουγεννιάτικη ανακωχή του 1914.

Γνωστή και ως Χριστουγεννιάτικη Εκεχειρία, το αξιοσημείωτο αυτό γεγονός αποτελεί την επιτομή της ουσιαστικής μαγείας των Χριστουγέννων. Συνέβη την παραμονή των Χριστουγέννων μέσα σ’ ένα απίστευτο σκηνικό λάσπης, ψυχρής βροχής και φρικτών αιματοχυσιών στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν την είχε προγραμματίσει κανείς. Συνέβη αυθόρμητα, ανάμεσα σε απλούς στρατιώτες, ενάντια στις διαταγές των ανωτέρων τους, κόντρα στο πολεμικό κλίμα που τους χώριζε και στα εμπόδια της γλώσσας. Κι όσο κι αν επικράτησε προσωρινά αφήνοντας άναυδους τους ανώτερους αξιωματικούς και μετατρέποντας τους ορκισμένους εχθρούς σε φίλους, έμεινε στην παγκόσμια ιστορία ως η στιγμή όπου το πνεύμα των Χριστουγέννων νίκησε τον πόλεμο.

Λέγεται ότι η ανακωχή ξεκίνησε όταν από τα γερμανικά χαρακώματα ακούστηκε η μελωδία της «Άγιας Νύχτας», ενώ μικρά χριστουγεννιάτικα δέντρα στολισμένα με αναμμένα κεριά περνούσαν από χέρι σε χέρι φωτίζοντας το σκοτάδι. Από τα γύρω οχυρά, οι στρατιώτες της Αντάντ χειροκροτούσαν τους Γερμανούς ψάλλοντας ύστερα κι αυτοί την «Άγια Νύχτα» στη δική τους γλώσσα. Λέγεται ακόμη –και τεκμηριώνεται μέσω μαρτυριών, επιστολών και ημερολογίων– ότι οι σύμμαχοι, ύστερα από κάλεσμα των Γερμανών να αφήσουν τα όπλα τους («wegood, wenoshoot» τους φώναζαν), αγνόησαν τις απαγορεύσεις των αξιωματικών τους, εγκατέλειψαν τα οχυρά τους και συναντώντας τους αντιπάλους τους στη μέση της ουδέτερης ζώνης, αντάλλαξαν μαζί τους ευχές, προσέφεραν και δέχτηκαν τσιγάρα, γλυκά, φαγώσιμα, παίζοντας μάλιστα και λίγο ποδόσφαιρο ως επισφράγιση της πρωτόγνωρης –αν και ολιγόωρης– παύσης ενός εκατέρωθεν φρικτού πολέμου.

Σε αυτή την αληθινή ιστορική συγκυρία τοποθετεί την ιστορία της η Αγγελική Δαρλάση και πάνω σ’ αυτή βαδίζουν οι επινοημένοι χαρακτήρες της διαγράφοντας μια σφιχτοδεμένη κυκλική τροχιά με αφετηρία το παρόν, κατεύθυνση το παρελθόν και επιστροφή ξανά στο παρόν, με όχημα το τσαλακωμένο και πολυκαιρισμένο σακουλάκι με την καραμέλα. Τι κι αν φαντάζει ταπεινό; Στα μάτια της οικογένειας που κάθε χρόνο το τοποθετεί στο πιο ψηλό κλωνί του χριστουγεννιάτικου δέντρου, είναι το πιο ξεχωριστό, το ωραιότερο στολίδι του κόσμου. Και σίγουρα θα φάνταζε ακόμη πιο ωραίο αν γνώριζε η οικογένεια ότι ψηλά στην κορυφή ενός άλλου δέντρου, σε μια άλλη χώρα, ένα άλλο ταπεινό στολίδι φαντάζει σε κάποιους άλλους ανθρώπους το ίδιο όμορφο και σημαντικό όπως και το δικό τους. Διότι τελικά το ωραιότερο στολίδι δεν ήταν ένα, αλλά δύο. Το σακουλάκι με την καραμέλα από τη μια, κι από την άλλη ένα κουμπί, ένα απλό παλιό κουμπί, ξηλωμένο από μία στρατιωτική χλαίνη. Μικρά και ταπεινά αντικείμενα αμφότερα, δώρα που αντάλλαξαν δύο απλοί στρατιώτες, ένας έφηβος Άγγλος κι ένας νεαρός Γερμανός, γιατί αυτά μόνο είχαν να δώσουν. Τότε, στο Δυτικό Μέτωπο, την ανεπανάληπτη εκείνη μαγική νυχτιά όπου απλοί στρατιώτες αψήφησαν κάθε εντολή και αφήνοντας στην άκρη τα όπλα πλησίασαν με ανθρωπιά τον αντίπαλό τους.

Κι όσο κι αν επικράτησε προσωρινά αφήνοντας άναυδους τους ανώτερους αξιωματικούς και μετατρέποντας τους ορκισμένους εχθρούς σε φίλους, έμεινε στην παγκόσμια ιστορία ως η στιγμή όπου το πνεύμα των Χριστουγέννων νίκησε τον πόλεμο.

Κάθε Χριστούγεννα, στα χριστουγεννιάτικα δέντρα όλου του κόσμου κρέμονται εκατομμύρια στολίδια. Κάποια απ’ αυτά είναι πολύ παλιά, έχουν περάσει από τη μια γενιά στην άλλη καταγράφοντας μνήμες και μεταφέροντας ιστορίες από αλλοτινά Χριστούγεννα, πολύτιμες για τις οικογένειες. Όπως κάθε παλιό αντικείμενο, έτσι και τα στολίδια έχουν ιστορίες να διηγηθούν και ηχηρά μηνύματα να μεταφέρουν. Αρκεί να θέλει να τ’ αφουγκραστεί κανείς και να τα προσέξει. Η Αγγελική Δαρλάση, επανειλημμένως βραβευμένη για το συγγραφικό της έργο, γνωρίζει πώς να αφουγκράζεται και να αντλεί έμπνευση από κοινωνικές και ιστορικές καταστάσεις. Διαβάζει, αναζητά, αδιάκοπα ερευνά και πότε φτιάχνει φτερά για να απογειώσει σε φανταστικούς κόσμους τους ήρωές της, πότε τους πλάθει γήινους και χειροπιαστούς για να υπηρετήσουν την ιστορική αλήθεια. Έτσι και τώρα.

darlasag Γήινη και ρεαλιστική είναι και η ατμοσφαιρική εικονογράφηση της Αλέξιας Οθωναίου. Κάθε σελίδα, ντυμένη με παραστάσεις μιας άλλης εποχής, απεικονίζει άλλοτε τη ζοφερή ατμόσφαιρα των χαρακωμάτων με τα χρώματα της ώχρας, της χλαίνης και το γκρι του χειμώνα, και άλλοτε, με ζεστά και γιορτινά χρώματα, τη χριστουγεννιάτικη θαλπωρή που αναδύουν συνήθως τα σπίτια όταν οι πόλεμοι έχουν πλέον τελειώσει και έχουν επιστρέψει σώοι σ’ αυτά οι δικοί τους άνθρωποι.