Barbara Cantini: «Μορτίνα – Μια ιστορία για να πεθάνεις από τα γέλια»
Συστήνοντάς μας την αλλόκοτη και αξιολάτρευτη Μορτίνα, η Ιταλίδα σκιτσογράφος και συγγραφέας Μπάρμπαρα Καντίνι καταπιάνεται με το θέμα της διαφορετικότητας μέσα από μια ευφάνταστη ιστορία εναλλακτικής πραγματικότητας. Η ηρωίδα της ζει σε μια έπαυλη με πολλά δωμάτια, μαζί με τη θεία της, έναν σκύλο κι έναν γάτο. Κι αν όλα αυτά ακούγονται συνηθισμένα, υπάρχει μια σημαντική λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά: η Μορτίνα είναι ένα κορίτσι με χλωμή επιδερμίδα και βαθουλωτά ματάκια, ένα αντισυμβατικό κορίτσι που μπορεί να βγάζει και να βάζει κατά βούληση διάφορα μέλη του σώματός της. Είναι ένα κορίτσι-ζόμπι!
Τα ζόμπι είναι από τα δημοφιλέστερα πλάσματα των ιστοριών τρόμου σε όλα σχεδόν τα είδη της καλλιτεχνικής παραγωγής. Αν και η ουσιαστική υπόστασή τους είναι τρομακτική, ο τρόπος απεικόνισής τους μέσα από τις τέχνες της εικόνας έχει συμβάλει κατά πολύ στην απομυθοποίησή τους. Το κενό και απλανές βλέμμα τους, η ανυπαρξία σκέψης, ο μηχανικός, σχεδόν ρομποτικός βηματισμός τους, οι αλλόκοτοι, άναρθροι ήχοι που βγάζουν αντί για ομιλία, είναι χαρακτηριστικά που ακόμα και σε σοβαρές ιστορίες τρόμου έχουν πολλές φορές μια κωμική παράμετρο.
Αυτή την κωμική παράμετρο αξιοποιεί και η Καντίνι, παρουσιάζοντας ωστόσο την ηρωίδα της σαν μια μικρή παραλλαγή του παραπάνω «μοντέλου»: η Μορτίνα είναι ζόμπι κυρίως όσον αφορά το παρουσιαστικό της και ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, αφού, κατά τα άλλα, και το μυαλό της λειτουργεί κανονικά, και μιλάει σαν ένα συνηθισμένο παιδί. Το ότι μπορεί να βγάζει το κεφάλι ή το χέρι της και να τα ξαναβάζει μετά στη θέση τους είναι απλώς μια ασήμαντη τεχνική λεπτομέρεια. Το ότι η μπιζουτιέρα της θείας της είναι το… κεφάλι του θείου που μιλάει ακατάπαυστα, απευθυνόμενο στο νεανικό του πορτρέτο που είναι κρεμασμένο στον τοίχο, είναι μια άνευ σημασίας εκτροπή από τα συνηθισμένα. Μήπως άλλη τόση παράνοια, σε άλλο επίπεδο, δεν κρύβεται και πίσω από τις πόρτες των συμβατικών σπιτιών; Απλώς, στην περίπτωση της Μορτίνα, τα πάντα είναι «λίγο» πιο θεαματικά. Παρ’ όλα αυτά η ίδια αισθάνεται πως είναι ένα απλό, καθημερινό παιδί και δυσανασχετεί που είναι αναγκασμένη να μένει κλεισμένη στην έπαυλη, ώστε να μην ανακαλύψει κανείς το μυστικό της.
Το κείμενο, βασισμένο στο μαύρο χιούμορ και τις μακάβριες αναφορές (το όνομα της Μορτίνα ακούγεται σαν θηλυκή, υποκοριστική εκδοχή του morte, που σημαίνει «θάνατος» στα ιταλικά, η θεία της λέγεται Εκλιπούσα – Dipartita, στο πρωτότυπο, που σημαίνει ακριβώς αυτό), έχει παραμυθικά στοιχεία, τα οποία όμως ανατρέπονται εδώ. Ο πύργος του παραμυθιού είναι μια έπαυλη ξεπεσμένη (όνομα και πράγμα, αφού έτσι είναι όντως το όνομά της) με παράξενη διακόσμηση, τα ζωάκια – πιστοί φίλοι της ηρωίδας είναι ένας αλμπίνος σκύλος αμφιβόλου ύπαρξης και ένας γάτος που… ξηλώνεται, ενώ η ίδια η Μορτίνα είναι ο ορισμός της αντιηρωίδας. Μιας αντιηρωίδας, ωστόσο, που κάνει την ανατροπή και, μέσα στην παρακμή και την αποσύνθεση που χαρακτηρίζει το περιβάλλον και την καθημερινότητά της, διεκδικεί το δικαίωμά της να ζήσει σαν ένα φυσιολογικό παιδί.
Η ιστορία της Μορτίνα είναι, ουσιαστικά, σαν την ηρωίδα της: ανατρεπτική και πολυδιάστατη.
Το Χαλογουίν, η γιορτή με τα μασκαρέματα, είναι η ιδανική ευκαιρία για τη Μορτίνα να πραγματοποιήσει την πολυπόθητη κοινωνική της εξόρμηση. Μια τέτοια μέρα, όπου όλοι κυκλοφορούν μεταμφιεσμένοι, είναι η καλύτερή της, αφού δεν χρειάζεται καν να μασκαρευτεί. Βγαίνει έξω και, επιτέλους, είναι ο εαυτός της. Ουσιαστικά χρησιμοποιεί την αληθινή της ταυτότητα σαν κάλυψη για να συγχρωτιστεί με τους συνομήλικούς της. Κάνει το αντίθετο από αυτό που κάνουν συνήθως τα παιδιά –και όχι μόνο– για να γίνουν αποδεκτά ή αρεστά, που δηλαδή προσποιούνται κάτι που δεν είναι για να αποφύγουν την απόρριψη. Η Μορτίνα εκμεταλλεύεται, με την καλή έννοια, την ασυνήθιστη εμφάνισή της ώστε να μπορέσει να τρυπώσει σε μια παρέα παιδιών, τα οποία την αποδέχονται αμέσως, ενθουσιασμένα με την υποτιθέμενη επιτυχημένη μεταμφίεσή της.
Αλλά κάτι εξακολουθεί να μην είναι σωστό. Γιατί μπορεί εκείνη να έκανε επιτέλους πραγματικότητα το όνειρό της, να βγει έξω και να παίξει με τα άλλα παιδιά, αλλά ακόμα δεν την έχουν αποδεχτεί γι’ αυτό που είναι. Νομίζουν ότι είναι μασκαρεμένη, εκλαμβάνουν το όνομά της ως «Μαρτίνα» – με άλλα λόγια, και πάλι τα κοινωνικά στερεότυπα επιβάλλουν τους δικούς τους κανόνες. Μέχρι, φυσικά, να αποφασίσει η Μορτίνα να διεκδικήσει τη θέση της στην κοινωνία με τους δικούς της όρους. Είναι ένα ρίσκο, αλλά μήπως τελικά κάποιες φορές οι άνθρωποι είναι πιο ανοιχτόμυαλοι απ’ όσο φαίνονται; Πιο έτοιμοι να αποδεχτούν κάτι ασυνήθιστο απ’ όσο θα περίμενε κανείς;
Οι εικόνες της Καντίνι, με χρώματα και αποχρώσεις που θυμίζουν παλιές ζωγραφιές, συνδυάζουν εύστοχα το κλίμα του μυστηρίου με ένα αντισυμβατικό χιούμορ. Δίνεται έμφαση στο πορτοκαλί, χρώμα κατεξοχήν συνυφασμένο με τη γιορτή του Χαλογουίν, μέσα σε μία γενικότερη βίντατζ αισθητική που φέρνει στο μυαλό πότε τη Νεκρή νύφη και τον Χριστουγεννιάτικο εφιάλτη του Τιμ Μπάρτον, και πότε τις ντελικάτες γοτθικές συνθέσεις της Αμπιγκέιλ Λάρσον. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι επιτυχώς αφομοιωμένα στις ζωγραφιές της Καντίνι και το αποτέλεσμα διακρίνεται από ένα ιδιαίτερο, αξιομνημόνευτο καλλιτεχνικό ύφος.
Στην όμορφη έκδοση από τα Ελληνικά Γράμματα, η μετάφραση και η προσαρμογή του κειμένου είναι της Γιούλης Δελιοπούλου, η οποία έχει επίσης φιλοτεχνήσει και τα χειρόγραφα στοιχεία που λειτουργούν σαν λεζάντες σε ορισμένες εικόνες ή σαν συνοδευτικό κείμενο πάνω σε κάποιες από αυτές. Η ιστορία της Μορτίνα είναι, ουσιαστικά, σαν την ηρωίδα της: ανατρεπτική και πολυδιάστατη. Όπως η Μορτίνα φαίνεται παράξενη στην όψη, αλλά κάτω από την επιφάνεια είναι ένα παιδί που θέλει να κοινωνικοποιηθεί, έτσι και η ιστορία της μπορεί να διαβαστεί και σαν ένα χιουμοριστικό, μαύρο παραμύθι που συνδυάζει το ρεαλιστικό στοιχείο με το φανταστικό, αλλά μπορεί επίσης και να εκληφθεί, ιδωμένη από μια άλλη οπτική, σαν μία αλληγορία πάνω στην κοινωνική αποδοχή, με όλους τους σχετικούς, καίριους συμβολισμούς που αυτό συνεπάγεται.
Μορτίνα – Μια ιστορία για να πεθάνεις από τα γέλια
Barbara Cantini
μετάφραση: Γιούλη Δελιοπούλου
εικονογράφηση: Barbara Cantini
Ελληνικά Γράμματα
52 σελ.
ISBN 978-960-19-0693-5
Τιμή €7,00
