fbpx
Η λαϊκή κυριαρχία και η πρόκληση της αμεροληψίας Γιάννης Α. Τασόπουλος Κριτική

Γιάννης Α. Τασόπουλος: «Η λαϊκή κυριαρχία και η πρόκληση της αμεροληψίας»

Η «Μεταπολίτευση» είναι μια δαιμονοποιημένη λέξη: από τη μια πλευρά, περιγράφει μια ιστορική περίοδο της Ελλάδας που ξεκινάει το 1974 με την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών και την εθνική καταστροφή στην Κύπρο, αλλά κανείς δεν μπορεί με σιγουριά να πει αν και πότε έληξε· πτώμα που δεν έχει κηδευτεί μοιάζει, έτσι όπως τη χρησιμοποιούμε στο σύγχρονο λεξιλόγιό μας.

Από την άλλη, η Μεταπολίτευση θεωρείται το «θερμοκήπιο» μέσα στο οποίο θέριεψαν όλες οι δυσλειτουργίες και οι παθογένειες που οδήγησαν, 40 χρόνια αργότερα, στην οικονομική καταστροφή της Ελλάδας, την απώλεια μέρους της εθνικής κυριαρχίας, τη ντροπιαστική απαξίωσή της μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Η περίοδος της Μεταπολίτευσης βρίσκεται σε πρώτο πλάνο στο έργο του συγγραφέα Γιάννη Α. Τασόπουλου, ο οποίος διδάσκει συνταγματικό δίκαιο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ασκεί ενεργό δικηγορία.

Σύμφωνα με τον Γ. Τασόπουλο, η Ελλάδα έχει κατακτήσει ένα επίπεδο πολιτικής αμεροληψίας, για το πετύχει, όμως, χρειάστηκαν δύο εμφύλιοι πόλεμοι και δύο δικτατορίες, η τελευταία μαζί με μια εθνική καταστροφή στην Κύπρο μέσα σε διάστημα μόλις 60 ετών (1915-1974).

Τα θεμέλια της Μεταπολίτευσης

Η κεντρική έννοια του παρόντος ογκώδους επιστημονικού έργου, είναι αυτή της αμεροληψίας (impartiality) στη σφαίρα της πολιτικής, την οποία ο καθηγητής διακρίνει από άλλους παρόμοιους ή παρεμφερείς όρους (δίκαιη ή ανόθευτη διαδικασία, ακριβοδικία, fairness κ.ά.). Σύμφωνα με την ερμηνεία που δίνει, «πολιτική αμεροληψία ισοδυναμεί με το τίμιο παιχνίδι, την ανόθευτη διεξαγωγή εκλογών, τον αποκλεισμό του εκφοβισμού των πολιτικών αντιπάλων και του εκβιασμού της ψήφου των πολιτών στην προεκλογική περίοδο, τη θέσπιση ανώτατων ορίων στις εκλογικές δαπάνες υποψηφίων βουλευτών και κομμάτων και τον δικαστικό έλεγχο των εκλογικών αποτελεσμάτων». Ελάχιστοι μπορούν να διαφωνήσουν με ένα τέτοιο σκεπτικό.

Σύμφωνα με τον Γ. Τασόπουλο, η Ελλάδα έχει κατακτήσει ένα επίπεδο πολιτικής αμεροληψίας, για το πετύχει, όμως, χρειάστηκαν δύο εμφύλιοι πόλεμοι και δύο δικτατορίες, η τελευταία μαζί με μια εθνική καταστροφή στην Κύπρο μέσα σε διάστημα μόλις 60 ετών (1915-1974). Οι κύκλοι των διχασμών έκλεισαν και αποκαταστάθηκε η συναίνεση στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, την αμεροληψία των κανόνων του παιχνιδιού, τη συνταγματική νομιμότητα και στην αξία του πολιτικού φιλελευθερισμού, στον οποίο πιστεύει με πάθος. Όπως αναφέρει συγκεκριμένα, «ο αποκλεισμός της πολιτικής βίας από το θεσμικό πεδίο των βουλευτικών εκλογών και του αντιπροσωπευτικού συστήματος αποτέλεσε την καθοριστική ιστορική συμφωνία και το συνταγματικό θεμέλιο της Μεταπολίτευσης».

Κι όμως, σήμερα δεν απολαμβάνουμε τον πολιτικό πολιτισμό που αξίζουμε. Σύμφωνα με τον Γ. Τασόπουλο, μετά από 40 χρόνια Μεταπολίτευσης, η πολιτική απορρύθμιση των κομμάτων οδήγησε στην de facto χρεοκοπία του κράτους και, κατ’ επέκταση, στην κρίση της δημοκρατίας· ο ίδιος όμως ελπίζει ότι το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης, χωρίς απώλειες στο θεσμικό (ή το εθνικό...) επίπεδο θα οδηγήσει σε μια ακόμα πιο ισχυρή χώρα. Μακάρι.

Θεωρητική αφετηρία και παραδείγματα

Με αφετηρία της θεωρητικής ανάλυσής του το έργο δύο κορυφαίων φιλοσόφων, του Adam Smith και του Immanuel Kant, ο συγγραφέας θέτει την ιστορική διάσταση του όρου. Η θεωρία του πρώτου για τον «αμερόληπτο παρατηρητή» (συνέχεια της αριστοτελικής παράδοσης) και η φιλοσοφική ερμηνεία του για την αντικειμενικότητα (ως «αμερόληπτη συνείδηση») αποτελούν κατά τον συγγραφέα τις απαρχές της σύγχρονης, της νεωτερικής αντίληψης για την αμεροληψία. Για τη σμιθιανή θεώρηση ο συγγραφέας αφιερώνει αρκετές σελίδες του βιβλίου και προβάλλει έντονα την άποψη του μεγάλου στοχαστή ότι ο αμερόληπτος παρατηρητής αργά ή γρήγορα θα έρθει σε σύγκρουση με τους κομματικούς ζηλωτές.

Για τον Kant προέχει η αναζήτηση ενός νόμου ο οποίος a priori θα δεσμεύει τη θέληση του ατόμου, ενώ ο ίδιος ήταν υπέρμαχος της συνύπαρξης του ατόμου με έναν καθολικό νόμο, με μια καθολική αρχή του δικαίου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, στη ρίζα της καντιανής αμεροληψίας βρίσκεται η ισοτιμία των ανθρώπων ως αυτοκαθοριζόμενων προσώπων, αλλά και στην ετερότητά τους ως δημιουργών του δικού τους «σχεδίου ζωής».

Όσον αφορά στην Ελλάδα, ο συγγραφέας θα γυρίσει αρκετά χρόνια πίσω, και συγκεκριμένα στον Αδαμάντιο Κοραή και στο μήνυμά του προς τον ελληνισμό· μήνυμα που συμπυκνώνει το πρόταγμα του διαφωτισμού, τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Εκεί, στις απαρχές του νέου ελληνικού κράτους, αναζητούνται οι ρίζες, οι πρώτες εκφράσεις, της πολιτικής αμεροληψίας· ο συγγραφέας τις αναγνωρίζει στην ισονομία και στο ιστορικό Σύνταγμα της Επιδαύρου (1822).

Η λαϊκή κυριαρχία και η πρόκληση της αμεροληψίας Γιάννης Α. Τασόπουλος Κριτική

Ποια είναι όμως η πραγματική, η καθημερινή διάσταση της αμεροληψίας στον σύγχρονο πολιτικό βίο; Η πρώτη παράμετρος που ορίζει την αμεροληψία είναι ο πλουραλισμός, η ύπαρξη δηλαδή διαφορετικών οντοτήτων και αντίστοιχων συμφερόντων· η δεύτερη είναι η δικαιοσύνη, η προσφυγή δηλαδή σε έναν τρίτο δικαστή κάθε φορά που αντιτιθέμενα και ασυμβίβαστα συμφέροντα στο εσωτερικό των ανθρώπινων κοινωνιών αναζητούν το δίκαιο χωρίς να καταφεύγουν στη χρήση βίας. Η αμεροληψία για τον συγγραφέα δεν είναι απλώς μια διαδικασία στην επίλυση συγκρούσεων, αλλά είναι η ίδια η φύση της διαδικασίας. Η έννοια της αμεροληψίας μετεγγράφεται από τον συγγραφέα στο (σύγχρονο) πολιτικό παιχνίδι με τριπλή μορφή: α) ως πολιτική ισότητα, β) ως ισοτιμία των πολιτών και γ) ως ισοδυναμία της ψήφου.

Ειδικά για την ψήφο, ο συγγραφέας παρουσιάζει μια πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία: αντίθετα με μια δίκη, όπου η επίλυση των διαφορών ανατίθεται σε έναν τρίτο, στην πολιτική κριτής των διαφορών που έχουν μεταξύ τους οι πολίτες είναι οι ίδιοι οι πολίτες· στην περίπτωση αυτή όμως η κρίση δεν είναι αμερόληπτη, τουναντίον είναι βαθύτατα ταξική. Σημειώνει όμως ότι «η ψήφος κατά συνείδηση είναι τελικώς η εγγύηση της δημοκρατίας και της αμεροληψίας».

Οι δημόσιοι θεσμοί μας

Ο καθηγητής Τασόπουλος εξετάζει την αμεροληψία σε σχέση με μια σειρά όρους που συχνά χρησιμοποιούνται στη νομική επιστήμη και την πολιτική: την αντιπαραθέτει απέναντι στο δίπολο μονισμός - πλουραλισμός (για να δείξει ότι η αμεροληψία μπορεί να λειτουργήσει μόνο μέσα σε πλουραλιστικές κοινωνίες) και την εξετάζει σε σχέση με κορυφαίες έννοιες όπως ο «λαός», το «έθνος», το «κράτος», η «κοινωνία», το «σύνταγμα» κ.ά.

Η αμεροληψία για τον συγγραφέα δεν είναι απλώς μια διαδικασία στην επίλυση συγκρούσεων, αλλά είναι η ίδια η φύση της διαδικασίας.

Όπως και αρκετοί άλλοι νομικοί, ο Γιάννης Τασόπουλος στέκεται με ιδιαίτερη προσοχή στο ζήτημα της απαξίωσης των πολιτικών θεσμών, φαινόμενο το οποίο θεωρεί πλήγμα κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και ζητάει από τους Έλληνες πολίτες να αντιμετωπίζουν τους θεσμούς που τόσο συχνά και τόσο έντονα απαξιώνουν ως αυτό που ακριβώς είναι: «δημόσιοι», δηλαδή θεμελιώδεις μορφές της συλλογικότητάς μας.

Την ώρα που γραφόταν αυτό το σημείωμα, η συζήτηση για τον νέο εκλογικό νόμο έχει φουντώσει στην Ελλάδα: η αναλογική εκπροσώπηση των πολιτικών κομμάτων στο Κοινοβούλιο συγκρούεται με την ανάγκη για εξασφάλιση κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και η μάχη αυτή ίσως να είναι η τελευταία μάχη της Μεταπολίτευσης, μια μάχη που ίσως δώσει τέλος στην εικόνα του «ενισχυμένου απ’ όλες τις πλευρές και απαλλαγμένου από τον έλεγχο, παντοδύναμου πρωθυπουργού», όπως περιγράφει ο καθηγητής την κρατούσα εικόνα του πρώτου κυβερνητικού άνδρα. Αξίζει να σημειώσουμε –μιας κι έχει ιδιαίτερα επίκαιρο ενδιαφέρον– ότι ο συγγραφέας θεωρεί πως η εφαρμογή ενός εκλογικού νόμου αμέσως μόλις ψηφίζεται, από την κυβέρνηση δηλαδή που τον έχει ψηφίσει, είναι ένα μείζον δημοκρατικό πρόβλημα. Ένα είδος «νόθευσης» της αμεροληψίας. Κι έχει απόλυτο δίκιο.

Η λαϊκή κυριαρχία και η πρόκληση της αμεροληψίας
Γιάννης Α. Τασόπουλος
Κριτική
656 σελ.
ISBN 978-960-218-951-1
Τιμή: €45,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.