fbpx
Eric Berne: «Παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι» κριτική του Θανάση Αντωνίου

Eric Berne: «Παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι» κριτική του Θανάση Αντωνίου


Το 1964, ο Καναδός ψυχίατρος Eric Berne (1910-1970) δημοσίευσε σκέψεις του για την Ψυχιατρική σε ένα βιβλίο το οποίο έμελλε –στα χρόνια που ακολούθησαν– να αποτελέσει ένα από τα πλέον ευπώλητα στον κλάδο του. Με το συγκεκριμένο βιβλίο, έργο εκλαϊκευμένης επιστήμης που μπορεί να διαβαστεί από τον καθένα μας, ο Berne διέδωσε τις απόψεις του για μια νέα μέθοδο ψυχιατρικής προσέγγισης, τη Συναλλακτική Ανάλυση (transactional analysis)· θεωρείται ο θεμελιωτής της μεθόδου, η οποία συνεχίζει να έχει αρκετούς οπαδούς στη βορειοαμερικανική ψυχιατρική κοινότητα ως μια σοβαρή γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.

ΠΑΙΔΙ, ΕΝΗΛΙΚΑΣ, ΓΟΝΕΑΣ: ΤΟ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟ

Το βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη: α) το θεωρητικό, στο οποίο παρουσιάζεται η Συναλλακτική Ανάλυση β) τα «Παιχνίδια», όπου παρουσιάζονται τυποποιημένες περιπτώσεις ψυχιατρικών προβλημάτων που ξεδιπλώνονται στο γραφείο του ιατρού, και γ) τα συμπεράσματα. Εκεί ο συγγραφέας προσπαθεί να διατυπώσει μια συνολική θεωρία για την ψυχιατρική ανάλυση, αλλά και μια πρόταση για την «αυτονόμηση» του ανθρώπου από τα δεσμά της οικογένειας από την οποία προέρχεται· το «φιλικό διαζύγιο από τους γονείς του».

Κατά τον Berne, κάθε άνθρωπος –άρα και κάθε εν δυνάμει ασθενής που καταφεύγει για βοήθεια στο γραφείο του– ορίζεται από τρεις διαστάσεις: είναι Παιδί («Όλοι κουβαλάνε μέσα τους ένα αγοράκι/κοριτσάκι»), είχε Γονείς («Όλοι κουβαλάνε τους γονείς μέσα τους») κι ένα ενήλικο Εγώ («Όλοι έχουν ένα Ενήλικα»). Οι ποικίλοι συνδυασμοί των τριών αυτών διαστάσεων δημιουργούν σειρά από παθογένειες. Τα «Παιχνίδια», οι παθογένειες αυτές, δεν είναι τίποτα περισσότερο από σενάρια που γράφει η ίδια η ζωή, καθημερινά, στο εσωτερικό ζευγαριών κι οικογενειών. Ο ψυχίατρος στον οποίο –κατά κανόνα– καταλήγουν οι «παίκτες» πρέπει να τα επιλύσει και να τους θεραπεύσει.

Γραμμένο στη δεκαετία του 1960, την εποχή της εντατικής ανάπτυξης του Δυτικού μεταφορντικού καπιταλισμού της κατανάλωσης και της υλιστικής ευημερίας των λευκών Αγγλοσαξόνων, το εγχειρίδιο του Berne αποπνέει το κλίμα μιας κοινωνίας που κινείται με τρομακτικές (σε σχέση με την προηγούμενη ιστορική περίοδο) ταχύτητες, σαρώνοντας στο πέρασμά της τα πάντα: σχέσεις παιδιών και γονέων, σχέσεις εραστών, σχέσεις συζύγων, σχέσεις του καθενός με τον περίγυρό του (εργασία, γειτονιά, πόλη κ.λπ.).

Η μελέτη των συναλλαγών ανάμεσα σε πρόσωπα που συγκροτούν το κοινωνικό σύνολο και η αναγωγή των σχέσεων/προβλημάτων/αδιεξόδων στο τρίπτυχο Παιδί, Γονείς, Ενήλικας είναι η πρόταση που κομίζει στην Ψυχιατρική ο Καναδός Eric Berne.

Με περιγραφική δύναμη, με συνοπτικό τρόπο και με αρκετό χιούμορ –όπως άλλωστε περιμένει κανείς από έναν τόσο διεισδυτικό ανατόμο τους κοινωνικού «σώματος»–, ο Berne παρουσιάζει τα αποτελέσματα των κλινικών παρατηρήσεών του μέσα από 100 «Παιχνίδια».

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Με περιγραφική δύναμη, με συνοπτικό τρόπο και με αρκετό χιούμορ –όπως άλλωστε περιμένει κανείς από έναν τόσο διεισδυτικό ανατόμο τους κοινωνικού «σώματος»–, ο Berne παρουσιάζει τα αποτελέσματα των κλινικών παρατηρήσεών του μέσα από 100 «Παιχνίδια». Όπως το διατυπώνει ο ίδιος, «Παιχνίδι είναι μια συνεχιζόμενη διαδοχή συμπληρωματικών συγκαλυμμένων συναλλαγών, η οποία οδεύει προς μια καθορισμένη, προβλέψιμη έκβαση».

Έτσι, ο Berne παρουσιάζει συνοπτικά μια σειρά «ρόλους», που όλοι μας έχουμε ζήσει, συναντήσει ή αντιμετωπίσει στην καθημερινότητά μας. Σε κάθε «Παιχνίδι», ο συγγραφέας περιγράφει τα πρώτα στάδιά του, εξετάζει πιθανές ή συνήθεις εκδοχές και καταλήγει σε συμπεράσματα. Πρώτο Παιχνίδι που παρουσιάζει ο Berne είναι το «Αν Δεν Ήσουν Εσύ», όπου η σύζυγος κατηγορεί τον αυταρχικό άνδρα της για το γεγονός ότι δεν μπόρεσε να κάνει στη ζωή της τα συναρπαστικά πράγματα που ως νέα επιθυμούσε, ενώ στην πραγματικότητα έχει επιλέξει έναν καταπιεστικό σύζυγο για να την αποτρέψει από όσα –κατά βάθος– φοβόταν και τη συνειδητοποίηση των φόβων της.

Στο παιχνίδι «Αλκοολικός» (αλληγορία σε κάθε είδους εθισμό), υπάρχουν πέντε «παίκτες»: ο Αλκοολικός, δηλαδή ο ασθενής, ο Διώκτης (persecutor – τον ρόλο παίζει η σύζυγος), ο Σωτήρας (rescuer – τον ρόλο παίζει ο οικογενειακός γιατρός ή κάποιος επιστήθιος φίλος), το Κορόιδο ή Αφελής (patsy ή dummy – που συνεχίζει να δίνει αλκοόλ και δεν καταπιέζει, ρόλο που παίζει συνήθως η μητέρα του Αλκοολικού) και ο Υποκινητής (agitator – αυτός που υποκινεί για περισσότερη χρήση, ένας άσπονδος φίλος...). Γύρω από αυτή τη συνηθισμένη πεντάδα κινείται ένα σύμπαν σχέσεων κι εντάσεων που ο Berne αναλύει με μαεστρία.

Στο Παιχνίδι «Τώρα Σ’ Έπιασα, Παλιάνθρωπε», ένας ασθενής ξεφτιλίζει συνεργάτη του εξαιτίας ενός ασήμαντου λάθους του δεύτερου (π.χ. ένας υδραυλικός που χρέωσε κάτι παραπάνω από τα συμφωνημένα...), ενώ στην πραγματικότητα ο ασθενής ξεσπάει όπως θα ξεσπούσε η μητέρα του στο άτακτο παιδί της – στον ίδιο, δηλαδή. Στο Παιχνίδι «Ταλαιπωρημένη», μια γυναίκα που έχει ήδη αναλάβει πολλούς ρόλους επιζητάει κι άλλους σε βάρος της υγείας της, με σκοπό να καταρρεύσει βιολογικά – η σύζυγος προσπαθεί να εκπληρώσει τη φαντασίωσή της για τη μητέρα του συζύγου της.

Μπορείτε επίσης να διαβάσετε αναλύσεις για τη γυναικεία συμπεριφορά, όπως το «Παιχνίδι της Κάλτσας» – το «τυχαίο», ερωτικό σταύρωμα των ποδιών, το «Παιχνίδι της Χήρας» – όπου η χηρεία είναι μια ευκαιρία για σεξουαλικό κάλεσμα, αλλά και για την ανδρική συμπεριφορά, όπως το «Παιχνίδι Ξύλινο Πόδι», όπου ο ασθενής με μια μορφή νεύρωσης ή κοινωνικής μειονεξίας αρνείται να συνεργαστεί με την οικογένειά του ή τον ψυχίατρο, επικαλούμενος συνεχώς τη φράση: «Μα, τι περιμένεις από έναν άνθρωπο σαν εμένα...».

Πέρα από τα κλασικά Παιχνίδια ενηλίκων με επίκεντρο την οικογένεια και το σεξ, ο Berne αναλύει κι άλλες παθολογικές καταστάσεις των Δυτικών κοινωνιών όπως ο τζόγος (τον συνδέει με το παιδικό «κρυφτό» και την ηδονή τού να χάνεις – στο κρυφτούλι το παιδί περιμένει από τον πατέρα να το βρει, δηλαδή να χάσει...), η εγκληματική συμπεριφορά, κ.ά. Συνολικά έχουμε ένα ενδιαφέρον έργο Συμπεριφορικής Ψυχολογίας που, αν και γραμμένο μισό αιώνα πριν, αναλύει εξαιρετικά τη σύγχρονη πραγματικότητά μας.

Στο βιβλίο περιλαμβάνεται μια εξαίρετη εισαγωγή του καθηγητή Ψυχιατρικής James Allen (Πανεπιστήμιο Οκλαχόμα) και ο ιστορικός σχολιασμός του βιβλίου στο περιοδικό Life, το καλοκαίρι του 1965, γραμμένος από τον διάσημο Αμερικανό συγγραφέα Kurt Vonnegut, Jr.

Παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι
Το βασικό εγχειρίδιο της Συναλλακτικής Ανάλυσης
Eric Berne
μετάφραση: Λίζα Εκκεκάκη
Μεταίχμιο
317 σελ.
Τιμή € 14,40
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.