fbpx
Συλλογικό έργο: «Ελληνική κρίση και ευρωπαϊκή νεωτερικότητα»

Συλλογικό έργο: «Ελληνική κρίση και ευρωπαϊκή νεωτερικότητα»

Ύστερα από πέντε χρόνια ύφεσης, έρχεται η ώρα για μία πιο ενδοσκοπική ερμηνεία των όσων ζούμε. Επιστήμονες από διάφορα γνωστικά πεδία προσπαθούν πλέον να αποκρυπτογραφήσουν τις αιτίες που οδήγησαν σε κατάρρευση το σύστημα αντιπροσώπευσης στη Μεταπολίτευση και τους λόγους για τους οποίους η ελληνική οικονομία υπήρξε τόσο ευάλωτη απέναντι στη διεθνή κρίση του 2008.

Στο πνεύμα αυτό, διακεκριμένοι εκπρόσωποι από διαφορετικές περιοχές της κοινωνικής και οικονομικής επιστήμης προσφέρουν στα εννέα ολιγοσέλιδα κείμενα του παρόντος τόμου μια πολύχρωμη κι ευρεία εικόνα του ελληνικού φαινομένου.

Οι τρεις επιμελήτριες αναρωτιούνται αν η σύγκρουση ανάμεσα στην παράδοση και τη νεωτερικότητα, η οποία διατρέχει κάθε πτυχή της ελληνικής ιστορίας και πολιτείας μετά το 1821, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σήμερα για να φωτίσει την αθέατη πλευρά της κρίσης. Η σχέση «ταραγμένης παράδοσης» κι «επιθυμητής νεωτερικότητας» δεν είναι ασφαλώς αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, στη χώρα μας όμως έχει λάβει μια από τις πλέον έντονες, ακραίες ίσως, πανευρωπαϊκά μορφές.

Οι τρεις επιμελήτριες επικαλούνται τη θέση του καθηγητή και Διαμεσολαβητή της Ευρωπαϊκής Ένωσης Νικηφόρου Διαμαντούρου ότι μετά το 1974 αναδύθηκε στην Ελλάδα μια «παρωχημένη κουλτούρα», που εμπόδισε κάθε διαρθρωτική μεταρρύθμιση. Η κουλτούρα αυτή θεωρείται η ρίζα της κρίσης χρέους και κατ' επέκταση ο λόγος για τον οποίο αμφισβητείται στην Ελλάδα το σχέδιο νεωτερικότητας που υιοθέτησε εδώ και πάνω από μισόν αιώνα ο ευρωπαϊκός πυρήνας.

Όλοι οι συγγραφείς του τόμου συμφωνούν με τη θέση των επιμελητριών ότι το τριπλό έλλειμμα α) δημοσιονομικής σταθερότητας, β) ισορροπίας των τρεχουσών συναλλαγών και γ) αξιοπιστίας απέναντι στους δανειστές, οδήγησε την Ελλάδα στον γκρεμό, οι διαφωνίες όμως για την ερμηνεία και τις λύσεις είναι έντονες. Κι εκεί έγκειται η αξία του παρόντος τόμου.

Ο Μνημονιακός

Ο Μάνος Ματσαγγάνης, καθηγητής στο ΟΠΑ και σύμβουλος του Κώστα Σημίτη την περίοδο 1998-2001, ανήκει στους υποστηρικτές του Μνημονίου, αν και η συμβολή του στον τόμο ξεκινάει με αναφορές στις καταιγιστικές επιπτώσεις της δανειακής σύμβασης στην κοινωνία – υπολογίζει ότι η φτώχεια αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά 38% από την ένταξη της χώρας στο Μνημόνιο μέχρι το 2012. Ο καθηγητής οδηγείται στο συμπέρασμα ότι η κοινωνική μεταρρύθμιση του Μνημονίου –με το περιεχόμενο της οποίας ο ίδιος συμφωνεί– έχει αποτύχει διότι, κατά τη γνώμη του, επιβλήθηκε από επιφυλακτικές κυβερνήσεις σε μια απροετοίμαστη δημόσια διοίκηση, σε εχθρικές ομάδες συμφερόντων και από τα πάνω – η τρόικα ασκεί πλέον πολιτική. Ενδίδει όμως κι αυτός στην εύκολη λύση της απόδοσης (ή μετάθεσης, αν προτιμάτε) ευθυνών και τη γοητεία του «κοινωνικού αυτοματισμού»: φταίνε οι γιατροί, οι μηχανικοί, οι δικηγόροι, φταίνε οι δημοσιογράφοι, αλλά δεν φταίνε οι πανεπιστημιακοί, όπως ο ίδιος...

Οι Αντιμνημονιακοί

Στην αντίθετη πλευρά βρίσκονται όσοι απορρίπτουν το Μνημόνιο και θεωρούν ότι τα μέτρα που λαμβάνονται από το 2009 καταστρέφουν την Ελλάδα, αντί να τη βοηθούν. Τα κείμενα των καθηγητών Γιάνη Βαρουφάκη (Παν/μιο Αθηνών) και Γιώργου Κατρούγκαλου (Δημοκρίτειο Θράκης) διαπνέονται από την αντίληψη ότι η κρίση είναι διεθνής, ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι σύμπτωμα και όχι αιτία, ότι οι πολιτικές ελίτ σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση φέρουν μεγάλες ευθύνες και ότι το Μνημόνιο εξουθενώνει τη χώρα αντί να την αναπτύσσει.
Ο πρώτος παρομοιάζει την περίοδο 1971-2009 (μετά το Μπρέτον Γουντς) ως έναν Μινώταυρο που διψάει για αίμα θυσιών – αίμα στην περίπτωσή μας είναι τα παγκόσμια κεφάλαια, ενώ Λαβύρινθος είναι η Γουόλ Στριτ και το (δαιδαλώδες) παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Ο καθηγητής καυτηριάζει την πεισματική άρνηση της Ευρώπης να παραδεχτεί ότι η Ελλάδα δεν είναι μια «ιδιαίτερη» περίπτωση και κατηγορεί τις ευρωπαϊκές ελίτ για την επί σχεδόν τρία χρόνια άρνησή τους να δουν το πρόβλημα της ελληνικής κρίσης ως πρόβλημα της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας.

Από την πλευρά του, ο Γιώργος Κατρούγκαλος θεωρεί την Ελλάδα πειραματόζωο και το Μνημόνιο εφαρμογή τυπικής νεοφιλελεύθερης στρατηγικής. Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο, εξηγεί ότι το οριζόντιο δίκτυο πελατειακών σχέσεων και κομματικής πατρονίας που ίσχυε για περίπου δύο αιώνες στην Ελλάδα, και ειδικά το μετεμφυλιακό υπόδειγμα διακυβέρνησης (έξοχη η συγκεκριμένη ερμηνεία του), φέρουν την ευθύνη για την πορεία της Ελλάδας προς τη φτώχεια. «Τα μνημόνια θα μπορούσαν να ιδωθούν ως ένα ακόμα επεισόδιο του κυρίαρχου "σαδομονεταρισμού" της ευρωπαϊκής ορθοδοξίας ή ως τμήμα της γενικότερης νεοφιλελεύθερης Συναίνεσης της Ουάσινγκτον, που επιβλήθηκε από το ΔΝΤ σε διάφορες χώρες του Τρίτου Κόσμου» υποστηρίζει ο νομικός, ο οποίος αποκαλεί τα Μνημόνια «παρασύνταγμα» που επιβάλλει «δίκαιο κατεχόμενης χώρας».

Για τη νεωτερικότητα

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τα κείμενα της καθηγήτριας και πρώην βουλευτίνας του ΠΑΣΟΚ Θάλειας Δραγώνα για την επίδραση της θρησκείας στην πολιτική ζωή της Ελλάδας και το σημείωμα του Ιωάννη Τασόπουλου (Νομική Σχολή, Παν/μιο Αθηνών) για την παράδοση του ιακωβινισμού στη συνταγματική και κοινοβουλευτική ιστορία της χώρας.

Πυκνογραμμένη και γεμάτη σημαντικά νοήματα είναι η συμβολή του Νικηφόρου Διαμαντούρου, ο οποίος κλείνει τον τόμο με ένα δυνατό κείμενο. Πεποίθηση του κορυφαίου Έλληνα καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης (Παν/μιο Αθηνών) είναι ότι η ελληνική εμπειρία, οικονομική, πολιτική, κοινωνική και συνταγματική, είναι ενσωματωμένη στην ευρωπαϊκή νεωτερικότητα ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, αν και με ορισμένες αποκλίνουσες παραλλαγές που δεν αλλοιώνουν τον πυρήνα αυτής της σχέσης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυσή του για τα λάθη της Αριστεράς την περίοδο της Μεταπολίτευσης («μετααυταρχική» περίοδο την αποκαλεί), ειδικά στο σημείο που κατακρίνει το γενικευμένο πνεύμα «αντίστασης» ορισμένων ομάδων της κοινωνίας, οι οποίες στο όνομα της Αριστεράς εναντιώθηκαν ακόμα και σε ορθές ή αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.

Ο διάσημος καθηγητής βλέπει έξοδο από την κρίση μέσω του υπάρχοντος πολιτικού προσωπικού (και την ανάπτυξη του τουρισμού, της γεωργίας, της ναυτιλίας και της ενέργειας), κι ελπίζει ότι οι άνθρωποι που κατέστρεψαν την Ελλάδα θα βάλουν πλάτη, τώρα που πέφτουν τα πάντα γύρω μας, για να σωθεί. Αυτό όμως, κατά την ταπεινή μου άποψη, είναι πλέον αδύνατο – τα θαύματα κράτησαν 40 χρόνια. Νισάφι πια.

 

Ελληνική κρίση και ευρωπαϊκή νεωτερικότητα
επιμέλεια: Άννα Τριανταφυλλίδου, Ρουμπίνη Γρώπα, Χαρά Κούκη
κείμενα: Χαρά Κούκη, Ρουμπίνη Γρώπα, Άννα Τριανταφυλλίδου, Λουκάς Τσούκαλης, Γιάνης Βαρουφάκης, Ιωάννης Α. Τασόπουλος, Γιώργος Κατρούγκαλος, Θάλεια Δραγώνα, Σταύρος Ζουμπουλάκης, Μάνος Ματσαγγάνης, Μαρία Πετμεζίδου, Νικηφόρος Διαμαντούρος
Κριτική
352 σελ.
Τιμή € 22,50


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.