fbpx
Νάνος Βαλαωρίτης: «Ή του ύψους ή του βάθους»

Νάνος Βαλαωρίτης: «Ή του ύψους ή του βάθους»

Το βιβλίο του Νάνου Βαλαωρίτη με τον τίτλο Ή του ύψους ή του βάθους κινείται στον κάθετο άξονα, εξαντλώντας και το ύψος και το βάθος. Σαν να λέμε ότι οι Έλληνες είμαστε πάντα των άκρων, και του ύψους, μεγαλοπρεπώς, αλλά και του βάθους, δυστυχώς. Όπως μας πληροφορεί από το οπισθόφυλλο ο συγγραφέας-ποιητής, είναι οι έκτακτες περιστάσεις που οδηγούν το έθνος στο ύψος, όταν μεγαλουργεί, και στο βάθος, όταν κατακρημνίζεται σε εμφύλιες συμφορές.

Στο υπαινικτικό κάλυμμα του βιβλίου, γαλάζιο στο σύνολό του, βρίσκεται ένας δούρειος ίππος πάνω σε ρόδες, σαν ξύλινο παιδικό παιχνίδι, εμπρός μαύρος κι ο ίσκιος του ή το απείκασμά του πίσω, με άλλα λόγια και το ύψος και το βάθος της ελληνικής πραγματικότητας συμπαρίστανται – το σημαίνον με όλα τα παρασημαινόμενά του... Και στη σελίδα 99, το δοκίμιο με τίτλο «Περί Δουρείου Ίππου» θα μας καταπλήξει, θα μας αφήσει ενεούς με την ευρηματική μελέτη που έχει θέμα της ακριβώς αυτό: τον Δούρειο Ίππο, όπως θα δούμε.

Το βιβλίο περιλαμβάνει τριάντα δημοσιεύματα στον Τύπο και όλα, είτε από τη λογοτεχνία είτε από την πολιτική αφορμώμενα, καταλήγουν στη σύγχρονη πραγματικότητα επιβεβαιώνοντας το λεγόμενον, πως ο ποιητής είναι αυτός που είδε καλύτερα τον κόσμο. Και για όποιον η πραγματικότητα είναι θλιβερή και ανιαρώς επαναλαμβανομένη, τα λογοτεχνικά σχόλια, οι ευφάνταστες παρατηρήσεις, οι ματιές στα ψιλά γράμματα κεντρίζουν και διευρύνουν το πνεύμα, αποκαλύπτοντας κρυφές πτυχές πονηρών και υπόγειων ενεργειών. Για παράδειγμα, στα κείμενα αυτά θα βρούμε κώδικες του τύπου: ο Όμηρος διαλέγει λέξεις που αρχίζουν από άλφα στην Α' ραψωδία της Ιλιάδας, ενώ ο Νέστωρ από τα Λάρανδα του 3ου-4ου αιώνα π.Χ. αφαιρεί το άλφα από τη δική του ανάλογη εκδοχή. Τέτοιους κώδικες φαίνεται πως χρησιμοποιούν πολλοί συγγραφείς από την αρχαιότητα και εξής. Το Έπος του Γκιλγκαμές έχει κώδικα ηλιακών ηρώων, ο Δάντης έχει κώδικα με τον αριθμό τρία και δόμησε τη Θεία Κωμωδία του σε τρία μεγάλα μέρη. Όσον αφορά τον Όμηρο, που μας ενδιαφέρει και περισσότερο, ο Βαλαωρίτης σχολιάζει το σίγμα (της ραψωδίας Σ' της Ιλιάδας) και τη λέξη «σάκος» = ασπίδα, καθώς και το Ταυ, από το οποίο αρχίζει η λέξη «τεύχεα» = όπλα στην Τ' ραψωδία. Μετά συγκρίνει τα ανάλογα στην Οδύσσεια. Καταλήγει με το Άξιον Εστί του Ελύτη. Πρόκειται για μια ευφάνταστη εργασία, που πραγματικά μας ανοίγει τον νου πάνω σε κείμενα τα οποία είναι σταθμοί στην Ιστορία της ανθρώπινης δημιουργίας και εξακολουθούν να έχουν κρυμμένα τα μυστικά της δημιουργίας τους.

Πόσων ετών είναι η «Πρωτοπορία»; Η πρόχειρη απάντηση θα την τοποθετήσει στην αρχή του 20ού αιώνα. Κι ο Βαλαωρίτης, με τα απαραίτητα τεκμήρια, θα την τοποθετήσει 5.000 χρόνια πριν. Η πρόσφατη χαρτογράφηση του Σύμπαντος έχει σχήμα αυγού, από ένα αυγό βγαίνει ο Πρωτογενής Φάνης στην Ορφική Κοσμολογία. Και «η Α' της Ιλιάδας», με τη «διαμάχη του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα, το πείσμα τους και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν, θυμίζει τις αντεγκλήσεις στη Βουλή των Ελλήνων». Και το πιο ενδιαφέρον. Κάθε ήρωας της Ιλιάδας έχει το αντίστοιχό του στο ΔΝΤ, ΕΚΤ, Κομισιόν, Ντομινίκ Στρος-Καν.

Οι καταθέσεις των πλουσίων φέρονται όπως το στράτευμα στη Β' της Ιλιάδας «φεύγοντας από τη μάχη της αποπληρωμής» και το μπέρδεμα αυτό «επικυρώνει την ανάλυση του Ελίας Κανέτι, στο βιβλίο Μάζα και Εξουσία» για το οποίο κέρδισε το Βραβείο Νομπέλ.

Στο «Περί σκοτεινότητας» γίνεται λόγος για το φως το ελληνικό και για τη σκοτεινή εθνότητά μας, όπου τίποτα δεν «διαλευκαίνεται». Όπως στα αρχαία χρόνια, μαντεία, μυστήρια, δαιμόνια, και οι ποιητές μας και αυτοί «καλλιέργησαν τη σκοτεινότητα και τον υπαινιγμό». Οπότε φυσιολογικά, κάθε Έλληνας σημερινός κρύβεται πίσω από τον «Κανένα». Κι αυτός ο «Κανένας» που έρχεται από τον Όμηρο, έγινε κάποιος που κρύβεται στους Μυστικούς του Μεσαίωνα, στον Κίρκεγκορ, στον Ντοστογιέφσκι, στον Κάφκα, στον Νίτσε, στον Σαίξπηρ, στον Ιονέσκο, στον Μπέκετ, στη μεταφυσική της Ύπαρξης.

Με λογισμό –και υπολογισμούς– και μ' όνειρο ο ποιητής σχολιάζει την εποχή μας, αλλά και με τα όπλα του υπερρεαλισμού, διότι μόνο με αυτά θα μπορούσε κανείς να κρίνει όλα τα υπερβαίνοντα τον κοινό νου –μα τον Μπρετόν– η Ιστορία των Ελλήνων έκανε ανακύκλωση του ιστορικού χρόνου και τρέχοντας πιο γρήγορα από το φως ξαναβρέθηκε στην αρχή της. Και πάλι Ηρακλείδες, Δωριείς, Καραμανλής, Παπανδρέου, πόλεμοι, Μικρασιατικά, Εμφύλιος, όλα έχουν το αρχαίο και νέο ανάλογό τους, ανάλογα με τη χρονική αφετηρία του αναγνώστη.

Μια συνοπτική παρουσίαση της ελληνικής προσφοράς στον ευρωπαϊκό κόσμο αποδεικνύει πόσο βαθιές είναι οι ευρωπαϊκές ρίζες, οι οποίες φτάνουν στην αρχαία Ελλάδα και πόσο, όσο κι αν αυτό ενοχλεί τους Ευρωπαίους, οι Έλληνες είναι εκεί και ήταν πάντα απόγονοι εκείνων. Κι αυτοί οι απόγονοι είναι που χάλασαν τα σχέδια των Γερμανών το 1941... Και αυτό, με τη σειρά του, είναι κάτι πολύ δύσπεπτο για να μπορέσουν να το καταπιούν.

Ο Δούρειος Ίππος με το επικίνδυνο περιεχόμενό του τότε και τώρα. Τι να φοβούνται, άραγε, τώρα οι Ευρωπαίοι; Τα χρέη, τα δάνεια ή μήπως ξεσηκωθούν οι ήρωες του '21 και βγουν από το πορτόνι του ίππου «όλοι με τα γιαταγάνια τους και τις πιστόλες, έτοιμοι να ξεχυθούν να λεηλατήσουν την Ευρωζώνη...»; Αλλά η κοιλιά του ίππου μπορεί να έχει και κάποιους άλλους, μέσα, όπως ποιητές, ας πούμε, που «πολεμούν με τα λόγια, τη γλώσσα, τις λέξεις, τις έννοιες, τις ιδέες... Γι αυτούς είμαστε Έλληνες και όχι για τους ανίκανους, απατεώνες δολοπλόκους ανάμεσά μας». Κι οι Γερμανοί τι είναι; Είναι οι «λαίμαργοι, αιμοβόροι, ''χριστιανοί'' βαρόνοι του βορρά». Ωστόσο υπάρχουν κι άλλοι λαοί στην Ευρώπη, «οι Βαλκάνιοι, οι Ρώσοι, οι, οι, οι... ακόμα και οι Κάφροι, οι Εσκιμώοι και οι Βουσμάνοι, που είναι λαοί με μπέσα».

Όπως εύκολα καταλαβαίνει ο αναγνώστης, ο λόγος του ποιητή Νάνου Βαλαωρίτη, χωρίς ποτέ να χάνει την επαφή με τη λογοτεχνία, είναι λόγος πολιτικός και συνάμα αποκαλυπτικός, αντιστικτικός του ποιητικού, με την επικουρία του οποίου προβαίνει στη φανέρωση της γερμανικής πρόκλησης, του δόλου και της απάτης. Είναι λόγος που επισημαίνει τα αόρατα και, χάριν της περίστασης, επιλέγει ένα ευθύ κανάλι διοχέτευσης του μηνύματος και όχι το παρακαμπτήριο. Είναι λόγος με τριπλό ακροατήριο: πολιτικό, για όσους αθεράπευτα και ρομαντικά πιστεύουν ακόμα πως με τη συμμετοχή τους κάτι μπορεί να αλλάξει, ποιητικό, για όσους γοητεύονται να ονειρεύονται μέσα στα σεντόνια των μύθων και, τέλος, εκείνο που δεν ξεχνάει πως με λογισμό και μ' όνειρο τι χάρη έχουν τα μάτια.

 

Ή του ύψους ή του βάθους
Πρόσφατα άρθρα γύρω από τον πολιτισμό στην Ελλάδα της κρίσης
Νάνος Βαλαωρίτης
Ψυχογιός
211 σελ.
Τιμή € 13,30


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.