Benny Morris – Dror Ze’evi: «Η τριακονταετής γενοκτονία»
Επί μια τριακονταετία (1894-1924) οι Τούρκοι επιδόθηκαν σε συστηματική γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών που βρίσκονταν διάσπαρτοι σε πολλά σημεία της Μικράς Ασίας. Στο διάστημα αυτό εξολόθρευσαν περίπου 1,5-2,5 εκατομμύρια χριστιανούς, από τους οποίους οι Έλληνες υπολογίζονται γύρω στο ένα εκατομμύριο. Στη γενοκτονία αυτή, που περιλάμβανε εκτοπίσεις, βασανισμούς, εγκλεισμούς σε στρατόπεδα, κάθε λογής διώξεις, στηρίχτηκε η δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους, με τον βίαιο εξισλαμισμό της επικράτειας, τη λεηλασία των περιουσιών των χριστιανών, την ενίσχυση του μουσουλμανικού πληθυσμού μέσα από οργανωμένους βιασμούς, για τους οποίους ποτέ κανείς δεν καταδικάστηκε, και τον εξαναγκασμό εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων να μεταναστεύσουν σε κάθε σημείο της υφηλίου. Ο παρανοϊκός σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ είχε ξεκινήσει τις αιματηρές εκκαθαρίσεις στα τέλη του 19ου αιώνα ελέγχοντας απόλυτα τον τουρκικό όχλο και χωρίς κανέναν ενδοιασμό να διατάξει τις πιο αποτρόπαιες πράξεις, ενώ ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος πρόσφερε στο κίνημα των Νεότουρκων, που τον διαδέχτηκαν, την τέλεια συγκάλυψη για τα εγκλήματα αυτά. Την περίοδο του πολέμου εκτοπίστηκαν περίπου 500.000 Έλληνες, πολλοί από τους οποίους δεν επέζησαν. Οι εκκαθαρίσεις ολοκληρώθηκαν μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Μουσταφά Κεμάλ: μέχρι το 1924, περίπου τέσσερα εκατομμύρια χριστιανών που ζούσαν στη Μικρά Ασία είχαν εξολοθρευτεί ή εκτοπιστεί.
Οι Ισραηλινοί καθηγητές του Πανεπιστημίου Μπεν Γκουριόν Benny Morris και Dror Ze’evi, που ειδικεύονται σε θέματα Μέσης Ανατολής και συγκρούσεων μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμών γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου, υποστηρίζουν ότι η γενοκτονία των χριστιανών της Μικράς Ασίας έχει κοινά στοιχεία με τη γενοκτονία των Εβραίων από τον Χίτλερ, ο οποίος μάλιστα θαύμαζε τους Τούρκους εθνικιστές και είχε μελετήσει τις τακτικές τους. Οι Τούρκοι, όπως και οι Γερμανοί ναζιστές, χρησιμοποίησαν τάγματα εργασίας, που στην πραγματικότητα ήταν τάγματα εξόντωσης χιλιάδων αμάχων, προέβησαν σε πυρπολήσεις σπιτιών, καταστημάτων και εκκλησιών, προέτρεψαν τον όχλο να συμμετάσχει σε απερίγραπτες φρικαλεότητες, ενώ δε δίστασαν να σκοτώσουν παιδιά και να βιάσουν γυναίκες, στο πλαίσιο μιας τεράστιας εκστρατείας εκκαθάρισης από κάθε μη μουσουλμανικό στοιχείο. Αφού τελείωσαν με τους Αρμένιους, τους οποίους εξολόθρευσαν με κάθε τρόπο, έβαλαν στο στόχαστρο τους Έλληνες που κατοικούσαν στα βάθη της Ανατολίας και στις όχθες του Εύξεινου Πόντου από την εποχή των Αργοναυτών και του Ηρόδοτου. Η εξόντωση των Ελλήνων κορυφώθηκε με την πυρπόληση της Σμύρνης, καθώς οι εθνικιστές του Κεμάλ, σε μια επίδειξη απόλυτου κυνισμού, ανακοίνωσαν επίσημα στους εκπροσώπους των δυτικών κρατών ότι δε χρειάζονταν πλέον τον χριστιανικό πληθυσμό.
Το αποτέλεσμα της δουλειάς τους είναι μια από τις πιο εμπεριστατωμένες μελέτες για μια εποχή ακραίας βίας, τα σημάδια της οποίας είναι ακόμη νωπά.
Υπάρχουν στιγμές στην ιστορία μας που πληγώνουν, στιγμές που κανείς δε θέλει να θυμάται, όμως κι αυτές αποτελούν μέρος της κληρονομιάς μας που διδάσκουν και καθοδηγούν. Το βιβλίο αυτό αναφέρεται ενδελεχώς σε πολλές τέτοιες οδυνηρές στιγμές, που έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον ειδικά γι’ αυτούς που έχουν ρίζες σε εκείνες τις περιοχές όπου ο ελληνισμός επιβίωσε για χιλιετίες. Οι συγγραφείς λειτουργούν με κριτήρια καθαρά επιστημονικά, προσπαθώντας να φανούν αμερόληπτοι, και δεν έχουν πρόβλημα να αναφερθούν στα λάθη των Ελλήνων που, χωρίς να έχουν καμιά συναίσθηση της πραγματικότητας, εκστράτευσαν εναντίον της Άγκυρας απειλώντας την καρδιά του τουρκικού κράτους. Όσο τρανταχτά όμως κι αν ήταν τα λάθη των Ελλήνων, οι Τούρκοι φάνηκαν αδίστακτοι χρησιμοποιώντας αναίσχυντα ψέματα, παραπληροφόρηση και δόλιες τακτικές. Θεωρώντας ότι αυτοί οι πληθυσμοί υπονομεύουν την ύπαρξή τους και με τη συνεργασία άλλων μουσουλμανικών εθνοτήτων, όπως οι Τσετσένοι, οι Κούρδοι, οι Κιρκάσιοι και οι Άραβες, κυνήγησαν αμείλικτα τόσο τους Έλληνες, που κατοικούσαν εκεί για χιλιάδες χρόνια, όσο και τους Ασσύριους χριστιανούς, και ιδίως τους Αρμένιους, που δεν είχαν χώρα αναφοράς γι’ αυτό και θεωρούνταν οι πιο επικίνδυνοι, καθώς θα μπορούσαν να δυναμιτίσουν τα θεμέλια της ύπαρξης του τουρκικού κράτους. Με τον τρόπο αυτό επιτεύχθηκε η εκκαθάριση τεράστιων περιοχών, όπου κάποτε οι χριστιανοί αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία δημιουργώντας περίφημα έργα πολιτισμού που σώζονται μέχρι σήμερα. Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί κατά κανόνα επέδειξαν κυνισμό και μοχθηρότητα στη διάρκεια της γενοκτονίας – ευτυχώς υπήρξαν και κάποια παραδείγματα Οθωμανών αξιωματούχων και απλών ανθρώπων που βοήθησαν τους χριστιανούς, αρνούμενοι να δεχτούν την κυριαρχία του όχλου.
Σύμφωνα με τους κριτικούς των διεθνών μέσων, το εν λόγω βιβλίο τόλμησε να προχωρήσει πέρα από το σημείο στο οποίο σταματούσαν πολλοί ιστορικοί, ερευνώντας ως ενιαίο σύνολο τα τρία κύματα φονικής βίας και γενοκτονίας που εξαπέλυσαν οι Τούρκοι σε εκείνη την εφιαλτική τριακονταετία. Το επίσημο τουρκικό κράτος έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να καλύψει τα τεκμήρια αυτής της γενοκτονίας και όλων των συστηματικών εξοντώσεων που χρησιμοποίησαν με κινητήριο μοχλό το θρησκευτικό μίσος. Γι’ αυτές τις πράξεις η Τουρκία δε ζήτησε συγγνώμη, ούτε παραδέχτηκε ποτέ ότι έλαβαν χώρα, απλώς τις έθαψε στο συλλογικό της υποσυνείδητο επιρρίπτοντας την ευθύνη για ό,τι συνέβη στα θύματα των διωγμών. Για περισσότερο από έναν αιώνα οι Τούρκοι κατέβαλλαν κάθε προσπάθεια να σβήσουν τα ίχνη των εγκλημάτων τους, εξαφανίζοντας αρχεία και σβήνοντας διαταγές και οδηγίες. Ωστόσο, οι δύο ερευνητές βρήκαν ατράνταχτα στοιχεία, όπως αναφορές διπλωματών προς τις υπηρεσίες τους και καταγραφές ιεραποστόλων, που βρέθηκαν στις πιο απομακρυσμένες περιοχές για να μαρτυρήσουν όσα τρομακτικά είδαν με τα μάτια τους. Το αποτέλεσμα 
της δουλειάς τους είναι μια από τις πιο εμπεριστατωμένες μελέτες για μια εποχή ακραίας βίας, τα σημάδια της οποίας είναι ακόμη νωπά.
Η τριακονταετής γενοκτονία
Ο αφανισμός των χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας, 1894-1924
Benny Morris – Dror Ze’evi
μετάφραση: Μενέλαος Αστερίου
Εκδόσεις Πατάκη
σ. 672
ISBN: 978-960-16-9240-1
Τιμή: 32,00€
