fbpx
Θεοδόσης Πυλαρινός: «Το πένθος και η ελληνική θρησκευτικότητα στην ποίηση και στα γραπτά του Γιώργου Μαρκόπουλου»

Θεοδόσης Πυλαρινός: «Το πένθος και η ελληνική θρησκευτικότητα στην ποίηση και στα γραπτά του Γιώργου Μαρκόπουλου»

Η νέκυια […] του Μαρκόπουλου τελείται επί της γης.
Είναι φτωχός, λαϊκός επιτάφιος… ένα νεομαρτυρολόγιο…

Ο Θεοδόσης Πυλαρινός, βαθύς γνώστης του έργου του ποιητή Γιώργου Μαρκόπουλου, μπήκε σε ένα πολύ πικρό κεφάλαιο της ανθρώπινης ζωής και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Όλοι ξέρουμε πως ο δημιουργός με την τέχνη του κάποια πληγή θεραπεύει. Ποιητής, μελετητής αναγνώστης, ο καθένας με την πληγή του που μεταμορφώνεται σε ποίημα μελέτη, αναγνωστική λύτρωση.

Ο Πυλαρινός διακρίνει στην ποίηση του Μαρκόπουλου ένα δίπολο, αποτελούμενο από «το βαρύ πένθος, που αναβλύζει άρωμα πελοποννησιακού επιταφίου», ενώ από την άλλη «το μελαγχολικό το φως της ζωής» και «η λάμψη των Χριστουγέννων […] καταυγάζει τη γραφή του ποιητή». Τη χαρακτηρίζει «Αγέλαστο πέτρα», θεά Δήμητρα (γη μήτηρ), με νεκροταφεία (τα οποία ονομάζει κοιμητήρια, διότι έτσι υποφώσκει η ελπίδα της ανάστασης), τάφους κεκοιμημένων, βρεφών, νηπίων, εκταφές, σταυρούς, οστεοφυλάκια (αυτομάτως ο νους τρέχει στην ανάλογη περιγραφή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, όταν η γραία Λούκαινα πήγε να ξεπλύνει την αβασταγή της –στο «Μυρολόγι της φώκιας»– και οι ακτίνες του ήλιου «εθώπευον κατέναντί της τον μικρὸν περίβολον και τα μνήματα των νεκρών, πάλλευκα, ασβεστωμένα, λάμποντα εις τας τελευταίας του ακτίνας. Ενθυμείτο τα πέντε παιδιά της, τα οποία είχε θάψει εις το αλώνι εκείνο του χάρου, εις τον κήπον εκείνον της φθοράς […] εις τα κλίτη του οποίου εκυλίοντο […] ξεχώματα από παλαιάς ανακομιδάς ανθρωπίνων σκελετών, λείψανα από χρυσές γόβες ή χρυσοκέντητα υποκάμισα νεαρών γυναικών […] βόστρυχοι από κόμας ξανθάς, και άλλα του θανάτου λάφυρα»). Κάπως έτσι και ο Μαρκόπουλος βλέπει:

Οστά στο νεκροταφείο που τα ’βγαλε η πλημμύρα
κι ο ανθοπώλης «τον νεκρό δεν γνωρίζω,
πλην όμως σέβομαι το πένθος»,
στον περίβολο συνέχιζε τον Απρίλη μοναχός του να λέει.

Ωστόσο, δεν μας διαφεύγει εδώ και η ποιητική συλλογή Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου του Οδυσσέα Ελύτη, πλήρης παρόμοιων ενθυμίων. Οι γενιές δίνουν η μία στην άλλη το χέρι και η ζωή το δικό της στον θάνατο, του οποίου ουκ έστιν τέλος.

Ο Πυλαρινός θα εντοπίσει το πένθος στα δημοτικά και στα ρεμπέτικα τραγούδια, με ήρωες φονιάδες, αλαφροΐσκιωτους, αναξιοπαθούντες, σαλούς, αμαρτωλές γυναίκες, ορφανά και για όλους αυτούς θα επισημάνει τον ελεητικό και παρηγορητικό λόγο του ποιητή, ο οποίος «με τη λάμπα στο χέρι» μας θυμίζει τον άλλο συμπλέοντα και συμπαρατασσόμενο ποιητή Τάσο Λειβαδίτη. Ακόμα θα επισημανθεί το πολύ σημαντικό θέμα του γιου που δεν έκανε ό,τι έπρεπε για τον νεκρό πατέρα και ο Πυλαρινός δεν θα το αφήσει ασχολίαστο, τα συγκλονιστικά κείμενα της ανάστροφης νέκυιας καθώς και την προσευχή ενός αντιρρητικού νέου. Για όλους έχει θέση στην ποιητική του βασιλεία ο Γιώργος Μαρκόπουλος, για όλους υπάρχει έλεος, συγχώρεση και άφεση. Για τον Γιάννη Κοντό ένα ξωκλήσι, για την Έλλη Παπαγεωργίου μία «Βάπτιση» μετά το τραγικό της διάβημα και όλοι οι φίλοι ποιητές παρόντες….

Ο Πυλαρινός θα παραθέσει όλα τα σχετικά θρησκευτικά κείμενα, πένθιμα και αναστάσιμα, τα οποία συγκλονίζουν τον ποιητή, όπως η φωτογραφία ενός φίλου που χαμογελάει στον τάφο του ή τα παιδάκια που λένε τα κάλαντα στον τάφο του πατέρα τους. Άλλοτε πάλι «άφατη θλίψη για την αποκοπή από τον ομφάλιο λώρο», πιο πέρα οι «εκ επανεκταφής», αλλά και οι εργάτες, τα παιδιά, οι πόρνες της οδού Φίλωνος (και ο ενθυμούμενος ενθυμείται), γιατί ο ποιητής στρέφει με χριστιανικά συναισθήματα το βλέμμα προς τους αδύναμους, τους κατατρεγμένους και τους στιγματισμένους.

Για όλους έχει θέση στην ποιητική του βασιλεία ο Γιώργος Μαρκόπουλος, για όλους υπάρχει έλεος, συγχώρεση και άφεση.

Ο θάνατος βρίσκεται παντού, αλλά το πόσο κοντά το μαθαίνει κανείς όταν τον χτυπήσει. Όλοι οι άνθρωποι, ποιος λίγο ποιος πολύ, έρχεται η στιγμή να το διαπιστώσουν και να το νιώσουν σαν αστραπή και κεραυνό και απρόσμενο, αυτό το τόσο φυσιολογικό και προσδοκώμενο. Ο ποιητής θα βιώσει αυτή τη φριχτή στιγμή όταν η μητέρα του θα «φύγει», έτσι απλά, καθισμένη πλάι στον γιο της να βλέπει τηλεόραση: «Η ξαφνική “φυγή” της μητέρας μου… με έκανε να νιώσω για πρώτη φορά τόσο την αποτρόπαιη παρουσία του θανάτου, όσο και να βιώσω ταυτόχρονα και την φοβερή εκείνη επενέργεια στην πορεία μου, του “απρόοπτου”, γεγονός που από τότε μέχρι σήμερα δεν μπόρεσα ούτε για μια στιγμή καν να ξεπεράσω».

Οι επισκέψεις τα Ψυχοσάββατα θα του δώσουν την αφορμή να σκεφτεί, να επισκεφτεί τους αγαπημένους του φίλους ποιητές. Καρυωτάκης, Τραϊανός, Ανδρέας Αγγελάκης, Φρίντα Λιάππα, Νίκος Καρούζος, Χρήστος Μπράβος, Μάριος Χάκκας, Μήτσος Κακουλίδης και άλλοι τους οποίους θα αναφέρει μέσα στην ποίησή του, δημιουργώντας μικρές προσωπογραφίες, συναξάρια, μνημόσυνα και μαρτυρολόγια. Και αφού ασπαζόμαστε πλέον την άποψη ότι η πραγματικότητα συνεχίζεται στα όνειρα, μπορούμε να αποδεχτούμε –όσοι το αποδεχόμαστε– ότι κουβεντιάζουμε με τους αγαπημένους μας γονείς, φίλους και συγγενείς που έχουμε χάσει και η κάθε απώλεια είναι και σημείο επανεκκίνησης της μνήμης πάλι και πάλι, για να ξαναθυμηθούμε τα δικά μας πάθη, που είναι κοινά πάθη. Έχουμε ήδη μιλήσει για νέκυια. Όμως πρέπει να διευκρινίσουμε ότι ο Μαρκόπουλος δεν κατεβαίνει στον Άδη για να βρει τους αγαπημένους του. Πέραν του ότι τους έχει πάντα μέσα του, τους κρατά ζωντανούς στη μνήμη του, αλλά έχει και μυστικό ραντεβού μαζί τους στα όνειρά του, τους ανεβάζει από τον Άδη και εκεί ξανασμίγουν και μιλούν.

Τούτα όλα σημαίνουν τη βαθιά και επί της ουσίας θρησκευτικότητα του ποιητή, την αγάπη του για τον άνθρωπο, αλλά και την ικανότητα να συνδυάζει, όπως σχολιάζει ο μελετητής, την αρχαία νέκυια και τις αρχαίες δοξασίες με τη χριστιανική θεολογία, κυρίως με τα κείμενα της Καινής Διαθήκης και το τελετουργικό της Μεγάλης Εβδομάδας.

Κάθε επεισόδιο της καθημερινής ζωής θα βρει την ποιητική του εκδοχή στο έργο του Μαρκόπουλου, θα συνδεθεί με τις Γραφές και με την Εκκλησία, θα σχολιαστεί από τον Θεοδόση Πυλαρινό και ο αναγνώστης θα αποκτήσει μια σφαιρική εικόνα του θέματος. Ειδικά στις Σημειώσεις δεν θα κάνει λόγο μόνο για το προκείμενο, αλλά θα αναπτύξει και το πέραν, μιλώντας επιστημονικά για θέματα της ψυχής και της καρδιάς, ανθρώπινες συμπεριφορές, με αναγκαίες ευαγγελικές περικοπές, λεξιλόγιο και λόγιες διατυπώσεις στο στόμα του λαού. Ο Γιώργος Μαρκόπουλος, γράφει ο Θεοδόσης Πυλαρινός, έχει «σθεναρή φωνή που καταξιώνει την πίστη των αδυνάτων, αναδεικνύοντας την αντοχή της στην the pilarinos22οποία η Ελλάδα του 20ού αιώνα οφείλει εν πολλοίς την ύπαρξή της».

Στο εξώφυλλο, ο Ερμής Ψυχοπομπός του Προκόπη Μαρκόπουλου μας κοιτάζει από έναν κόσμο σοφά ταξινομημένο. Συγχαρητήρια διπλά, τριπλά και πολλαπλά.

 

Το πένθος και η ελληνική θρησκευτικότητα στην ποίηση και στα γραπτά του Γιώργου Μαρκόπουλου
Θεοδόσης Πυλαρινός
Εκάτη
σ. 66
ISBN: 978-960-408-298-8
Τιμή: 8,48€
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.