Νικόλαος Ε. Καραπιδάκης – Anna Pouradier Duteil-Λοϊζίδου: «Γαλλικά δελτία ειδήσεων για την Ελληνική Επανάσταση, έτη 1821-1822»
Τι αναμεταδίδουν οι ανταποκριτές για όσα συμβαίνουν στην επαναστατημένη Ελλάδα στα 1821 και 1822; Ποιες είναι οι λεπτομέρειες που αφορούν είτε τους Έλληνες είτε τους κατακτητές; Πώς ενημερώνονται οι ενδιαφερόμενοι και πώς φθάνουν τα νέα στους αποδέκτες τους; Πώς αξιολογούν γεγονότα και συμπεριφορές οι ανταποκριτές;
Όλα αυτά και πλήθος άλλα εμπεριέχονται στον μεγαλοπρεπή και επιβλητικό τόμο –637 σελίδες μεγάλου μεγέθους– που χρηματοδοτήθηκε από την Τράπεζα Πειραιώς και μας προσφέρεται σε δίγλωσση έκδοση, με τη φροντίδα του Νικόλαου Ε. Καραπιδάκη και της Anna Pouradier Duteil-Λοϊζίδου. Τίτλος του εξαιρετικού και πολυτελούς αυτού τόμου: Γαλλικά δελτία ειδήσεων για την Ελληνική Επανάσταση, έτη 1821-1822. Ο τόμος περιλαμβάνει Παράρτημα με την αναφορά του αντιναυάρχου Εμανουέλ Αλγκάν, Σχόλια, Φωτογραφίες εγγράφων, τις Ειδήσεις σε χρονολογική σειρά, Λεξιλόγιο ναυτικών και οθωμανικών όρων, Κατάλογο εικόνων, Πηγές, Βιβλιογραφία και Γενικό ευρετήριο.
Όπως μας πληροφορεί ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας, κ. Γιώργος Χαντζηνικολάου, η έκδοση έγινε για να συμβάλει στην επέτειο και «επέλεξε να στηρίξει την πρωτογενή έρευνα, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και τους επιστήμονες της χώρας και στην αναδίφηση ελληνικών και ξένων αρχείων για παραγωγή νέας γνώσης». Έτσι, η Επανάσταση μας παρουσιάζεται «μέσα από τη ματιά των επιφορτισμένων αξιωματούχων του γαλλικού κρατικού μηχανισμού με το έργο της εποπτείας και αναφοράς προς αυτόν των τεκταινόμενων στην οθωμανική Ανατολή… Πολυάριθμοι προξενικοί πράκτορες μετέδιδαν λεπτομερώς, με δεκαπενθήμερη συχνότητα, ό,τι έπεφτε στην αντίληψή τους και συνδεόταν με τα εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα της χώρας τους».
Ο διευθύνων σύμβουλος της Τράπεζας, κ. Χρήστος Μεγάλου, επισημαίνει την ένταξη της ελληνικής περίπτωσης στο διεθνές πλαίσιο, αλλά και τη χρησιμότητα της ματιάς των άλλων. Στους στόχους της Τράπεζας ήταν να καλυφθούν τα πιθανά ερευνητικά κενά και να φτάσει η γνώση σε όλους. Η έκδοση των Δελτίων ειδήσεων βοηθάει να κατανοήσουμε τα γεγονότα κυρίως «μέσω της οπτικής των ξένων πάνω σ’ αυτά και μάλιστα των Δυνάμεων που είχαν καθοριστικό ρόλο στην έκβασή τους».
Τα Δελτία εντοπίστηκαν από την έρευνα που επιχείρησε η Anna Pouradier Duteil-Λοϊζίδου στα Αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών της Γαλλίας, στο Παρίσι και στη Νάντη, και ο Νικόλαος Ε. Καραπιδάκης, καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου και πρόεδρος της Εφορίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους.
Όπως διαβάζουμε στην Εισαγωγή, η Γαλλία ήταν αυστηρή με τους πρέσβεις και προξένους της, καθόσον από τις αναφορές τους καθόριζε την εξωτερική της πολιτική, τα εμπορικά της συμφέροντα και την προστασία των εκεί υπηκόων της. Έδρα τους ήταν η Κωνσταντινούπολη και έργο τους η εκπροσώπηση της Γαλλίας στην Υψηλή Πύλη. Τα Δελτία ειδήσεων καλύπτουν θέματα κάθε είδους, των ετών 1821-1822, αναφερόμενα αποκλειστικά στην Επανάσταση. Το πόστο είναι και σημαντικό και δύσκολο, γι’ αυτό ο μαρκήσιος ντε Λα Τουρ Μομπούρ ζήτησε να απαλλαγεί των καθηκόντων σχεδόν αμέσως. Το αίτημά του έγινε δεκτό έπειτα από πολλές αιτήσεις. Εκείνο που προκύπτει από την αλληλογραφία είναι η χαλάρωση της διοίκησης, η μεγάλη αργοπορία του ταχυδρομείου και η δυσκολία ανάσχεσης των φρικαλεοτήτων στις επαρχίες.
Η έκδοση των Δελτίων ειδήσεων βοηθάει να κατανοήσουμε τα γεγονότα κυρίως «μέσω της οπτικής των ξένων πάνω σ’ αυτά και μάλιστα των Δυνάμεων που είχαν καθοριστικό ρόλο στην έκβασή τους».
Στο επίμαχο διάστημα ο Σουλτάνος ανασχημάτισε πολλές φορές την κυβέρνησή του. Άλλοι αξιωματούχοι του αναβαθμίστηκαν, άλλοι υποβαθμίστηκαν, καθαιρέθηκαν, τιμωρήθηκαν. Ο Εμίν Βαχίτ πασάς, διοικητής της Χίου, θεωρήθηκε υπαίτιος για την καταστροφή της και μετατέθηκε στην Κύπρο, πράγμα που εθεωρείτο καταδίκη εις θάνατον, αφού κανείς δεν επέστρεφε από όσους εξορίζονταν σ’ εκείνο το νησί. Ο νιχατζή Χαλέτ αποκεφαλίστηκε για τη σκληρότητα και αγριότητά του. Στρατιωτική αναρχία και αδυναμία καταστολής της ελληνικής εξέγερσης ανάγκασαν τον Σουλτάνο να ζητήσει τη βοήθεια του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου στην Κρήτη. Φυσικά, οι αναφορές περιλαμβάνουν ό,τι συμβαίνει στην Πελοπόννησο αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Σχολιάζεται το γεγονός, καθώς και οι επιπλοκές της διαδοχής του. Η δυσκολία τήρησης ουδετερότητας.
Τα Δελτία ειδήσεων προέρχονται από τα νησιά Τήνο, Μήλο, Σύρο, Νάξο, από το Κουσάντασι, την Αίγυπτο και την Ελλάδα το 1821 και από τα ίδια νησιά, καθώς και από Χίο, Σίφνο, Αθήνα, Ζάκυνθο, Αιγαίο, Ύδρα και προσωρινή κυβέρνηση της Ελλάδας το 1822.
Από την Τήνο, στις 29 Ιουλίου, έρχονται διαμαρτυρίες των φιλήσυχων Καθολικών του νησιού κατά των επαναστατημένων Ελλήνων. «Δεν υπάρχει κακομεταχείριση να μην έχουν υποστεί», ενώ «οι Τούρκοι της Κρήτης είχαν κατασφάξει όλους τους Έλληνες μέσα στα κάστρα». Από επιστολή της 11ης Αυγούστου (1821): «Μαθεύτηκε… η παράδοση των Αθηνών και η σφαγή των Ελλήνων υπερασπιστών της από τους Τούρκους».
Από τη Μήλο, 2 Οκτωβρίου: «δόθηκε άδεια σε 2.000 Αλβανούς –μετά την παράδοσή τους μπροστά στην Τριπολιτσά– να αποχωρήσουν… προς τη Γαστούνη… προέκυψε μια συμπλοκή με 3.000 Έλληνες που τους συνόδευαν. Σφάχτηκαν όλοι οι Αλβανοί».
Από τη Σύρο, 2 Νοεμβρίου: «Μπήκε στο λιμάνι ένα μπριγιαντίνι με ιονική σημαία προερχόμενο από τη Σμύρνη. Είχε επιβάτη του έναν Τούρκο με αγγλικό διαβατήριο, που μετέφερε επιστολές στην Ύδρα και στις Σπέτσες. Αλλά από τον τρόπο που μιλούσε δεν φαινόταν να έχει το κουράγιο να φθάσει ως εκεί».
Από το Κουσάντασι, 3 Οκτωβρίου: «Οι Τουρκοκρητικοί […] τρέχουνε με τα όπλα στα χέρια ψάχνοντας Έλληνες για να τους σφάξουν, χωρίς να τους συγκρατεί καμία διάκριση και κανένας φόβος».
Από τη Χίο, 29 Οκτωβρίου 1822: «Όλες οι τειχισμένες πόλεις και τα φρούρια είναι στενά αποκλεισμένα από τους νικηφόρους Έλληνες».
Ο αντιναύαρχος Εμανουέλ Αλγκάν, στην Αναφορά του στις 31 Σεπτεμβρίου 1821, εκθέτει την κατάσταση Ελλήνων και Τούρκων· μεταξύ άλλων, πρέσβεις της Αγγλίας και της Αυστρίας ασκούν επιρροή στην Κωνσταντινούπολη, συνεχίζεται η σφαγή των Ελλήνων από τους Τούρκους, η Αγγλία αποφασίζει να στηρίξει την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η κατάσταση βάσεων και απομακρυσμένων λιμανιών είναι άθλια, Έλληνες σφάζονται στην Κύπρο, διάφορα πλοία διαπλέουν το Αιγαίο… «Οι φρικαλεότητες που διαπράττουν Τούρκοι και Μοραΐτες κάνουν τη Φύση να επαναστατήσει… Το αίμα των συγγενών καλεί σε εκδίκηση και στις δύο πλευρές […] η ξεκοιλιασμένη Ελλάδα, φυγάς των θαλασσών, θα καταγγείλει την Ευρώπη μαζί με όλους τους φωτισμένους όλων των χωρών, για μια νέα περιττή εγκατάλειψη μιας νέας Πάργας».
Πέρα από τα Δελτία ειδήσεων που αναφέρονται στην επικαιρότητα και τον σχολιασμό της, πλουσιότατο είναι το ιστορικό υλικό, το οποίο προκύπτει από τα βιογραφικά σημειώματα των προσώπων που διακρίθηκαν στον Αγώνα, ενώ ολόκληρη η Ιστορία της Επανάστασης περνάει μέσα από αυτά, φωτίζοντας άγνωστες πτυχές που δεν γράφει ή σκόπιμα αποσιωπά η επίσημη Ιστορία.
Γαλλικά δελτία ειδήσεων για την Ελληνική Επανάσταση, έτη 1821-1822
Νικόλαος Ε. Καραπιδάκης, Anna Pouradier Duteil-Λοϊζίδου
Τράπεζα Πειραιώς
637 σελ.
ISBN 978-960-98102-6-3
Το βιβλίο δε διατίθεται προς πώληση.
