Το πρωί της 29ης Αυγούστου του 1824, μεταξύ Λέρου και Καλύμνου, στον Κόλπο του Γέροντα, γίνεται η μεγαλύτερη ναυμαχία της Επανάστασης ανάμεσα στον τουρκοαιγυπτιακό και τον ελληνικό στόλο: 70 ελληνικά πλοία οπλισμένα με 800 ελαφριά πυροβόλα τίθενται απέναντι σε 133 πολεμικά σκάφη με 2.500 βαριά και ελαφρά πυροβόλα. Ο Ανδρέας Μιαούλης, καταφέρνοντας να ρυμουλκήσει τα καράβια του που είχαν καθηλωθεί εξαιτίας της άπνοιας, συγκεντρώνει αριστοτεχνικά τον ελληνικό στόλο και επιτίθεται με δριμύτητα χρησιμοποιώντας τα φοβερά πυρπολικά, τα οποία προσκολλώνται στην τυνησιακή φρεγάτα και την τινάζουν στον αέρα· 1.300 άνδρες χάνονται στη θάλασσα, γεγονός που τρομοκρατεί τον αντίπαλο και τον τρέπει σε φυγή προς τα νότια. Ο Μιαούλης θα επιτεθεί εκ νέου στις 29 Οκτωβρίου κατά του στόλου των Τουρκοαιγυπτίων ανοιχτά της Κρήτης, αναγκάζοντας 9 μεταγωγικά να εξοκείλουν στην Κάρπαθο· ο ενωμένος στόλος Τούρκων και Αιγυπτίων χάνει συνολικά 20 καράβια. Την επόμενη χρονιά, ο στόλος των Ελλήνων επιτίθεται αιφνιδιαστικά εναντίων των πλοίων του Ιμπραήμ, που αποβιβάζουν στρατό στο κάστρο της Μεθώνης, ανατινάζοντας με τη χρήση πυρπολικών τη φρεγάτα Ασία και μεταβάλλοντας τον όρμο σε μια κόλαση πυρός, που θα μπορούσε να έχει συντριπτικά αποτελέσματα αν οι Έλληνες είχαν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν την επιτυχία τους καταδιώκοντας τον εχθρό.

«Υπερέχει, από μιαν άποψη, του Παπαρρηγόπουλου, καθώς ο Αλεξανδρής, όπως και ο Θουκυδίδης, είχε την τιμή να πολεμήσει στα ίδια ακριβώς σημεία όπου έδρασαν οι πρωταγωνιστές της εργογραφίας του».

Οι νίκες αυτές έγραψαν πολλές από τις πιο λαμπρές σελίδες του ελληνικού ναυτικού και ήταν αποτέλεσμα της συσσωρευμένης πείρας που είχε αποκτηθεί στη διάρκεια των αιώνων. Από την αρχαιότητα οι κάτοικοι αυτού του τόπου, νιώθοντας εγκλωβισμένοι από τους ορεινούς όγκους του, στράφηκαν προς τη θάλασσα που τους έδινε οδό διαφυγής και επικοινωνίας, αναπτύσσοντας τη ναυτική τέχνη. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, χιλιάδες Έλληνες των νησιών υποχρεώνονταν να υπηρετήσουν στο ναυτικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μέσω της θητείας τους μάθαιναν τα μυστικά των θαλασσοπόρων, καταφέρνοντας στη συνέχεια να ναυπηγήσουν τρεχαντήρια κι άλλα καράβια, με τα οποία ήταν σε θέση να ανταγωνίζονται τα μεγάλα ιστιοφόρα των Άγγλων και των Γάλλων σε όλη τη Μεσόγειο. Η κορύφωση της δραστηριότητας των Ελλήνων ναυτικών συνέπεσε με την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης και των Ναπολεόντειων Πολέμων (1789-1815), όταν όλα τα γαλλικά και γαλλοκρατούμενα λιμάνια είχαν αποκλειστεί από τους Άγγλους και οι Έλληνες έσπαζαν τα μπλόκα κουβαλώντας σιτάρι για τους πεινασμένους πληθυσμούς ενώ στην επιστροφή, σύμφωνα με τον θρύλο, αντί για έρμα κουβαλούσαν στον πάτο των καραβιών τους τα αργυρά τάλιρα της Μαρίας Θηρεσίας. Η πείρα αυτή επέτρεπε στους Έλληνες να νιώθουν υπεροχή έναντι των Τούρκων, ενός νομαδικού λαού που δεν είχε ποτέ επαφή με τη θάλασσα κι ένιωθε δέος όποτε βρισκόταν σε καράβι. Μέσω της ναυτιλίας κατάφεραν να αποκτήσουν περιουσίες και καράβια που στόλιζαν τα νησιά των Ψαρών, της Κάσου και κυρίως της Ύδρας, της «Μικράς Αγγλίας», όπως την αποκαλούσε ο Ιμπραήμ λόγω της δύναμης και του πλούτου της.

Το θαυμάσιο αυτό βιβλίο του αντιναυάρχου Κ. Α. Αλεξανδρή, που δεν υπήρξε απλώς ένας λόγιος ναυτικός (sailor scholar) αλλά είχε πολεμικές εμπειρίες και διέθετε αφηγηματικό χάρισμα, εξιστορεί και φωτίζει τη συμμετοχή της ναυτοσύνης στην Ελληνική Επανάσταση, η οποία έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, κυρίως σε ό,τι αφορά την απίστευτη τόλμη των Ελλήνων θαλασσοπόρων, που δεν δίσταζαν να τα βάλουν με υπέρτερους αντιπάλους, κάποιες φορές μάλιστα μέσα στο ίδιο το ορμητήριο του εχθρού, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο Ζήσης Φωτάκης, επίκουρος καθηγητής Ναυτικής Ιστορίας στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, ο οποίος προλογίζει το βιβλίο, εκτιμά ότι αποτελεί ένα από τα καλύτερα του είδους χαρακτηρίζοντας τον συγγραφέα του «Παπαρρηγόπουλο της τρισχιλιετούς ιστορίας του ναυτικού ελληνισμού», μάλιστα θεωρεί ότι: «Υπερέχει, από μιαν άποψη, του Παπαρρηγόπουλου, καθώς ο Αλεξανδρής, όπως και ο Θουκυδίδης, είχε την τιμή να πολεμήσει στα ίδια ακριβώς σημεία όπου έδρασαν οι πρωταγωνιστές της εργογραφίας του».


Το Ναυτικόν του υπέρ Ανεξαρτησίας Αγώνος 1821-1829 και η δράσις των πυρπολικών
Δεύτερη έκδοση επηυξημένη
Κωνσταντίνος Α. Αλεξανδρής
Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
224 σελ.
ISBN 978-960-8351-93-6
Τιμή €15,00

Ο Απόστολος Σπυράκης είναι συγγραφέας και κριτικός.

Άλλα κείμενα:

• Γιώργος Χατζηβασιλείου: «Φιλοσοφία της τεχνητής νοημοσύνης»
• Ιβάν Μπούνιν: «Σκοτεινές αλέες»
• Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»
• Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»
• Πρόδρομος Doe: «Σκόρπια καρέ από τη ζωή του Αθανάσιου Πανταζή»

Twitter