Maureen Connors Santelli: «Ο αμερικανικός φιλελληνισμός»
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Αμερικανούς. Μόλις εξερράγη, ξέσπασε ένα κύμα συμπάθειας και υποστήριξης προς τον εξεγερμένο λαό της υπόδουλης χώρας, το οποίο οι εφημερίδες ονόμασαν «Ελληνική Φωτιά», παραλληλίζοντάς το με το βυζαντινό υγρό πυρ. Ο ελληνικός αγώνας έκανε τους Αμερικανούς να συνδέουν τα δημοκρατικά ιδεώδη τους με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν των φιλοσόφων και των καλλιτεχνών, και όχι με το Βυζάντιο.
Η Μορίν Κόνορς Σαντέλι, ιστορικός και επίκουρη καθηγήτρια στο Κοινοτικό Κολέγιο της Βόρειας Βιρτζίνια, έγραψε μια μελέτη για τη στήριξη που παρείχαν οι Αμερικανοί στους Έλληνες, όπου μιλάει για τις κοινωνικές επιπτώσεις του αμερικανικού φιλελληνισμού στις ΗΠΑ. Στην Εισαγωγή του βιβλίου της η συγγραφέας σημειώνει πως, παρά την υποστήριξη των αμερικανικών κοινοτήτων προς την Ελληνική Επανάσταση, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Τζέιμς Μονρόε, δέχτηκε την άποψη των συμβούλων του και διακήρυξε πως η χώρα του δεν θα παρείχε επίσημη βοήθεια προς τους αγωνιζόμενους Έλληνες, κι αυτό για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Όταν ξεκίνησε η Επανάσταση, αμερικανοί έμποροι, ιεραπόστολοι και μεταρρυθμιστές βρίσκονταν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και μετέφεραν ειδήσεις για την πορεία της Επανάστασης στην πατρίδα τους. Έτσι, οι Αμερικανοί πολίτες γνώριζαν αρκετά για την Εξέγερση, οπότε ξεκίνησε το φιλελληνικό κίνημα, το οποίο έλαβε ώθηση από τα ποιήματα μα και τον ακτιβισμό του λόρδου Βύρωνα. Οι υποστηριχτές της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ενστερνίστηκαν τον αγώνα των Ελλήνων με ζήλο, υποστηρίζοντας την ελευθερία έναντι της σκλαβιάς των μουσουλμάνων, οι οποίοι θεωρούνταν εχθροί του πολιτισμού.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι το φιλελληνικό κίνημα στις ΗΠΑ εξέφραζε με ιδιαίτερο τρόπο την αμερικανική ταυτότητα και φιλανθρωπία.
Ο Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου ήταν ένας από τους Αμερικανούς που εντάχτηκαν στον ελληνικό στρατό, συνδέοντας το μετέπειτα μεταρρυθμιστικό και φιλανθρωπικό του έργο με τις προηγούμενες προσπάθειές του στην Ελλάδα. Οι Αμερικανοί έγιναν φιλέλληνες, ιδρύοντας σωματεία και ενώσεις για την υποστήριξη της χώρας μας με αναφορές στην πολιτισμική, την πνευματική, τη θρησκευτική, ακόμα και τη φυλετική ιστορία των Ελλήνων. «Επειδή φαντάζονταν τους Έλληνες λευκούς ή τουλάχιστον τους Οθωμανούς οτιδήποτε άλλο εκτός από λευκούς», διαβάζουμε, οι φιλέλληνες κατάφεραν να κινητοποιήσουν τους υποστηρικτές τους, βασιζόμενοι στο ότι οι Τούρκοι είχαν ιστορικά καταπιέσει και υποδουλώσει λευκούς χριστιανούς Έλληνες.
Η σχέση των ΗΠΑ με την Οθωμανική Αυτοκρατορία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αμερικανική υποστήριξη προς την Ελλάδα. Πολλοί Αμερικανοί πίστευαν πως η οθωμανική πολιτική και διακυβέρνηση ήταν συνώνυμη του δεσποτισμού και της καταπίεσης. Στηρίζοντας την Ελληνική Επανάσταση, ήταν βέβαιοι πως συμμετείχαν στη μεγάλη μάχη για την αρετή και την αλήθεια, κάτι που σήμαινε πως έπρεπε να βοηθήσουν τους Έλληνες χριστιανούς να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό και να ανακτήσουν την ανεξαρτησία που είχαν να δουν από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Η στρατιωτική ήττα των Οθωμανών στη Βιέννη το 1683 σηματοδότησε το ξεκίνημα της παρακμής της οθωμανικής ισχύος. Έπειτα από έναν αιώνα προβλημάτων, οι Οθωμανοί υπέστησαν άλλη μια απώλεια, όταν το 1798 ο Ναπολέων εισέβαλε στην Αίγυπτο εγκαινιάζοντας μια περίοδο πολεμικών συγκρούσεων για να κρατηθεί αυτή η περιοχή υπό οθωμανικό έλεγχο. Όταν ξεσηκώθηκαν οι Έλληνες, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ (1808-1839) είχε να διαχειριστεί μια δύσκολη κατάσταση. Η επιρροή του Διαφωτισμού και των ιδεωδών της Γαλλικής Επανάστασης είχαν διαμορφώσει ένα κλίμα για μεταρρυθμίσεις σε ολόκληρη την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι το φιλελληνικό κίνημα στις ΗΠΑ εξέφραζε με ιδιαίτερο τρόπο την αμερικανική ταυτότητα και φιλανθρωπία. Οι φιλέλληνες επιδίωξαν να διαδώσουν τις αμερικανικές μεταρρυθμίσεις στη βάση της κοινής κληρονομιάς των ΗΠΑ και της αρχαίας Ελλάδας.
Το παρόν βιβλίο, που στηρίζεται σε γραπτές πηγές –βιβλία και εφημερίδες–, αποτελεί μια σημαντική απόδειξη για το ενδιαφέρον μεγάλης μερίδας του αμερικανικού λαού, που εμπνεόμενος από το αρχαίο ελληνικό πνεύμα τάχθηκε με τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων, παρά την αντίθετη στάση των αμερικανικών κυβερνήσεων.
Ο αμερικανικός φιλελληνισμός
Η επίδραση της Επανάστασης του 1821 στις ΗΠΑ
Maureen Connors Santelli
Μετάφραση: Δημήτρης Σταυρόπουλος, Σέβυ Σπυριδογιαννάκη
Πρόλογος: Geoffrey R. Ryatt, πρέσβης ΗΠΑ στην Ελλάδα
Ψυχογιός
352 σελ.
ISBN 978-618-01-3824-5
Τιμή €19,90
