Φραγκίσκος Καμπασελέ: «Θρησκείες στη ζωή μας»

Ευχάριστη ερευνητική έκπληξη για την ελληνική, αλλά και για την εν γένει βιβλιογραφία αποτελεί το προσφάτως εκδοθέν έργο του δόκιμου και πολυγραφότατου θρησκειολόγου Φραγκίσκου Καμπασελέ. Με το πρώτο ξεφύλλισμα, αλλά και με την εν συνεχεία μελέτη του, δεν ήταν διόλου δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι το ανά χείρας βιβλίο εμπεριέχει ένα πρωτότυπο από κάθε άποψη ερευνητικό αποτέλεσμα, προϊόν ώριμης και ανεξάρτητης επιστημονικής σκέψης. Σκέφτηκα ευθύς εξαρχής την προ αιώνων διαπίστωση του ιστορικού Πλουτάρχου (47-120 μ.Χ.) που έγραψε: «Εύροις δ’ αν επί ων πόλεις ατειχίστους, αγραμμάτους, αβασιλεύτους, αοίκους, αχρημάτους, νομίσματος με δεομένας, απείρους θεάτρων και γυμναστηρίων. Ανιέρου δε πόλεως και αθέου, μη χρωμένης ευχαίς, μη δ’ όρκοις, μηδέ μαντείαις, μηδέ θυσίαις επ’ αγαθοίς, μη δ’ αποτροπαίς κακών ουδείς έστι, ουδ’ έσται γεγονώς θεατής», δηλαδή εν συντομία: «Μπορείς να βρεις πόλεις χωρίς άλλα πράγματα, αλλά δεν θα βρεις καμία πόλη δίχως ιερά και θυσίες, δίχως προσευχές και Θεό».

Τη θέση ακριβώς των θρησκειών και του Θεού στη ζωή των ανθρώπων έρχεται να μας παρουσιάσει το νέο βιβλίο του συγγραφέα, ο οποίος με αξιοθαύμαστη προσέγγιση των θρησκειών και τη θέση που έχουν στη ζωή μας εξετάζει διεξοδικά όλες τις μεγάλες θρησκείες του πλανήτη, αλλά ταυτόχρονα και όλες τις παραμέτρους του θρησκευτικού φαινομένου, ήτοι τα καυτά θέματα, όπως θρησκείες και ετερότητα, θρησκείες και πολιτική, θρησκείες και εξουσία, θρησκείες και φύλο, θρησκείες και δικαιώματα των παιδιών, θρησκείες και τελετές. Δεν αρκείται ο συγγραφέας στην απλή παράθεση και την αλληλεπίδραση, διακρίνει και αποκαλύπτει τα φαινόμενα, νοσηρά και μη, που προκύπτουν από τη σχέση αυτή. Και το κυριότερο είναι το γεγονός ότι η όλη παρουσίαση των ενοτήτων αυτών στηρίζεται σε ιστορικές πηγές των ιδίων των θρησκειών. Αυτό που καθιστά πολύ ιδιαίτερο το βιβλίο είναι το ότι ο Φραγκίσκος Καμπασελέ παρουσιάζει όλες τις παραπάνω σχέσεις με παραδείγματα σε όλες τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου: Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλάμ, Ινδουισμός, Βουδισμός, παραδοσιακές αφρικανικές θρησκείες, Ταοϊσμός, Κομφουκιανισμός και Σιντοϊσμός. Το πραγματοποιεί επιτυχώς και διεξοδικώς με επιστημονική και παιδαγωγική δεξιοτεχνία. Ως έλκων δε την καταγωγή από την Αφρική, προσφέρει στον αναγνώστη με ακρίβεια και συνοχή αυτά που μάλλον αγνοούμε σχετικά με τις εκεί παραδοσιακές και μη θρησκείες, και τα οποία συνήθως παρουσιάζονται παραμορφωμένα και μεροληπτικά. Καυτηριάζει την αποικιοκρατία και την εκμετάλλευση και δεν ξεφεύγει της προσοχής του ότι η φύση συνιστά σημαντικό παράγοντα του Θείου και πολλές φορές (και στον Χριστιανισμό) προσωποποιούνται οι δυνάμεις της.

Το βιβλίο διαφωτίζει τον αναγνώστη και για τα επίκαιρα θέματα του θρησκευτικού φονταμενταλισμού.

Απαντά σε δύσκολους προβληματισμούς και ερωτήματα ο έμπειρος θρησκειολόγος. Τι είναι θρησκεία, ποια είναι η καλύτερη θρησκεία, πώς επιδρά η θρησκευτική τελετή στην ψυχή του ανθρώπου και στον πολιτισμό του, πώς εκπαιδεύει η νηστεία τους ανθρώπους, πώς βλέπει η θρησκεία το παιδί και τη γυναίκα, τι είναι η θρησκευτική ηθική, ποια η επίδραση της θρησκευτικής λατρείας στους ανθρώπους, κ.ά. Αξιοσημείωτες και οι σχετικές παρατηρήσεις του για το πώς οι πιστοί και οι εν υπεροχή όλων των θρησκειών πολλές φορές εκμεταλλεύονται και χρησιμοποιούν τη θρησκεία και το άγνωστο φυσικά σε αυτούς θέλημα του Θεού, για ίδιους και ευτελείς σκοπούς, προκειμένου να φτάσουν σε στόχους που δεν έχουν καμία σχέση με τον Θεό και την πίστη. Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζει διεξοδικώς και επιτυχώς και τα θέματα σχέσεων της Βίβλου με την πολιτική, αλλά και το θέμα Θεός και Πολιτική.

Δεν ξεφεύγει από τη σκέψη του το μη σύνηθες δυστυχώς ερώτημα: Ποιον υποστηρίζει ο Θεός; Τόσο στην καθημερινή ζωή, όσο και στις πολεμικές διαμάχες και συρράξεις, όπου σχεδόν όλοι επικαλούνται στις προσευχές το όνομά του και επιζητούν τη νίκη, η οποία αν προκύψει αποδίδεται σε αυτόν. «Όλοι οι άνθρωποι τελικώς και όλοι οι λαοί είναι του Θεού, είναι δημιούργημά του», καταλήγει και τονίζει ότι δεν έφτιαξε ο Θεός ορισμένους λαούς καλύτερους από τους άλλους. Ο Θεός δεν παίρνει το μέρος καμιάς θρησκείας και κανενός φυσικά ανθρώπου. Θα πρόσθετα ότι προσεγγίζει η άποψη αυτή απόλυτα το παύλειο «οὐ γάρ ἐστι προσωποληψία παρὰ τῷ Θεῷ» (Ρωμ. β’ 11). Το βιβλίο διαφωτίζει τον αναγνώστη και για τα επίκαιρα θέματα του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Κι αυτό διότι ένας από τους στόχους του συγγραφέα είναι να διαμορφώσει τα κριτήρια εκείνα, προκειμένου να κατανοήσουμε οι πιστοί όλων των θρησκειών ότι ο Θεός είναι Θεός της ειρήνης και του διαλόγου. Με αναφορά πάντα στις πηγές υποδεικνύει ότι σχεδόν όλες οι θρησκείες θέλουν ειρήνη και διάλογο. Και φυσικά ο συγγραφέας επιχειρεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποφύγουν τις ακραίες τάσεις, στρεφόμενοι όμως στην πίστη υπό το πρίσμα της ανεξιθρησκίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν επ’ αγαθώ της ειρήνης, ισότιμα και με σεβασμό όλες οι θρησκευτικές παραδόσεις και οι πολιτισμοί.

Το ευσύνοπτο και με επιστημονική ακρίβεια πρωτότυπο όντως έργο του Φραγκίσκου Καμπασελέ εμπεριέχει κατ’ επιλογήν ξένη επιστημονική βιβλιογραφία, λίαν χρήσιμη για περαιτέρω έρευνα. Πιστεύω ότι ο καλοπροαίρετος και f kabaselle αμερόληπτος αναγνώστης θα διαβάσει με ενδιαφέρον τις σελίδες του και θα βρει, συν τοις άλλοις, κάτι που συχνά απουσιάζει από τα καθ’ ημάς: ότι η υγιής θρησκεία και η πίστη, η δική μας ή οι άλλες, είναι το Α και το Ω, προκειμένου κανείς να αποδεχτεί το διαφορετικό και ότι, όντας ο πιστός διαρκώς σε εγρήγορση, επιτυγχάνει την προσέγγιση προς την τελειότητα, την οποία εν τέλει ζητούν όλες οι θρησκείες από τον άνθρωπο.