Θανάσης Ντινόπουλος: «Ύπνος και όνειρα»

Πλήρης ανακεφαλαίωση των μέχρι τώρα ευρημάτων και πορισμάτων της Επιστήμης, σε συνδυασμό με τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, αλλά και την υψηλή Ποίηση και Πεζογραφία. Αυτό που ξεχωρίζει το συγκεκριμένο πόνημα από ανάλογα μελετήματα του είδους είναι η ρητή παραδοχή πως όπου φτάνει έπειτα από κοπιώδεις διαδρομές ένας ερευνητής έχει ήδη φτάσει πριν από αυτόν ένας ποιητής (σύμφωνα με την εύστοχη διατύπωση του Σίγκμουντ Φρόιντ). Εκεί που σταματάει το πεδίο της πειραματικής επαλήθευσης θεωριών ανοίγεται η αόρατη πύλη προς το Άρρητο, το Άφατο και το ασύλληπτο από το ανθρώπινο μυαλό.

Κι όπως προείδαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι, δύο θέματα δεν θα επιλυθούν ποτέ απολύτως: η δημιουργία και λειτουργία του Σύμπαντος και η δημιουργική σπίθα στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Βέβαια, με το πείραμα του CERN και με την επαλήθευση της ύπαρξης του «σωματιδίου του Θεού» έγινε σημαντική πρόοδος στην αγωνιώδη περιπέτεια του Ανθρωπίνου Πνεύματος να απαντήσει σε υπαρξιακά ερωτήματα που μόνον οι θρησκείες μέχρι τώρα έχουν τολμήσει να αγγίξουν με αποφατικό κι αξιωματικό τρόπο.

Τα όνειρα, ως μια μυστηριώδης εσωτερική διεργασία του εγκεφάλου μας, την ώρα που βρίσκεται αποκομμένος από το εξωτερικό περιβάλλον και «τακτοποιεί τα του οίκου του» με βιοχημικές αντιδράσεις και ηλεκτρομαγνητικές εκκενώσεις απροσδιόριστης προέλευσης και εξέλιξης, είναι μια μόνιμη πηγή πρόσθετου άγχους και ανασφάλειας για την Λογική, που δεν αγαπά το Χάος και δεν επιθυμεί την αταξία. Σε αυτόν τον τομέα έχουν γίνει σημαντικές πρόοδοι χάρη στα εγκεφαλογραφήματα που καταγράφουν τις περιοχές, τα τμήματα, τις ζώνες και τους αδένες που ενεργοποιούνται κατά τις διάφορες φάσεις της ονειρικής διεργασίας. Όμως το ερώτημα παραμένει διαρκώς αναπάντητο: πώς αυτό το «ζελέ» που διατρέχεται από «κεραυνούς» και ηλεκτρικές εκκενώσεις αυτοτροφοδοτείται, αναπαράγεται, θεραπεύει τις πληγές του, ανασυντάσσεται και επιβιώνει διατηρώντας σταθερή την αίσθηση του «εγώ» και την ενότητα του «εαυτού», χωρίς να υποπίπτει σε παθολογικές περιοχές;

Ο σεμνός μελετητής και εμβριθέστατος καθηγητής Ανατομικής, Ιστολογίας και Εμβρυολογίας του Τμήματος Κτηνιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης, που έχει διατελέσει και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας για τις Ανθρωποεπιστήμες, παραπέμπει σε λογοτέχνες και διανοητές όπως η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ ή ο Κωστής Παπαγιώργης, συμπληρώνοντας τα κενά του αριστερού ημισφαιρίου της λογικής (για τους δεξιόχειρες) με τη διαίσθηση του δεξιού ημισφαιρίου, χωρίς όμως να διολισθαίνει μήτε στιγμή στη «μεταφυσική», στην «τελεολογία» και στην εξερεύνηση του Αόρατου για τις μέχρι τώρα τεχνολογικές συσκευές που χρησιμοποιούμε ως μηχανές συγκεντρώσεως συμπληρωματικών δεδομένων πέραν των αντιληπτικών στοιχείων που συσσωρεύουν οι πέντε γνωστές αισθήσεις μας. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρων αυτός ο συνδυασμός Επιστήμης, Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας, γιατί ακροβατεί στο κενό ανάμεσα στα όρια των εφαπτόμενων σφαιρών, εκεί όπου το κάθε γνωστικό αντικείμενο περατούται και η διεπιστημονική θεώρηση είναι όχι μόνον απαραίτητη, αλλά και επιβεβλημένη.

Ο κατακερματισμός της Γνώσης και η άκρα εξειδίκευση που επέφερε η πρώτη και εν πολλοίς και η δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση είναι πλέον ξεπερασμένος, αναποτελεσματικός και ατελέσφορος. Στην εποχή της ελεύθερης διάχυσης της πληροφορίας μέσω διαδικτύου και της ελεύθερης πρόσβασης όλου σχεδόν του πληθυσμού της γης σε βιβλιοθήκες και εξειδικευμένα συγγράμματα, που μέχρι τώρα φυλάσσονταν ως κόρη οφθαλμού από τους πάσης φύσεως μονοπωλητές και εξουσιαστές, που βασίλευαν όχι «ελέω Θεού» αλλά εκμεταλλευόμενοι την αμάθεια και την απαιδευσία του απλού λαού, σήμερα έχουμε πλέον όλοι μας τη δυνατότητα να συνεργαστούμε προκειμένου να αλληλοκαλύψουμε τα όποια κενά μας και να προχωρήσουμε απερίσπαστοι προς την υλοποίηση του ευτοπικού οράματος μιας νέας Αναγέννησης, βασισμένης στην Ολική Αντίληψη του Κόσμου και του Ανθρώπου αφού, όπως ορθώς παρατηρεί ο Θανάσης Ντινόπουλος, ο δυϊσμός, ο διαχωρισμός σώματος-ψυχής-πνεύματος, ακόμη καλά κρατεί και εμποδίζει τον δυτικό πολιτισμό να αντιμετωπίσει τον Άνθρωπο ως ενιαίο και αδιαίρετο ον και το Σύμπαν σαν Ένα (Ά-Παν). Ο θεός Πάνας, ο θείος πανικός, οι προφητικές Βάκχες του Ευριπίδη, υποδηλώνουν την εγγενή αυτοκαταστροφική μανία του ανθρώπου, που αν δεν εκτονωθεί τεχνηέντως μέσα από ελεγχόμενες, θεσμοθετημένες, τελετουργικές εκρήξεις, σε τακτά χρονικά διαστήματα, ή σε ετήσια βάση, ενδεχομένως να οδηγήσουν σε πλήρη υποδούλωση και κατάργηση κάθε δυνατότητας στον «φυσικό άνθρωπο» του Ρουσό.

Ανακεφαλαιώνει με θαυμαστό τρόπο τη μέχρι τώρα αποθησαυρισμένη γνώση. Συμπληρώνει τα περισσότερα μέχρι τώρα γνωστικά κενά με μία αντικειμενική επίγνωση των ορίων αυτού του απέλπιδος εγχειρήματος.

Η ανθρωπότητα προχωράει αντιμετωπίζοντας τους εφιάλτες της, όπως φαίνεται καθαρά στην ομηρική Οδύσσεια, από τα ψίχουλα της οποίας τρεφόμεθα όλοι. Ο μεγάλος αλεξανδρινός ποιητής Καβάφης διέγνωσε εγκαίρως πως «Τοὺς Λαιστρυγόνας καὶ τοὺς Κύκλωπας, τὸν ἄγριο Ποσειδώνα δὲν θὰ συναντήσεις, ἂν δὲν τοὺς κουβανεῖς μὲς στὴν ψυχή σου, ἂν ἡ ψυχή σου δὲν τοὺς στήνει ἐμπρός σου». Όμως φαίνεται πως το Συλλογικό Ασυνείδητο και η Πανανθρώπινη Συνειδητότητα βαραίνει ολοένα και περισσότερο από παλαιά και νέα κρίματα, το περιβάλλον καταστρέφεται ανεπιστρεπτί, οι φυσικοί και ανθρώπινοι πόροι κατασπαταλιούνται, η οικολογική ισορροπία διαταράσσεται, η βία και η αλαζονεία, η μοχθηρία και η απληστία δυναμιτίζουν όλες τις γέφυρες που κατασκευάζουν οι πάσης φύσεως ειρηνοποιοί, η Λογική εξοβελίζεται από το Παράλογο και κάθε νοησιαρχική αντίληψη για νοικοκύρεμα έχει καταστεί προ πολλού ύποπτη.

Είτε ονομαστεί «ύβρις», αστοχία, αμαρτία, μωρία, κάρμα, εγγενές «ελάττωμα» του ατελούς ανθρώπινου είδους, πρόκειται σαφώς για «έργο εν εξελίξει», για μια απεγνωσμένη προσπάθεια να κατακτήσουμε τη Γνώση που θα μας προφυλάξει από όλα τα δεινά. Ουτοπία; Ναι, γιατί όχι; Αν έτσι δίνεται μια υγιής, προσοδοφόρα, αποτελεσματική, συνδημιουργική κοινωνική διέξοδος στους ατομικούς και συλλογικούς μας «δαίμονες», που καιροφυλακτούν να μας αρπάξουν και να μας εξοντώσουν, όπως το τέρας που κρατάει δεμένη την Ανδρομέδα και μόνον ο έλλογος ήρωας Περσέας μπορεί να τη λυτρώσει.

Τα όνειρα είναι δύναμη και ενέργεια. Δωρεάν κινητοποίηση του εκκρεμούς της ψυχής μας, διαρκής επαναδιαπραγμάτευση του μέσα με τον έξω κόσμο, άσκηση ισορροπίας και επανακαθορισμός ορίων. Τα όνειρα είναι πηγή ισχύος, αν μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε σαν πρόγνωση του μέλλοντος και ως μοχλό αυτογνωσίας. Υπάρχουν τεχνικές όπως το «lucid dreaming», το «συνειδητό ονείρεμα» κατά Καστανέντα. Καθημερινά κάνουν την εμφάνισή τους χαρισματικοί άνθρωποι ανεξαρτήτως μορφώσεως, που μπορούν να προλάβουν μια καταστροφή χάρη στις ενοράσεις τους. Παρατηρείται όμως και το «σύνδρομο της Κασσάνδρας», όταν κανείς δεν πιστεύει τον μάντη κακών. Όπως και να έχει όμως, καιρός είναι να συνδυάσουμε, να συνθέσουμε και να επανεξετάσουμε με καθαρή ματιά ξεχωριστούς και ανεξάρτητους μέχρι σήμερα τομείς όπου εκδηλώνεται η ανθρώπινη ευφυΐα με ασύλληπτη πνευματική ενέργεια ικανή «να κινήσει βουνά». Η έρευνα των θεωρητικών φυσικών στοιχειωδών σωματιδίων στο CERN και αλλού τείνει σιγά σιγά να επαληθεύσει, να ερμηνεύσει και να καταδείξει την αλήθεια πανάρχαιων, αρχετυπικών δοξασιών για το Σύμπαν, για τον Άνθρωπο και τη θέση του ενός μέσα στο άλλο.

Ο «Σμαράγδινος πίνακας» των αλχημιστών λέει: «όπως και πάνω έτσι και κάτω – όπως και έξω έτσι και μέσα». Σε αυτή τη χαμένη, σχεδόν παραδείσια Ολότητα τείνουν φωτισμένοι επιστήμονες, διανοητές και ποιητές.

Απόλυτα χρηστικό εργαλείο για όλους το βιβλίο Ύπνος και όνειρα του Θανάση Ντινόπουλου. Ανακεφαλαιώνει με θαυμαστό τρόπο τη μέχρι τώρα αποθησαυρισμένη γνώση. Συμπληρώνει τα περισσότερα μέχρι τώρα γνωστικά κενά με μία αντικειμενική επίγνωση των ορίων αυτού του απέλπιδος thntinopls εγχειρήματος. Και το θέμα εδώ δεν είναι η «εξ αποκαλύψεως Γνώσις», αλλά η πεπατημένη ατραπός του μυρμηγκιού που διασχίζει τα γνωστά του δρολάπια σαν να είναι ασφαλείς λεωφόροι. Η ατραπός της Γνώσης διανοίγεται ούτως ή άλλως από τους Ποιητές, τους ανιχνευτές, τους εκσκαφείς. Κι ακολουθεί το βαρύ πυροβολικό της Επιστήμης, μιας επιστήμης που διαπιστώνει ολοένα και περισσότερο τα όριά της και διατυπώνει ευθαρσώς το παράπονό της πως δεν αρκεί για να εξηγήσει το σύμπαν το πλατύ, την τρικυμισμένη θάλασσα που περικλείει το κρανίο ενός ανθρώπου.