Συλλογικό έργο: «Λόγιοι και λογιοσύνη στο Βυζάντιο»
Στη μεσοβυζαντινή και την υστεροβυζαντινή περίοδο επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο τα κείμενα που απαρτίζουν τούτον τον τόμο, μια περίοδο κατά την οποία έχει επικρατήσει η ελληνική γλώσσα (κοινή αλεξανδρινή) σε όλη τη βυζαντινή επικράτεια και οι λόγιοι που κατέχουν θέσεις-κλειδιά της Αυτοκρατορίας είναι ως επί το πλείστον μέλη του θρησκευτικού ιερατείου, καθώς η ανάληψη υψηλότερων θέσεων στη διοίκηση της Εκκλησίας προϋπέθετε μια παιδεία ιδιαίτερα απαιτητική. Τα κείμενα της συλλογής είναι οι συμβολές πανεπιστημιακών δασκάλων στο συμπόσιο «Λογιοσύνη στον Βυζαντινό Κόσμο», που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων τον Οκτώβριο του 2016, για να τιμήσει τον εκλεκτό καθηγητή Κώστα Ν. Κωνσταντινίδη. Απεικονίζουν στο σύνολό τους το περιβάλλον μιας ιδιόμορφης φάσης του Βυζαντίου, που χαρακτηρίζεται από τη σύζευξη στοιχείων της αρχαίας φιλοσοφίας και της χριστιανικής διδασκαλίας. Στα κείμενα που παρουσιάζονται εδώ μπορεί να διαπιστώσει κανείς το σύστημα αξιών, την κλασική παιδεία, τη φιλοσοφική σκέψη, τον συγκερασμό πολιτιστικών αξιών και χριστιανικών ιδεωδών που διαμόρφωσαν τον βυζαντινό πολιτισμό.
Οι παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Συμπόσιο αφορούν θέματα όπως ένας κατάλογος χειρογράφων από τη Μονή της Πάτμου, όπου διασώθηκε ένα πλήθος κωδίκων και εγγράφων που μας βοηθούν να ανασυνθέσουμε μια σκοτεινή εποχή. Άλλα κείμενα εστιάζουν στις επιστολές από επαρχίες όπως η Ήπειρος την περίοδο της Φραγκοκρατίας, όταν η Αυτοκρατορία είχε διαλυθεί, η ύπαιθρος βρισκόταν σε δεινή κατάσταση, οι κάτοικοι των φτωχών περιοχών στέναζαν από τη βαριά φορολογία, την πειρατεία αλλά και τη βαναυσότητα των κυβερνώντων και των εκπροσώπων τους. Υπάρχουν αναφορές στην εργασία ενός σπουδαίου λόγιου της υστεροβυζαντινής περιόδου, του Μάξιμου Πλανούδη, και στο δύσκολο έργο της μετάφρασης του αριστουργήματος του ιερού Αυγουστίνου De Trinitate (Περί Τριάδος). Η ιστορική μετάφραση πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια μιας προσπάθειας προσέγγισης Ανατολής-Δύσης, καθώς οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες αντιλαμβάνονταν τα σύννεφα των εξωτερικών απειλών και πάσχιζαν να βρουν ερείσματα στην παπική Δύση, δημιουργώντας όμως χάσματα σε όλες τις τάξεις της κοινωνίας, χάσματα που έπρεπε να γεφυρωθούν μέσω της πανίσχυρης για τους ανθρώπους της εποχής θεολογικής ερμηνείας. Επίσης, παρουσιάζονται μελέτες για τον τρόπο λειτουργίας και τον ρόλο της δημόσιας και ιδιωτικής παιδείας στο Βυζάντιο, όπου το ιδανικό της υψηλής μόρφωσης δεν έσβησε ποτέ και καθόριζε από τότε την πορεία και την εξέλιξη των πιο φιλόδοξων και ικανών ατόμων της επικράτειας.
Απεικονίζουν στο σύνολό τους το περιβάλλον μιας ιδιόμορφης φάσης του Βυζαντίου, που χαρακτηρίζεται από τη σύζευξη στοιχείων της αρχαίας φιλοσοφίας και της χριστιανικής διδασκαλίας.
Η βυζαντινή ιστορία αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, είναι ένας τομέας που απαιτεί μακροχρόνια προσήλωση, απέραντη υπομονή και τον έχουν υπηρετήσει κατά καιρούς επιστήμονες ιδιαίτερα αξιόλογοι, φέρνοντας κάθε φορά στην επιφάνεια επιστολές, καταλόγους, καταγραφές, πραγματείες και έγγραφα χαμένα σε μοναστήρια και βιβλιοθήκες, έγγραφα που περιέχουν κώδικες και κρυμμένα μυστικά μιας εποχής που δε μοιάζει τόσο μακρινή όσο η αρχαιότητα, καθώς μπορεί κανείς να τη βρει ακόμα ζωντανή στα βιβλία και τις λειτουργίες της ορθόδοξης Εκκλησίας. Σκοπός της έκδοσης, σύμφωνα με τους υπεύθυνους, είναι η προβολή στο εξειδικευμένο αλλά και στο γενικότερο κοινό της εργασίας των επιστημόνων που κοπιάζουν περνώντας χρόνια ολόκληρα πάνω από χειρόγραφα, τα οποία ίσως για τον μέσο άνθρωπο να μην έχουν ιδιαίτερη αξία, όμως κρύβουν σημαντικά μυστικά κι αποτελούν μια πλούσια δεξαμενή μαρτυριών που ποτέ δε χάνουν το ενδιαφέρον τους αλλά πρέπει πάντοτε να επαναξιολογηθούν, να καταγραφούν, να συντηρηθούν και να εμπλουτιστούν με κάθε καινούργιο στοιχείο που έρχεται στην επιφάνεια.
Λόγιοι και λογιοσύνη στο Βυζάντιο
Συλλογικό έργο
Επιστημονική επιμέλεια: Παναγιώτης Γ. Αντωνόπουλος, Ηλίας Α. Γιαρένης, Δημήτριος Κ. Αγορίτσας
University Studio Press
256 σελ.
ISBN 978-960-12-2450-3
Τιμή €20,69
