fbpx
Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich: «Προσεγγίσεις στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία»

Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich: «Προσεγγίσεις στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία»

Το βιβλίο με τον τίτλο Προσεγγίσεις στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία της Κυριακής Χρυσομάλλη-Henrich περιλαμβάνει εισηγήσεις σε συνέδρια και άλλα δημοσιεύματα σε διάφορα περιοδικά, όπου με την πλούσια πείρα της, ενισχυμένη με την επιστημονική θεωρία, φωτίζει πλευρές του έργου επιφανών συγγραφέων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι: Θανάσης Βαλτινός, Παύλος Μάτεσις, Ρέα Γαλανάκη, Ιωάννα Καρυστιάνη και άλλοι πολύ σημαντικοί.

Η μελέτη αρχίζει με τη διερεύνηση του ύφους, stil ή style, όπως είναι γνωστό διεθνώς, και όπως απαντά και στα εικαστικά, το οποίο στα ελληνικά αποδίδουμε με τον όρο «ρυθμός». Το εύρος της εργασίας κινείται πέραν του στοιχειώδους και στενά φιλολογικού πλαισίου. Στα αρχαία χρόνια, ο Αριστοτέλης το μελέτησε στο πλαίσιο της Ρητορικής, που η Αναγέννηση προσδιόρισε με τον όρο Ποιητική.

Η πεζογραφία δίνει στην Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich την ευκαιρία να μελετήσει τις δομές βάθους στη διαμόρφωση του ύφους με πολλές εξακτινώσεις σε ξένους επιφανείς συγγραφείς –Κάφκα, Μάνσφιλντ, Γουλφ, Προυστ–, καθώς και στον προβληματισμό που δημιούργησε στους Έλληνες λογοτέχνες της Γενιάς του ’30 στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Στο κέντρο του θέματος βρίσκεται ο εσωτερικός μονόλογος, στον οποίο συμμετέχει η λεπτομερής καταμέτρηση λέξεων, επιθέτων, μετοχών, παραγώγων και επισημαίνονται οι ενδιαφέρουσες συγκλίσεις και αποκλίσεις ανάμεσα στους συγγραφείς. Πώς παρουσιάζεται ο αφηγητής, π.χ. στη Γαλανάκη και πώς στη Δούκα, πώς μιλάει ο λαϊκότροπος ήρωας, πώς ο ιδιωματικός, πού ο αφηγητής εμφανίζεται, πού απαλείφεται σχετικώς· με ακραίο τρόπο π.χ. τον βρίσκουμε στον Βαλτινό, με αποκλίνοντα στον Λούσια του Χουλιαρά, με ενδιαφέροντα στον Μαριάμπα του Σκαρίμπα. Συμπέρασμα; Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε το ύφος, απλώς να μιλήσουμε για αμεσότητα ή εμμεσότητα ή εσωτερικότητα.

Στα επόμενα κεφάλαια και με αφορμή το έργο της Ευγενίας Φακίνου, η Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich μάς μιλάει για τη διακειμενικότητα και τις ποικιλίες της μορφής της. Επί του θέματος θα επικαλεστεί επιφανείς, διεθνούς βεληνεκούς, μελετητές: Ρολάν Μπαρτ, Ριφατέρ, Ζενέτ, Τοντόροφ, Ντεριντά, Κρίστεβα και ο κατάλογος είναι μακρύς, τα παραδείγματα πάμπολλα και τα είδη επίσης. Η μυθική διακειμενικότητα (που είναι και ιστορική), η ζωγραφική (που φτάνει στον Οράτιο και στο ut pictura poesis), η συσχέτιση έργων ζωγραφικής και γλυπτικής για να προσδιοριστούν τα όρια και να κατανοηθεί το είδος. Η προσωπική διακειμενικότητα και η αυτοδιακειμενικότητα, η αυτοαναφορικότητα και η ειρωνεία.

Στο έργο του Βαλτινού σχολιάζει και πάλι την απάλειψη του αφηγητή, μάλλον υπακούοντας στη ρήση του Φλομπέρ που ήθελε τον συγγραφέα σαν Θεό μέσα στο σύμπαν, πανταχού παρόντα αλλά και αόρατο. Η κίνηση της εξαφάνισης του συγγραφέα από την επιφάνεια της αφήγησης φτάνει ως το nouveau roman, κάτι που επιδιώκει και ο Βαλτινός. Η συγγραφέας μελετά την αντικειμενικότητα, τη διαλογικότητα, την τεκμηριολογία. Χρησιμοποιεί νέους όρους, αξιοποιώντας τα σύγχρονα όπλα της επιστήμης, ερευνά το μυθιστόρημα και τους χαρακτήρες και μας εκπλήττει με την άποψη ότι ο Βαλτινός θεωρεί την Κάθοδο των εννιά ερωτικό βιβλίο (sic). Ίσως, λόγω της ερωτικής έλξης που νιώθουν για τη θάλασσα οι Εννιά, ενώ η επιφάνεια είναι ιστορική-πολεμική-πολιτική. Ωστόσο, επιμένει η συγγραφέας, έχουμε «αλληλοσυμπληρούμενες τροπικότητες της λογοτεχνικής σύνθεσης που συντήκει σε ένα τέλειο κράμα το πολιτικό με το ανθρωπολογικό στοιχείο».

Η μελέτη συνεχίζεται με εμβληματικά έργα, όπως είναι Η μητέρα του σκύλου του Παύλου Μάτεσι, στο οποίο σχολιάζεται η «ρομαντική ειρωνεία» με στοιχεία από το παράδοξο και παράλογο, η αντίφαση, η καλλιτεχνική ψευδαίσθηση, η συνεχής παρέκβαση, ο εγκιβωτισμός, με παραδείγματα πολλά που τεκμηριώνουν τις απόψεις.

Πρόκειται για ένα πολυτιμότατο βοήθημα για τoν μελετητή της λογοτεχνίας και, φυσικά, για όποιον επιθυμεί να δει πίσω από τις λέξεις τα αόρατα μυστικά.

Από την ενότητα «Αλδεβαράν», η φράση: «ουρλιάζοντας ντυμένη στα κόκκινα (αντιδρώντας ματεσικά σε πείσμα της παράδοσης για τα χρώματα του πένθους), πάει στο μνημόσυνο του παιδιού της» (μας κνίζει να συσχετίσουμε το συγκεκριμένο χρώμα με τον πειρασμό, συνδυάζοντάς το, επί τη ευκαιρία και ερήμην της συγγραφέως, με το χρώμα της ρόμπας που φοράει η Μοσχούλα του Παπαδιαμάντη στην εκδοχή Μάτεσι). Ωραιότατη η μελέτη πάνω στα πρόσωπα και τους τόπους, με τα ονόματά τους και τους μύθους που ανακαλούν. Οι συσχετίσεις του αρχαίου μύθου και της μυθιστορηματικής πραγματικότητας στήνουν ένα πολύ σημαντικό επίπεδο διερεύνησης του έργου. Και μας βρίσκει απολύτως σύμφωνους η άποψη: «Η απουσία υψηλού πάθους είναι προσβολή», καθώς είναι άχρηστο και προσβάλλει τη ζωή ένα μυθιστόρημα που έχει γραφτεί για την καθημερινή ζωή. Προτιμά τους ήρωες που «διαβιούν σε ένα ύψος υπαρξιακής έντασης» και αυτή είναι η τραγικότητά τους.

Με αφορμή το έργο της Ρέας Γαλανάκη, η συγγραφέας επισημαίνει τη διαφορά ανάμεσα στους γλωσσολόγους και τους θεωρητικούς της λογοτεχνίας, αντλεί στοιχεία από τη διατριβή του Ε. Καψωμένου και του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη –Θεωρία της λογοτεχνίας και Γλωσσολογίας σε αγαστή συνεργασία– που προωθούν την προβληματική του φαινομένου.

Η μελέτη θα συνεχιστεί με έργα του Γιώργη Γιατρομανωλάκη –Ιστορία–, της Ιωάννας Καρυστιάνη –Κουστούμι στο χώμα και Μικρά Αγγλία–, ενώ υπάρχουν και άλλοι, όπως ο Ξενόπουλος, ο Καζαντζάκης, ο Μυριβήλης, ο Παπαδιαμάντης, οι οποίοι χειρίζονται το θέμα «φόνος και θάνατος» στην κλειστή κοινωνία. Κι εδώ, βγαίνοντας από το κυρίως σώμα της αφήγησης, επισημαίνουμε την πολύ σημαντική παρατήρηση της συγγραφέως στη σημείωση 10, στη σελίδα 215, όπου η παρέμβαση του Γερμανού μεταφραστή της Μικράς Αγγλίας καταστρέφει «το δημιουργικό μέρος της λογοτεχνικής παραγωγής» και, συγκεκριμένα, καταστρέφει υφολογικά στοιχεία του έργου, κάτι που είναι «ανεπίτρεπτο σ’ ένα μεταφραστή». Όμως για τον Έλληνα αναγνώστη αυτή είναι η μεγάλη γοητεία που συμπλέει με την υπόθεση στη Μικρά Αγγλία, δυστυχώς για τον Γερμανό αναγνώστη.

Η αλληλεπίδραση των τεχνών μεταξύ τους, ποίησης και ζωγραφικής, έχει επισημανθεί από τα αρχαία χρόνια και τον 18ο αι. από τον Lessing, επίσης. Η επίδραση επεκτείνεται στον κινηματογράφο, όπου η Μικρά Αγγλία γίνεται το πεδίο, στο οποίο ο σκηνοθέτης γίνεται «αδελφός» του λογοτέχνη. Παντελής Βούλγαρης και Ιωάννα Καρυστιάνη συνεργάζονται αρμονικά πάνω στο σενάριο, όπως και ο Βαλτινός με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στα έργα του τελευταίου.

kiriaki xrisomalli henrichΤο βιβλίο ολοκληρώνεται με μελέτες πάνω στο θέμα «έρωτας και θάνατος» στον Τριστάνο του Gottfried, την υπέρβασή τους και τις παραλλαγές του. Με την «ιδιότυπη νέκυια» του Γιώργη Γιατρομανωλάκη στο έργο Η κοιλάδα των Αθηνών. Με «το ειρωνικό συνεχές της ύπαρξης» στο έργο του Νίκου Καχτίτση. Με το χρήμα «καταλύτη» στα έργο του Ξενόπουλου.

Πρόκειται για ένα πολυτιμότατο βοήθημα για τoν μελετητή της λογοτεχνίας και, φυσικά, για όποιον επιθυμεί να δει πίσω από τις λέξεις τα αόρατα μυστικά. Μία έκδοση πολύτιμη και ως υλικό και ως περιεχόμενο.

 

Προσεγγίσεις στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία
Θεωρητικές και ερμηνευτικές
Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich
University Studio Press
344 σελ.
ISBN 978-960-12-2478-7
Τιμή €22,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.