Πολύβιος Γ. Πολυβίου: «Το Κυπριακό πρόβλημα»

Οι Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου (1959) και το Σύνταγμα του 1960 ήταν η καλύτερη στιγμή για την επίλυση του Κυπριακού, καθώς η Βρετανία ήταν έτοιμη να «ξεφορτωθεί» την Κύπρο και η ελληνοκυπριακή πλευρά διασφάλιζε την κυριαρχία της. Όμως η ηγεσία των Ελλήνων της Κύπρου υπό τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, παραγνωρίζοντας προκλητικά τους ολοφάνερους κινδύνους που υπήρχαν, πρόβαλε από την πρώτη στιγμή αντιρρήσεις που συνοψίστηκαν στα περίφημα δεκατρία σημεία, τα οποία δεν αποτελούσαν καλόπιστη προσπάθεια αλλά επιχείρηση ριζικής μεταβολής του Συντάγματος και καταστροφής της ισορροπίας ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Οι ενέργειες της υπερφίαλης ελληνοκυπριακής ηγεσίας εκείνης της περιόδου αποτελούν, σύμφωνα με τον Πολύβιο Γ. Πολυβίου, το «μεγαλύτερο ίσως λάθος της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας», ενώ η ευθύνη του Μακάριου και των συμβούλων του είναι ασήκωτη. Ο Μακάριος ποτέ μέχρι το 1974 δεν πίστεψε ότι θα μπορούσαν οι Τούρκοι να εισβάλουν στο νησί, ούτε περίμενε ότι το ελληνικό στρατιωτικό καθεστώς της δικτατορίας θα τολμούσε να τον ανατρέψει. Το αποτέλεσμα ήταν η περιχαράκωση των Τουρκοκυπρίων σε θύλακες ελεγχόμενους από την Τουρκία, οι βομβαρδισμοί στην περιοχή της Τηλλυρίας και η έναρξη ένοπλων αιματηρών συγκρούσεων, που προανήγγελλαν πολύ χειρότερες εξελίξεις.

Κι αν την πρώτη φορά οι Έλληνες κλότσησαν την ευκαιρία, η ιστορία τούς έδωσε άλλη μία – κάτι που σπανιότατα συμβαίνει. Το 1968, οι Ελληνοκύπριοι είχαν τον απόλυτο έλεγχο της κατάστασης, έχοντας επιδείξει αξιοζήλευτη οικονομική πρόοδο, είχαν κατορθώσει να πάρουν τα ηνία ενός κράτους αναγνωρισμένου διεθνώς, οι Τουρκοκύπριοι είχαν εγκλωβιστεί σε θύλακες όπου φυτοζωούσαν, το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών ήθελε να κλείσει την υπόθεση και η Τουρκία, πιεσμένη από τις διεθνείς εξελίξεις, ήταν έτοιμη να προβεί σε συμβιβασμούς. Για μια φορά όμως ακόμη ο Μακάριος στύλωσε τα πόδια κι «αρνήθηκε πεισματικά να αποδεχτεί τις τουρκικές παραχωρήσεις, πιστεύοντας ότι ο χρόνος κυλούσε υπέρ των Ελληνοκυπρίων κι οι Τουρκοκύπριοι θα προχωρούσαν σε περαιτέρω υποχωρήσεις, μετατρεπόμενοι ουσιαστικά από κοινότητα σε μειονότητα».

Σημαντικό μέρος στην ανάλυσή του καταλαμβάνει ο ρόλος των προσωπικοτήτων, ιδίως του Μακάριου, ο οποίος κατά τον συγγραφέα πρέπει επιτέλους να απομυθοποιηθεί, ώστε να ιδωθεί νηφάλια η μοιραία πολιτική του διαδρομή.

Ο δικηγόρος Πολύβιος Γ. Πολυβίου, που έχει σπουδάσει νομικά στην Οξφόρδη, όπου και δίδαξε ως λέκτορας της Νομικής, έχει γράψει ικανό αριθμό βιβλίων σχετικά με το Κυπριακό πρόβλημα και, όπως λέει, ευελπιστεί η παρούσα εργασία, που καλύπτει όλες τις φάσεις του ζητήματος, να είναι η τελευταία του. Σημαντικό μέρος στην ανάλυσή του καταλαμβάνει ο ρόλος των προσωπικοτήτων, ιδίως του Μακάριου, ο οποίος κατά τον συγγραφέα πρέπει επιτέλους να απομυθοποιηθεί, ώστε να ιδωθεί νηφάλια η μοιραία πολιτική του διαδρομή. Μια άλλη σημαντική προσωπικότητα, που διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην εξέλιξη του Κυπριακού προβλήματος, είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, ο Καραμανλής διείδε ότι ουσιαστικά το παιχνίδι είχε χαθεί κι έδωσε περισσότερη βαρύτητα στη διάσωση του ελληνικού κράτους, το οποίο είχε διαλύσει κυριολεκτικά η δικτατορία σε τέτοιον βαθμό, ώστε δεν μπορούσε να στείλει ούτε ένα μικρό στρατιωτικό σώμα υποστήριξης στην Κύπρο, υπό τον κίνδυνο ολοκληρωτικής κατάληψης του νησιού, ενώ υπήρχε σοβαρό ενδεχόμενο να πληγεί κατά τη διαδρομή ή κατά την εγκατάστασή του στη Μεγαλόνησο. Από την άλλη μεριά, ο Έλληνας ηγέτης φοβόταν πάντα την τεράστια δημοτικότητα που απολάμβανε στην Ελλάδα ο Κύπριος αρχιεπίσκοπος, ο οποίος θα μπορούσε να του δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα αν προέβαινε σε δηλώσεις εναντίον του. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το 1977 ο Μακάριος κάνει στροφή 180 μοιρών και υπογράφει συνθήκη που στην ουσία δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας ομοσπονδιακού κράτους χωρίς ισχυρή κεντρική κυβέρνηση, όπου κάθε κοινότητα έχει τον απόλυτο έλεγχο των εδαφών της.

Τα συμφέροντα της Τουρκίας δεν θα της επιτρέψουν ποτέ να δεχτεί την Κύπρο υπό πλήρη ελληνική κυριαρχία, επειδή ανησυχεί ότι θα έχει στα νώτα της μια απειλή που δεν θα μπορεί να ελέγξει. Έχοντας συμμετάσχει σε σημαντικές υποθέσεις των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων, ο Κύπριος νομικός θεωρεί ότι αυτή είναι μια βασική παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε υπ’ όψιν και υπογραμμίζει ότι ο χρόνος πιέζει, θα πρέπει να βρεθεί κάποια λύση όσο πιο γρήγορα γίνεται. Στην κατεύθυνση αυτή δεν αρκείται σε επισημάνσεις, αλλά καταθέτει μια σειρά από προτάσεις, έναν οδικό χάρτη που αφορά ενέργειες όπως η επιστροφή της πόλης και του λιμανιού της Αμμοχώστου, κάτι που μπορεί να επιφέρει τεράστια οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, κι ακόμα το άνοιγμα του παράνομου τουρκοκυπριακού αεροδρομίου της Τύμβου, ύστερα από άδεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και υπό το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής ppoliv Ένωσης, με τρόπο ώστε να μην προσδίδεται διεθνής αναγνώριση στο κατοχικό καθεστώς. Επιπλέον, μια συμφωνημένη αποχώρηση των μισών κατοχικών δυνάμεων θα αποτελούσε τεράστιο θετικό βήμα, που θα επέφερε την απαραίτητη κινητικότητα για την ομαλοποίηση των δύσκολων συνθηκών που δημιουργήθηκαν μετά την εισβολή. Οι ιδέες που καταθέτει ο Πολύβιος Γ. Πολυβίου είναι προϊόν προβληματισμού μιας ολόκληρης ζωής και είναι ικανές να συμβάλουν στην έναρξη μιας εξελικτικής διαδικασίας, που μπορεί να αντιμετωπίσει ακόμα και το εκρηκτικό ζήτημα των κοιτασμάτων πετρελαίου μέσω του ανοίγματος ενός Ταμείου Εσόδων Υδρογονανθράκων, τα έσοδα του οποίου θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και από τις δύο κοινότητες.