Ιωάννης Εμμ. Περσιάνης: «Συλλογισμοί για την Ελλάδα»
«Ο Κολοκοτρώνης κατέβηκε απ’ το Ιτς Καλέ συνοδευόμενος από ένα απόσπασμα χωροφυλάκων. Πέρασε μέσα από ένα πλήθος ανθρώπων όχι περιέργων αλλά κατάπληκτων με αυτό το θέαμα και κατευθύνθηκε προς την αίθουσα του δικαστηρίου. Εκεί τον υποδέχτηκαν με νεκρική αλλά ευλαβική σιωπή. Εκείνος συμπεριφερόταν ως άνθρωπος πεπεισμένος για την αθωότητά του. Δεν έδειχνε καθόλου συντετριμμένος, αλλά στα χαρακτηριστικά του ήταν έκδηλα τα ίχνη των κακουχιών που είχε υποστεί κατά τη διάρκεια της πολύμηνης φυλάκισης».
Ο Ιωάννης Εμμ. Περσιάνης, που βρισκόταν στην Ελλάδα ως πρώτος γραμματέας της ρωσικής Αποστολής «παρά τη Ελληνική βασιλική αυλή», παρακολούθησε την ιστορική δίκη του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα, καταγράφοντας τις στιγμές κατά τις οποίες η κυβέρνηση της αντιβασιλείας του Κόμητα Άρμανσμπεργκ παρενέβη με τρόπο ωμό, ώστε να καταδικαστούν οι παλαίμαχοι οπλαρχηγοί. Η κυρίαρχη φατρία στηρίχτηκε σε έγγραφα που ποτέ δεν εμφανίστηκαν στο δικαστήριο και ο βασιλικός εισαγγελέας Μάσσον αντιτάχθηκε στην εξέταση των μαρτύρων υπεράσπισης. Όταν υπήρξε εμπλοκή, ο υπουργός Δικαιοσύνης Σχινάς, ένας άνθρωπος «έξυπνος και μορφωμένος, αλλά ανήθικος και ψυχρός εγωιστής», υπαγόρευσε τη θανατική ποινή για τους δύο κατηγορουμένους, χωρίς καμιά προκαταρκτική εξέταση, κι όταν δυο δικαστές αρνήθηκαν να συμμορφωθούν «…με διαταγή του Υπουργού, οι χωροφύλακες τους επιτέθηκαν και σπρώχνοντάς τους με τα κοντάκια των όπλων και ξεσκίζοντας τα ρούχα τους τους οδήγησαν στις θέσεις τους, όπου τους έβαλαν να καθίσουν με τη βία και στάθηκαν δίπλα τους».
Οι Συλλογισμοί για την Ελλάδα που συνέταξε ο Ελληνορώσος διπλωμάτης αποτελούν αναφορά προς τον επίσης ελληνικής καταγωγής προϊστάμενό του, Κωνσταντίνο Ροδοφοινίκην, διευθυντή του Ασιατικού Τμήματος του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, που βρισκόταν θαμμένη στα κρατικά αρχεία της Ρωσίας για 180 χρόνια και αποκαλύπτει την «τύφλωση της αντιβασιλείας και του κόμητα Άρμανσμπεργκ, ο οποίος χωρίς καμιά ανάγκη προκαλούσε την περιφρόνηση των Ελλήνων και υποδαύλιζε αδιάκοπα το μίσος τους επιδεικνύοντας αδικαιολόγητη σκληρότητα». Το κείμενο γράφτηκε στα γαλλικά, τη γλώσσα της διεθνούς αλληλογραφίας· ο Περσιάνης γνώριζε καλά αυτή τη γλώσσα μαζί με τη ρωσική, την ελληνική, πιθανώς τη ρουμανική και οπωσδήποτε τη γερμανική, που ήταν η δεύτερη επίσημη γλώσσα στην Ελλάδα εκείνης της εποχής. Σε όλη την έκταση του γραπτού υπερασπίζεται φυσικά τη ρωσική πολιτική και τον προηγούμενο κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια, τον σημαντικότερο Έλληνα πολιτικό του 19ου αιώνα. Ταυτόχρονα, ως Έλληνας της διασποράς αγωνιά για την εξέλιξη της καινούργιας χώρας και κάνει μια σειρά από προτάσεις για τον τρόπο διακυβέρνησης, για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που είχαν εκτραχυνθεί επικίνδυνα, για το εμπόριο, για το οποίο η Ελλάδα κατά τη γνώμη του είναι προορισμένη λόγω της θέσης της ανάμεσα στις θάλασσες, την εγγύτητά της με την Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, και του πνεύματος των κατοίκων της, που γνωρίζουν πώς να στρέψουν προς όφελός τους οποιαδήποτε αρνητική συγκυρία.
Η κυρίαρχη φατρία στηρίχτηκε σε έγγραφα που ποτέ δεν εμφανίστηκαν στο δικαστήριο και ο βασιλικός εισαγγελέας Μάσσον αντιτάχθηκε στην εξέταση των μαρτύρων υπεράσπισης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα ψυχογραφήματα των πρωταγωνιστών της ελληνικής πολιτικής, γεγονός ασυνήθιστο για επίσημα διπλωματικά έγγραφα. Για τον επικεφαλής της Αντιβασιλείας, Βαυαρό κόμη του Άρμανσμπεργκ, παρατηρεί: «Είναι δραστήριος, άγρυπνος και κατέχει τα οικονομικά θέματα· όμως αυτά τα προσόντα επισκιάζονται από την απέραντη αλαζονεία και τη ματαιοδοξία του. Είναι επιρρεπής στην κολακεία και θεωρεί τον εαυτό του πρώτο πολιτικό της Ευρώπης». Για τον Μαυροκορδάτο σχολιάζει: «…είναι ένας από τους πιο αξιοσημείωτους ανθρώπους της Ελληνικής Επανάστασης. Επιρρεπής στα πάθη από τη γέννησή του και αναθρεμμένος στη σχολή του Φαναρίου, στην αυγή της σταδιοδρομίας του επιδόθηκε στις σκευωρίες και έγινε ψεύτης, πανούργος και υποκριτής». Για τον Κωλέττη σημειώνει: «Χαρισματικός, δραστήριος, ακαταπόνητος, εξαιρετικά κρυψίνους, ο Κωλέττης είναι ένα από εκείνα τα αεικίνητα και τολμηρά πνεύματα που γεννιούνται για να φέρουν δυστυχία στον κόσμο. Απύθμενα φιλόδοξος, προσποιήθηκε ότι υποστήριζε τις λαϊκές αρχές και εφάρμοσε τον πιο εκλεπτυσμένο μακιαβελισμό…» Για τον Κολοκοτρώνη, οι εκτιμήσεις του είναι απόλυτα θετικές: «…η δοκιμασμένη αντρεία συνδυάστηκε με το υγιές μυαλό και τη φυσική ευγλωττία, η οποία ελκύει και εμπνέει πεποίθηση. Δεν μπορεί κανείς να τον ακούσει δίχως να συγκλονιστεί μέχρι τα βάθη της ψυχής του».
«Τα αποσπασματικά σχεδιαγράμματα με μολύβι, διάσπαρτα στα σημειωματάριά μου, τα οποία καλούνται να αναβιώσουν στη μνήμη μου τα γεγονότα, αυτόπτης μάρτυρας των οποίων υπήρξα», όπως χαρακτηρίζει ο Περσιάνης το κείμενό του, αποτελούν μια μαρτυρία που ρίχνει φως στο πλέγμα σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας σε μια εποχή όπου οι απελπισμένοι Έλληνες απέβλεπαν στη βοήθεια του ισχυρού κράτους με το οποίο είχαν στενές σχέσεις από τον καιρό του Βυζαντίου. Το έγγραφο που δημοσιεύεται εδώ, με μια πολύ κατατοπιστική εισαγωγή της Όλγας Πετρούνινα, καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας, δίνει μια ζωντανή εικόνα της εποχής και θεωρείται πόνημα πολύ σημαντικό για τις ελληνορωσικές σχέσεις, μια πτυχή της ιστορίας μας που δεν έχει μελετηθεί όσο θα έπρεπε. Ας μην ξεχνάμε ότι ο συντάκτης του εγγράφου προέρχεται από έναν χώρο μέσα στον οποίο πραγματοποιήθηκαν οι πιο αξιόλογες φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές διεργασίες, οι οποίες οδήγησαν μέσα από τη δράση της Φιλικής Εταιρείας στο ξέσπασμα της μεγάλης επανάστασης που αναστάτωσε ολόκληρη την Ευρώπη.
Συλλογισμοί για την Ελλάδα
Από την έλευση του Βασιλιά μέχρι το τέλος του έτους 1834
Ιωάννης Εμμ. Περσιάνης
Μετάφραση: Αναστασία Μπελοζέροβα
Πρόλογος: Βασίλης Παναγιωτόπουλος
Ασίνη
256 σελ.
ISBN 978-618-5346-15-7
Τιμή €18,00
