Μυρτώ Πίγκου-Ρεπούση: «Εκπαιδευτικό Δράμα: Από το θέατρο στην εκπαίδευση»
Ένα βιβλίο για το Θέατρο. Ή ένα βιβλίο για το Δράμα. Ένα βιβλίο, ίσως, ειδικότερα για το Εκπαιδευτικό Δράμα… Ή μια διαδρομή που θα μας μετακινεί συνεχώς: από το θέατρο ως τέχνη στην πολύμορφη και διαρκώς εμπλουτιζόμενη «παράστασή» του – και στην εκπαίδευση. Ακριβέστερα, ένα βασικό εργαλείο προσέγγισης και διείσδυσης στον «αναγνωρισμένο και πολυμορφικό» τομέα: Το Θέατρο στην Εκπαίδευση.
Έχουμε ήδη χρησιμοποιήσει βασικές έννοιες, που στην καθημερινή τους εκφορά – ακόμα και από ενασχολούμενους με τη θεατρική πράξη γενικά ή την –ερασιτεχνική της– αξιοποίηση στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, δημιουργούν εννοιολογικές ταυτολογίες στην αδιαφοροποίητη και αβασάνιστη χρήση των όρων. Κι όμως, όλοι γνωρίζουμε ή νομίζουμε πως γνωρίζουμε την τέχνη αυτή –και μόνον ως τέχνη–, καθώς αναζητάμε σ’ αυτή το κάτοπτρο της ζωής μας, τις αντανακλάσεις της πράξης μας, τον σφυγμό της συγκινησιακής μας εμπειρίας – μια θεμελιώδη θεατροποιημένη περιπέτεια της ανθρώπινης αυτεπίγνωσης. Μια διάγνωση των όσων συμβαίνουν και όσων δραματικά δεν συμβαίνουν στην ανθρώπινη ζωή και στην ανθρώπινη ψυχή. «Γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει τόσο πολύ το θέατρο, τόσο πολύ το δράμα;» θα αναρωτηθεί ο Martin Esslin (The Theatre of the Absurd). Και για μιαν αρχική απόπειρα απάντησης: «Οποιαδήποτε εξέταση εις βάθος, οποιασδήποτε εκδήλωσης του ανθρώπινου πνεύματος, οποιασδήποτε μορφής της ζωής, οποιασδήποτε κοινωνίας, θ’ άξιζε τον κόπο τελικά, απλά και μόνο επειδή το επί μέρους περιέχει και φωτίζει το όλον…»
Η Μυρτώ Πίγκου-Ρεπούση, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Γουόργουικ, ειδικευμένη στο Θέατρο στην Εκπαίδευση, με σημαντική ερευνητική και διδακτική εμπειρία στον χώρο, μας προσφέρει μια πλήρη και συνεκτική «θεωρητική χαρτογράφηση του πεδίου», συνθέτοντας διεπιστημονικά τα στοιχεία που οριοθετούν την επιστημολογία του Θεάτρου στην Εκπαίδευση. Η γνωστική-επιστημονική και στη συνέχεια η συνθετική διαδρομή που διανύει η συγγραφέας καλύπτει και φωτίζει το φαινόμενο της θεατρικής πράξης, στις μεταποιήσεις και στις μεταμορφώσεις της από τη φυσική της πηγή στη θεατρική σκηνή κι απ’ αυτή στις εκπαιδευτικές-παιδαγωγικές και κοινωνικοποιητικές της μεταπλάσεις. Από τη διιστορική εμπειρία του θεατρικού κειμένου στην παραστασιακή του λειτουργία και την εξελικτική της –ιστορικά προσδιορισμένη– ποικιλότητα, από τον σαφή διαχωρισμό τέχνης και πραγματικότητας στην ασάφεια των μεταξύ τους ορίων. Από τον διαχωρισμό μεταξύ συντελεστών της παράστασης και κοινού στη συλλογική, βιωματική επιτέλεση σε μια αμοιβαιότητα ανατροφοδοτούμενης ροής ενέργειας.
Το πεδίο αναφοράς της συγγραφέως είναι η εκπαίδευση και η θεωρητική ένταξη του Εκπαιδευτικού Δράματος στις διαδικασίες μάθησης. Προερχόμενος ο όρος Εκπαιδευτικό Δράμα από την αγγλοσαξονική σχολή και συνυφασμένος με τις αρχές της Προοδευτικής Εκπαίδευσης, διεκδικεί, στη μακρά πλέον διαδρομή του από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, μια ολοένα εμπλουτιζόμενη θεωρητικά και εφαρμοσμένη παιδαγωγικά ανάπτυξη – ενσωματώνοντας ωστόσο στην εξελικτική του πορεία και συνθέτοντας θεατρικά είδη και πρακτικές. Και καθώς το θέατρο ως καλλιτεχνική έκφραση –μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κυρίως– ανέπτυξε πολυεστιακά μια δυναμική διαρκών επαναστάσεων, στη μορφή, στο περιεχόμενο, στην παραστατική του πολυμορφικότητα, στην ανα-θεώρηση των στόχων και στην ομογενοποίηση συντελεστών και κοινού, κι ακόμα στη δυναμικότητα της συμμετοχής του σε ό,τι με την ευρύτερη σημασία χαρακτηρίστηκε ως μεταμοντέρνα εκδοχή της τέχνης, η παρουσία και οι δυνατότητές του εκβάλλουν στην εκπαιδευτική πράξη με την ίδια δυναμική των πολλαπλών δοκιμών και προσαρμογών του στη διαδικασία μάθησης και γνώσης: καλλιτεχνικής, κοινωνικοποιητικής, βιωματικής, συνεργατικής, διερευνητικής, διαισθητικής, ενσυναισθητικής κ.λπ. Αυτό το εκτεταμένο πεδίο του θεατρικού φαινομένου και της εκπαιδευτικής του λειτουργίας επιχειρεί, με μια ολιστική θεώρηση, να «τιθασεύσει» η συγγραφέας, καθώς κινείται με άνεση στην πλούσια βιβλιογραφική παραγωγή, χωρίς ωστόσο να χάνεται σε ατέρμονες βασανιστικές αναγωγές στη θεωρία. Πρόθεσή της –την οποία πετυχαίνει απόλυτα– είναι να καταθέσει ένα πόνημα διαφωτιστικό πάνω στην εφαρμογή του Εκπαιδευτικού Δράματος, απευθυνόμενη όχι μόνο στους ειδικούς, αλλά και στους μη ειδικούς: εκπαιδευτικούς που δεν διαθέτουν τη θεατρική και θεατροπαιδαγωγική κατάρτιση· στους θεατρολόγους και δασκάλους της υποκριτικής και στους ηθοποιούς που στερούνται της παιδαγωγικής και θεατροπαιδαγωγικής κατάρτισης· και, τέλος, στους σπουδαστές που θα θελήσουν να ειδικευτούν στον τομέα του Εκπαιδευτικού Δράματος.
Μας πείθει εντέλει ως αναγνώστες, ως παιδαγωγούς, ως ανθρώπους που καλούνται πάντοτε να παίξουν –και πρέπει να τον παίξουν σωστά– τον δικό τους ρόλο.
Ο τρόπος με τον οποίο δομείται το έργο διευκολύνει την ανάγνωση και την προοδευτική προσαρμογή στο εννοιολογικό και επιστημολογικό του περιβάλλον. Χωρισμένο σε δύο μέρη: Πρώτο μέρος: Εκπαιδευτικό δράμα – Από το θέατρο στην εκπαίδευση (σ.23-163), που περιλαμβάνει τέσσερα επιμέρους κεφάλαια: 1. Βασικά στοιχεία του θεατρικού φαινομένου – Θεατρικό έργο/κείμενο – Παράσταση – Κοινό (σ.23-75) 2. Βασικές προσεγγίσεις στον τομέα του Εκπαιδευτικού Δράματος, με αποσαφηνίσεις αναγκαίες στη χρήση της σχετικής ορολογίας (σ.76-111) 3. Βασικοί άξονες της εκπαίδευσης και Εκπαιδευτικό Δράμα (σ.112-126) 4. Η παιδαγωγική αξία του Δράματος (σ.127-163). Δεύτερο μέρος: Το Εκπαιδευτικό Δράμα στο σχολείο – Σύγχρονες εφαρμογές (σ.167-233), που περιλαμβάνει τα επόμενα τρία κεφάλαια: 5. Εκπαιδευτικό Δράμα και κοινωνική παρέμβαση-αλλαγή (σ.167-192) 6. Εκπαιδευτικό Δράμα και γραμματισμός (σ.193-214). Εδώ αποτυπώνεται η λειτουργική εκμάθηση της γλώσσας σε πραγματικά περιβάλλοντα επικοινωνίας και αναδεικνύεται η συμβολή του Εκπαιδευτικού Δράματος στην επικοινωνιακή χρήση των ποικίλων γλωσσικών κωδίκων. Και το τελευταίο κεφάλαιο: 7. Εκπαιδευτικό Δράμα και Πολιτειότητα (σ.215-233), όπου αποτυπώνονται οι δυνατότητες αξιοποίησης του Εκπαιδευτικού Δράματος στη δημιουργία «πολιτειακών πρακτικών», στη «σκηνοθεσία» δηλαδή περιβαλλόντων λόγου και πράξης, που συντελούν –μέσ’ από διεργασίες συλλογικότητας– στη μορφοποίηση της ταυτότητας του μελλοντικού ενεργού πολίτη.
Έχει παρατηρηθεί γενικά ότι ένα θεωρητικό κείμενο προκαλεί μια «φοβική» αντανάκλαση στους αποδέκτες του, αφενός επειδή συνδέεται με ποικίλες και συχνά δυσχερείς έννοιες και προσδιορισμούς που διαπλέκονται μεταξύ τους διαμορφώνοντας ένα ανοίκειο περιβάλλον στο πεδίο κατανόησης και ακόμα περισσότερο σ’ εκείνο της εφαρμογής και της αξιολόγησης. Και αφετέρου, επειδή «δεσμεύει» την ελευθερία της εμπειρικής εφαρμογής και του αυτοσχεδιασμού. Στο συγκεκριμένο βιβλίο της Μυρτώς Πίγκου-Ρεπούση, αντίθετα, τόσο η δομή του έργου όσο και η διαυγής γλώσσα που χρησιμοποιεί η συγγραφέας και η επικέντρωση στους σημαντικούς αναβαθμούς του θεατρικού φαινομένου και του Εκπαιδευτικού Δράματος, συγκροτούν το φίλιο περιβάλλον μιας αναγκαίας ακαδημαϊκής σοβαρότητας για την ενασχόληση με το αντικείμενο. Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο προσφέρεται το περιεχόμενο, «κυκλωτικά» μέσ’ από διαφορετικές εισόδους –θεατρολογικές, παιδαγωγικές, αξιακές (σ.15)– ανακαλεί εμπειρίες και τις εντάσσει στα θεωρητικά τους σχήματα, ενώ ταυτόχρονα εμπνέει και υποστηρίζει ανανεωμένες προσεγγίσεις και μεθοδολογικές εφαρμογές.
«Αγαπώ την υποκριτική», είχε πει κάποτε ο Όσκαρ Ουάιλντ. «Είναι πιο πραγματική από τη ζωή». Ίσως και να συμβαίνει κάποτε αυτό. Έτσι δικαιολογείται και η ανθεκτικότητα του θεάτρου στον χρόνο, οι μεταμορφώσεις και οι πλουραλιστικές εκφράσεις του, η μαγεία που ασκεί και η μέθεξη που προκαλεί στο κοινό του σε συγκινησιακές εμπειρίες – ισχυρότερες κάποτε από κείνες της πραγματικής ζωής. Το παρατηρούμε και στο σχολικό περιβάλλον, στην 
όποια εκπαιδευτική του αξιοποίηση. Το βιβλίο της Μυρτώς Πίγκου-Ρεπούση έρχεται να ενδυναμώσει τις γνωστικές μας υποδομές στον χώρο του Εκπαιδευτικού Δράματος, να διευρύνει τον θεωρητικό μας ορίζοντα, να δείξει την πρωτεϊκή μορφή του είδους και τις δυνατότητες εγκλιματισμού του σε κάθε συνθήκη και ιδιαιτερότητα, οργανώνοντας ταυτόχρονα σε επιστημονικά θεμέλια τις παιδαγωγικές και διδακτικές μας χειρονομίες· και να εξοικειώσει τον εκπαιδευτικό της τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης με εναλλακτικούς και γοητευτικούς τρόπους προσέγγισης του διδακτικού αντικειμένου, των εκπαιδευόμενων, αλλά και της ίδιας της τέχνης. Γιατί το Θέατρο –με την ευρύτατη σημασία του, μέχρι τη συμπερίληψη της ίδιας της ζωής– το κάνουμε, όπως είπε ο Κάρολος Κουν, «για να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο». Το βιβλίο, μ’ αυτή την ευρύτερη στόχευση και την επικουρία που προσφέρει στις απαιτητικές μας αναζητήσεις, ανακινεί και υποστηρίζει τη σκέψη και την πράξη διερεύνησης αυτού του κρυμμένου, ψυχικά πλούσιου και ακέραιου κόσμου, τις αφορμές του για αυθεντική μάθηση και έκφραση: στο σχολείο, στην κοινότητα, στην κοινωνία. Μας πείθει εντέλει ως αναγνώστες, ως παιδαγωγούς, ως ανθρώπους που καλούνται πάντοτε να παίξουν –και πρέπει να τον παίξουν σωστά– τον δικό τους ρόλο.
Εκπαιδευτικό Δράμα: Από το θέατρο στην εκπαίδευση
Θεωρητική χαρτογράφηση του πεδίου
Μυρτώ Πίγκου-Ρεπούση
Εκδόσεις Καστανιώτη
256 σελ.
ISBN 978-960-03-6578-8
Τιμή €15,00
