fbpx
Bill Bryson: «Το σώμα»

Bill Bryson: «Το σώμα»

Ένα από τα πλέον απροσδόκητα περιστατικά που μου συνέβησαν όσο έγραφα το βιβλίο πρόεκυψε στην αίθουσα ανατομίας της ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου του Νότιγχαμ, όταν ένας καθηγητής και χειρουργός ονόματι Μπεν Όλιβερ έκανε μια απαλή εκτομή και ανασήκωσε μια φλοίδα δέρματος πάχους περίπου ενός χιλιοστού από το μπράτσο του πτώματος. Ήταν τόσο λεπτή που τη διαπερνούσε το φως. «Αυτό» είπε «είναι το μόνο που ασχολείται με το χρώμα του δέρματος. Αυτό είναι η φυλή και τίποτα άλλο. Μια λεπτή φέτα επιδερμίδας».

Ένα τόσο λεπτό και διάφανο σημείο του σώματός μας αποτέλεσε και συνεχίζει, παραδόξως και στις μέρες μας, να αποτελεί το καίριο σημείο των φυλετικών διακρίσεων, για το οποίο έχει χυθεί ανόητα τόσο ανθρώπινο αίμα. Πάντως τα τελευταία, τουλάχιστον, εξήντα χιλιάδες χρόνια, όπως αναφέρει ο Bill Bryson στο βιβλίο του Το σώμα, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο στην προσφάτως εγκαινιασθείσα σειρά «Οξυγόνο», κάποιοι άνθρωποι έχουν αποχρωματιστεί, ενώ άλλοι έχουν επαναχρωματιστεί. Ας έχουμε κατά νου τον Άνθρωπο του Τσένταρ, έναν αρχαίο Βρετανό, που είχε δέρμα σκούρο ως μαύρο, με μπλε μάτια.

Ο Bill Bryson, συνεργάτης των Times και συγγραφέας με πωλήσεις 16 εκατομμυρίων αντιτύπων, μας προσφέρει ένα προσιτό και συνάμα μεστό βιβλίο, ώστε να κατανοήσουμε το σώμα μας, που είναι ένα προϊόν εξελικτικών βελτιώσεων τριών δισεκατομμυρίων ετών! Μιλώντας απλά και με μια εν κινήσει εύθυμη πρόζα, ο συγγραφέας μάς παραθέτει ένα εμπεριστατωμένο εγχειρίδιο κατανόησης του σώματός μας.

Καιρό πριν, όταν φοιτούσα σ’ ένα γυμνάσιο της Αμερικής, θυμάμαι τον καθηγητή βιολογίας, που μας δίδαξε ότι μπορούσε κάποιος ν’ αγοράσει όλα τα χημικά που απαρτίζουν το ανθρώπινο σώμα σ’ ένα κατάστημα σιδηρικών για 5 δολάρια ή κάτι τέτοιο.

Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται αυτό, το ανθρώπινο σώμα είναι μια κατασκευή που αποτελείται από αδρανή συστατικά. Ο συγγραφέας στις πρώτες σελίδες του βιβλίου παραθέτει μια προσπάθεια της Βασιλικής Εταιρείας Χημείας να υπολογίσει το κόστος ενός ανθρώπινου τύπου. Για την κατασκευή του χρειαζόταν 59 στοιχεία, ενώ 6 από αυτά (άνθρακας, οξυγόνο, υδρογόνο, άζωτο, ασβέστιο και φώσφορος) απαρτίζουν το 99,1% της ύλης μας! Εξωφρενικό δεν ακούγεται; Άλλα στοιχεία, όπως το κάλιο, το θόριο, ο κασσίτερος, το ζιρκόνιο, το νιόβιο, ακόμα και το βλαβερό κάδμιο και πλήθος άλλων αποτελούν απειροελάχιστες τιμές του ανθρώπινου όγκου. Κάποια κοστίζουν ακριβά, όπως ο άνθρακας και το θόριο, ενώ κάποια είναι φτηνά, όπως το οξυγόνο και το υδρογόνο. Η Βασιλική Εταιρεία Χημείας καταλήγει σε ένα ποσό κοντά στις 96.546 λίρες ότι κοστίζει η κατασκευή ενός συγκεκριμένου ανθρώπου που είχαν ως πρότυπο. Αυτό όμως που δεν μπορεί να υπολογιστεί είναι το ιδιαίτερο που έχουν τα στοιχεία αυτά που μας αποτελούν και είναι το θαύμα της ζωής, καταλήγει ο συγγραφέας. Το σώμα μας μπορεί συχνά να παρομοιάζεται με μηχάνημα, αλλά σίγουρα δεν είναι μόνο αυτό.

Στις υπόλοιπες σελίδες του πρώτου κεφαλαίου ο Bryson αρχίζει να ξεδιπλώνει τη βασική μονάδα της ζωής, που είναι το κύτταρο και τα συστατικά του (DNA,RNA, πρωτεΐνες, μιτοχόνδρια κ.ά.). Το κοινό κατά 99,9% DNA μας μπορεί να φαίνεται τόσο παράδοξο, όσο μυστήριο παραμένει και η λειτουργία του ανθρώπινου γονιδιώματος, αφού πολλές πλευρές του παραμένουν άγνωστες και άλλες πολύ σκοτεινές, επιτελώντας, όμως, με τον καλύτερο τρόπο τη λειτουργία του σώματός μας: συντηρώντας το και επισκευάζοντάς το.

Έχει υπολογιστεί πως κάθε μέρα, ένα ως πέντε από τα κύτταρά σας γίνονται καρκινικά και το ανοσοποιητικό σας σύστημα τα συλλαμβάνει και τα σκοτώνει. Για σκεφτείτε το. Καμιά εικοσαριά φορές τη βδομάδα, πολύ πάνω από χίλιες φορές τον χρόνο, παθαίνετε την πιο τρομακτική ασθένεια της εποχής μας και κάθε φορά το σώμα σας σας σώζει.

Η πορεία μας από τη γέννησή μας ως την αναχώρηση σίγουρα αποτελεί ένα παράδοξο – και η κατανόησή της, ίσως, το πιο μαγευτικό ταξίδι!

Στο δεύτερο κεφάλαιο ο συγγραφέας ασχολείται με το μεγαλύτερο όργανο που διαθέτει το σώμα μας, το δέρμα, που αποτελείται από την επιδερμίδα και το χόριο, το εσωτερικό στρώμα του δέρματος και τις τρίχες, που αποτελούν αποκλειστικότητα των θηλαστικών παρέχοντάς μας ζεστασιά, καμουφλάζ (όσο παράξενο κι αν φαντάζει αυτό), αποκρούοντας επίσης και τις υπεριώδεις ακτίνες. Στις σελίδες αυτές κάνει ιδιαίτερη μνεία στα δερματογλυφικά και εξηγεί την παρουσία τους, καθώς και σ’ ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό, που είναι οι ιδρωτοποιοί αδένες μας. Η εφίδρωση είναι από τα πιο κρίσιμα στοιχεία της ανθρώπινης ιδιότητας, αφού ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματός μας.

Στο επόμενο κεφάλαιο ασχολείται με τα τρισεκατομμύρια επί τρισεκατομμυρίων μικροσκοπικά έμβια όντα που κατοικούν πάνω μας: Μην έχετε καμία αμφιβολία. Ζούμε σ’ έναν πλανήτη που ανήκει στα μικρόβια. Είμαστε εδώ επειδή μας το επιτρέπουν. Δεν μας χρειάζονται καθόλου. Εμείς χωρίς αυτά θα πεθαίναμε μέσα σε μια μέρα.

Κι όμως, αυτή τη στιγμή που διαβάζετε την παραπάνω παράγραφο είναι πολύ πιθανό να έχετε γύρω στα 900 μικρόβια στα ρουθούνια σας, 800 στα μάγουλά σας, 1.300 στα ούλα σας και πάει λέγοντας. Αυτό βέβαια εξαρτάται από τον άνθρωπο, χοντρός ή αδύνατος (ο αδύνατος έχει περισσότερα μικρόβια στην κοιλιά, καθώς υπάρχουν πολλά πεινασμένα βακτήρια εκεί), ανάλογα με την ηλικία, ανάλογα με τον τρόπο ζωής. Όπως έχουν αποφανθεί οι επιστήμονες, έχουμε πάνω μας περίπου ενάμισι κιλό μικροβίων. Ο Bryson μιλάει αναλυτικά, στις επόμενες σελίδες, για τα είδη των μικροσκοπικών αυτών όντων, τα βακτήρια, τους βακτηριοφάγους, τους ιούς, τους μύκητες και τα πρώτιστα.

Από τους εκατοντάδες χιλιάδες ιούς μόνο 263 επηρεάζουν τους ανθρώπους, ενώ είναι αξιοπερίεργη η ανθεκτικότητά τους, όπως φαίνεται στο παράδειγμα που παρατίθεται, ενός ιού από τη Σιβηρία που, ενώ ήταν χωμένος για 30 εκατομμύρια χρόνια, μόλις τοποθετήθηκε μέσα σε μια αμοιβάδα ξεκίνησε να δρα! Ο συγγραφέας στο κεφάλαιο αυτό επεξηγεί με απόλυτη ευκρίνεια τη δράση αυτών των μικροοργανισμών καταλύοντας μύθους δεκαετιών, ενώ παράλληλα μιλά ευθαρσώς για την επικινδυνότητα της αλόγιστης χρήσης αντιβιοτικών (ακόμη και στη γεωργία και στα ζώα) για την καταπολέμησή τους. Να ’στε σίγουροι ότι σε κάποια χρόνια δεν θα είναι σε θέση οι μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες να παρέχουν αυτή την κάλυψη. Το οπλοστάσιο φαρμάκων που έχουμε για τη θεραπεία βακτηριακών λοιμώξεων μικραίνει. Ο συγγραφέας, μέσα από μια ιστορική αναδρομή της ανακάλυψης της πενικιλίνης μέχρι σήμερα, καταλήγει σε μια φράση του Φλέμινγκ στην ομιλία αποδοχής του βραβείου Νόμπελ: «Τα μικρόβια θα μπορούσαν εύκολα να αποκτήσουν αντοχή στα αντιβιοτικά, αν αυτά χρησιμοποιούνταν απρόσεκτα».

Στο τέταρτο κεφάλαιο ερευνάται το τμήμα του σώματός μας που αποτελεί το 2% του βάρους μας, αλλά χρησιμοποιεί το 20% της ενέργειάς μας, δηλαδή ο εγκέφαλος. Πριν ξεκινήσει να μιλήσει για τα τμήματά του (τηλεγκέφαλος, παρεγκεφαλίδα, εγκεφαλικό στέλεχος και οι δομές που είναι σκορπισμένες στον εγκέφαλο, γνωστές ως στεφανιαίο σύστημα), μιλάει για τη χωρητικότητά του. Ένα μόνο κομματάκι εγκεφαλικού φλοιού (μεγέθους ενός κυβικού χιλιοστού, όσο ένας κόκκος άμμου) μπορεί να χωρέσει και 2.000 τεραμπάιτ πληροφοριών, όσο δηλαδή όλες οι ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ! Δεν είναι αξιοθαύμαστο; Μέσα από επεξηγηματικές σημειώσεις, γινόμαστε γνώστες των ανώτερων διεργασιών του εγκεφάλου, διαβάζουμε για τον μύθο ότι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μόνο το 10% του εγκεφάλου του, για το αν μπορεί ο εγκέφαλος να δημιουργήσει νέους νευρώνες, ενώ ο συγγραφέας στέκεται σκωπτικά στη θεραπεία μέσω λοβοτομής και στα δεινά που προκάλεσαν στην επιστήμη μέσω τέτοιων επεμβάσεων ο Μονίζ, ο Φρίμαν και οι συν αυτοίς.

Το κεφάλι, με ιδιαίτερη έμφαση στο πρόσωπο και τις εκφράσεις του, τη χρηστικότητα και αυτό που εμείς αποκαλούμε ομορφιά προσώπου, εξετάζονται με εκτεταμένο τρόπο στο επόμενο κεφάλαιο. Ο συγγραφέας στις επιμέρους οικείες αισθήσεις του κεφαλιού (όραση, ακοή και όσφρηση) δίνει ιδιαίτερη προσοχή εξηγώντας, πέρα από τη λειτουργία τους, τις λανθασμένες εντυπώσεις που έχουμε για τη σημαντικότητά τους.

Το έκτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο στόμα και τον λαιμό, ενώ το επόμενο στην καρδιά και το αίμα. Ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει ότι η καρδιά δεν έχει ούτε ελάχιστο ρόλο στη συναισθηματική μας ευημερία, αλλά κάνει κάτι μοναδικό: χτυπά σπρώχνοντας το αίμα σε όλο το σώμα μας, κρατώντας μας στη ζωή. Οι επόμενες σελίδες επικεντρώνονται στη λειτουργία και στις συνέπειες της μη καλής λειτουργίας της. Άλλωστε, ο 20ός αιώνας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, λόγω της επαναστατικής τεχνικής προόδου, ως ο Αιώνας της Καρδιάς.

«Τμήμα χημείας» ονομάζεται το 8ο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου ο συγγραφέας δίνει έμφαση στον διαβήτη, την απόκτηση της ινσουλίνης και των υπόλοιπων ορμονών (πρωτεΐνες, στεροειδή, αμίνες), που συνεχώς ανακαλύπτονται και ρυθμίζουν τη λειτουργία του σώματός μας. Στο δεύτερο τμήμα της ενότητας ασχολείται με τους αδένες, κυρίως με τον γιγάντιο αδένα, που είναι το συκώτι, αλλά και με το πάγκρεας και τη σπλήνα (η οποία δεν χαρακτηρίζεται ως αδένας, αλλά συγκατοικούν παρά τις διαφορές τους), ολοκληρώνοντας με τη χοληδόχο κύστη, τα νεφρά και την ουροδόχο κύστη.

Άλλωστε, σε έναν κόσμο όπως ο δικός μας, που ευνοεί τις ανισότητες, μια πρώτη «ανάγνωση» του σώματός μας ίσως να αποτελεί εφαλτήριο για την προσπέλαση πολλών δεινών.

Το 9ο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στον σκελετό και το αμέσως επόμενο ερευνά σε χρονολογικά πλαίσια και με επιστημονικά δεδομένα το φαινόμενο του διποδισμού, ένα ειδοποιό χαρακτηριστικό του ανθρώπου εξαιτίας, ίσως, του υπερλειτουργικού εγκεφάλου που επέφερε και τις αλλαγές στην ανατομία μας. Εδώ ο Bryson βρίσκει την ευκαιρία να σταθεί και στο φαινόμενο της παχυσαρκίας ανά τον κόσμο τις τελευταίες τρεις, κυρίως, δεκαετίες. Στην επόμενη ενότητα, ερευνά την ισορροπία του σώματός μας, ενώ μας παρέχει παραδείγματα επιβίωσης ανθρώπων κάτω από αντίξοες συνθήκες και βρίσκει την ευκαιρία να παραθέσει πειράματα-φρικαλεότητες επιστημόνων πάνω σε συνανθρώπους τους για εξαγωγή αναίσχυντων ιατρικών συμπερασμάτων. Από τη μία οι άμυνες του οργανισμού για την ισορροπία της θερμοκρασίας του σώματος, με τον άγνωστο σταθμιστή πυρετό να αποτελεί τον έμμεσο σωτήρα του οργανισμού μας απέναντι στα αδηφάγα μικρόβια και τους ιούς, και από την άλλη η κομβικής σημασίας ισορροπία του σώματός μας, που καλείται ομοιόσταση. Εν τέλει, η ενότητα αυτή παρ’ όλη τη συνθετότητά της δίνει εξηγήσεις μέσα από απτά παραδείγματα για καθημερινά μας λάθη.

Άμεσα συνδεδεμένο με τα παραπάνω το ανοσοποιητικό σύστημα, που εξετάζεται στο 12ο κεφάλαιο, ίσως το πιο δυσνόητο σύστημα, λόγω της χαοτικής και ανερμάτιστης λειτουργίας του. Μέσα στις σελίδες του ο αναγνώστης θα έρθει σε επαφή με τις αγόγγυστες προσπάθειες του ανοσοποιητικού να αναγνωρίσει και να καταπολεμήσει κάθε στιγμή έναν άπειρο αριθμό πραγμάτων. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι το ανοσοποιητικό μας δίνει συνεχώς μια μάχη να «υπερασπιστεί τα εδάφη του» έναντι των εισβολέων. Συχνά όμως τα μικρόβια παραπλανούν το ανοσοποιητικό μας, με αποτέλεσμα να επιτεθούν σε λάθος οργανισμούς. Το κεφάλαιο τελειώνει με τις αντιδράσεις του ανοσοποιητικού απέναντι στις μεταμοσχεύσεις και τη μεγαλύτερη και περίπλοκη διαταραχή που τείνει να αποτελέσει μάστιγα του αιώνα, τις αλλεργίες.

Οι πνεύμονες και η περιπλοκότητα του άσθματος σε συνάρτηση με την πιο μεγάλη εξάρτηση του 20ού αιώνα, το κάπνισμα, εξετάζεται στην επόμενη ενότητα ολοκληρώνοντας με ένα ακόμα δυσνόητο φαινόμενο του οργανισμού μας, στο οποίο η επιστήμη δεν έχει επαρκείς απαντήσεις, τον λόξιγκα. Οι επόμενες σελίδες ερευνούν το θαύμα της ζωής, τη γέννηση μέσω της αναπαραγωγής.

Ο πόνος, το πιο παράξενο και βασανιστικό πράγμα, εξετάζεται στο επόμενο τμήμα του βιβλίου. Πόνος, μια δυσάρεστη αισθητηριακή και συναισθηματική εμπειρία που ξεκινά λίγο κάτω από το δέρμα με ειδικές απολήξεις, τους αλγοϋποδοχείς, που αντιδρούν σε τρία είδη οδυνηρών αισθημάτων – θερμικά, χημικά και μηχανικά. Μέσω του πόνου ο συγγραφέας εισέρχεται στο νευρικό σύστημα μελετώντας τη δομή και τη λειτουργία του και μεταβαίνει στις ασθένειες και τη μετατροπή κάποιων σε επιδημίες.

Λίγο πριν από τον επίλογο μελετά, μέσα από μια εξόχως προσεγμένη διατύπωση, τον καρκίνο. Πέρα από την ιστορική αναδρομή και τις κατακτήσεις της επιστήμης, ο Bryson δίνει απαντήσεις σε ένα θέμα που όλους μάς τρομάζει, με έναν τρόπο που σίγουρα δε θα σας κάνει να προσπεράσετε τις σελίδες. Αποφεύγοντας την πολυεδρικότητα ειδικών ορολογιών, ακουμπά στην ανθρώπινη ψυχή ψαύοντας έντεχνα ένα τόσο ευαίσθητο θέμα.

Το τελευταίο τμήμα, ως ένας απολογισμός, διερευνά την ιατρική (καλή και κακή), την αλματώδη εξέλιξή της κατά τον 20ό αιώνα και την εκτίναξη του μέσου όρου ζωής. Κι όλα αυτά υπό το πρίσμα των χρημάτων που τις περισσότερες φορές απορροφούνται ποικιλοτρόπως, ακόμη και με τη δολερή συμπαιγνία γιατρών και φαρμακοβιομηχανιών, αυτά όμως καθορίζουν εν πολλοίς, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, τον μέσο όρο ζωής των κατοίκων αυτού του πλανήτη. Εν κατακλείδι, ας κρατήσουμε την παρακάτω φράση:

…έχουμε βελτιωθεί πολύ στην παράταση της ζωής, αλλά δεν έχουμε απαραίτητα βελτιωθεί στην παράταση της ποιότητας της ζωής.

Συνήθως αρεσκόμαστε σε βιβλία όπου ο μύθος ψαύει την αναγνωστική μας περιέργεια επενδύοντας έτσι περισσότερο στη φαντασία, όμως το θαύμα της ζωής δεν ξεπερνά κάθε φαντασία; Η πορεία μας από τη γέννησή μας ως την αναχώρηση σίγουρα αποτελεί ένα παράδοξο – και η κατανόησή της, ίσως, το πιο μαγευτικό ταξίδι!

Το σώμα του Bill Bryson δεν είναι ένα επιστημονικό εγχειρίδιο, αλλά ένας ταξιδιωτικός οδηγός του σώματός μας. Δε θα φορτώσει τον αναγνώστη με ορολογίες, ούτε θα τον κουράσει με εξεζητημένες θεωρίες, ούτε καν θα παράσχει νουθεσίες με γνώμονα την επιστημονική αυθεντία του γράφοντος. Μέσα από αυτές τις σελίδες ο αναγνώστης, πέρα από τη γνώση, σίγουρα θα εκπλαγεί για πολλά που γίνονται πίσω από την πλάτη του και τον αφορούν. Θα B Brysonπροβληματιστεί για το πώς οι συνεχιζόμενες νέες απαιτήσεις του πάνω στον πλανήτη τον οδηγούν στην απώλεια όχι μόνο της υγείας του και της αισθητικής του, αλλά και της πραγματικής αντίληψης του κόσμου. Μέσα από την απλή γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Bryson, και πολύ επιδέξια έχει μεταφέρει στην ελληνική ο μεταφραστής Γιώργος Μαραγκός, ο αναγνώστης θα μπορέσει να αφουγκραστεί το σώμα του και να κατανοήσει κατ’ επέκταση τον εαυτό του. Ένα βιβλίο γνωριμίας. Ένας οδηγός επανεκκίνησης. Άλλωστε, σε έναν κόσμο όπως ο δικός μας, που ευνοεί τις ανισότητες, μια πρώτη «ανάγνωση» του σώματός μας ίσως να αποτελεί εφαλτήριο για την προσπέλαση πολλών δεινών.

 

Το σώμα
Ένας ταξιδιωτικός οδηγός
Bill Bryson
μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός
Μεταίχμιο
512 σελ.
ISBN 978-618-03-2143-2
Τιμή €18,80
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ben Ansell: «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει»

Ο Μπεν Άνσελ στο βιβλίο του Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει: Πέντε παγίδες και πώς να τις αποφύγουμε, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Γιώργου Μαραγκού, καταπιάνεται...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»

Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.