Robert P. Crease – Alfred Scharff Goldhaber: «Η στιγμή των κβάντα»
Εξαιρετικό βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης. Οι δύο επιστήμονες, καθηγητές Φιλοσοφίας και Θεωρητικής Φυσικής αντίστοιχα, αξιοποιούν τη διδακτική τους εμπειρία και με έκδηλη προφορικότητα, ακολουθώντας όλες τις αμερικάνικες και αγγλοσαξονικές «συνταγές» των ευπώλητων βιβλίων, φιλοτεχνούν ένα ιδιαίτερα ελκυστικό πόνημα απολύτως επίκαιρο, αφού επετεύχθη ήδη η κβαντική διεμπλοκή και βαδίζουμε ολοταχώς προς τους απείρως ταχύτερους κβαντικούς υπολογιστές του μέλλοντος.
Οι αναγνώστες δεν χρειάζεται να έχουν εξαρχής ξεκάθαρη εικόνα για το τι είναι κβάντα, τι είναι κβαντική υπέρθεση και τι κβαντική διεμπλοκή, αφού οι δύο συν-συγγραφείς σε «πιάνουν από το χεράκι» και σε ταξιδεύουν με απόλυτη νοητική και συναισθηματική ασφάλεια σε ένα σύμπαν κάπου μεταξύ Επιστημολογίας, Θεωρητικής Φυσικής, Μαθηματικών, Φιλοσοφίας και Τέχνης. Ναι, και Τέχνης και Λογοτεχνίας. Αυτό ακριβώς είναι το σημείο τομής των ενδιαφερόντων ενός τεχνοκράτη κι ενός καλλιτέχνη. Επειδή η κβαντική επανάσταση επηρέασε όσο τίποτα άλλο τη Λογοτεχνία και την Τέχνη, αφού αυτό που λέμε «νεωτερικότητα» και «μετανεωτερικότητα» μπορούν να θεωρηθούν παράπλευρη ωφέλεια των επιστημονικών ανακαλύψεων και των τεχνολογικών επιτευγμάτων που άνθησαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα μέσα στον 20ό αιώνα και τείνουν να αγγίξουν την ταχύτητα του φωτός στον 21ο αιώνα. Η πληροφορία είναι συστατικό στοιχείο και προαπαιτούμενο στοιχείο της Γνώσης. Και το Φως είναι πληροφορία, άρα οδηγεί εμμέσως, αμέσως και νομοτελειακώς προς τη Γνώση. Δρόμος χωρίς επιστροφή. Μηδενική αντίσταση. Όσο κι αν νοσταλγούμε τις προβιομηχανικές κοινωνίες κι επιθυμούμε κυτταρικώς, διακαώς την επιστροφή στη φύση, ακόμα και αν δεν ασπαζόμαστε τις θεωρίες του Ρουσό περί «φυσικού ανθρώπου», δεν μπορούμε να αρνηθούμε αυτό το συμπαντικό, το κοσμικό ρεύμα της ασυγκράτητης πηγής πληροφοριών που μας κατακλύζει χάρη στο διαδίκτυο, έτσι όπως θα εξελιχθεί την επόμενη δεκαετία, απολύτως προκλητική και μεταβατική για τους ανθρώπινους νόες, χάρις και εξαιτίας των κβαντικών υπολογιστών, που θα κάνουν τους τωρινούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές να μοιάζουν παλαιολιθικά μαμούθ. Αυτή η τεχνογνωσία μπορεί να προκαλεί προσωρινά χάος και αταξία, όμως ακόμα και αυτό το ερώτημα απαντάται στο σαγηνευτικό αυτό πόνημα των ιδιοφυών καθηγητών, που αξίζουν και τον τίτλο και την φήμη τους. Στον συγκεντρωτικό πίνακα της σελ. 313 φαίνεται πως αμέσως μετά το Κβαντικό άλμα (1913-14) αναφέρεται η Τυχαιότητα με προέλευση την «Ασυνεχή μετάβαση κατάστασης» και χρήση «Τάξη από την αταξία, χάος». Έννοιες που εξηγούνται αναλυτικώς στις σελίδες αυτού του άκρως ενδιαφέροντος βιβλίου, που το συστήνω σε κάθε κριτικό, σε κάθε λογοτέχνη και καλλιτέχνη που θέλει να μην υστερεί του καιρού του.
Ξεκινώντας από τη «Νευτώνεια Στιγμή» και το θεμελιώδες έργο του Newton (1642-1727) με τίτλο Principia, φτάνουμε στην ανακάλυψη των κβάντα (1900), στη δεύτερη κβαντική επανάσταση (με την εισαγωγή της θεωρίας της Κβαντομηχανικής) (1925-27) και στην τρίτη κβαντική επανάσταση της εξέλιξης των υπολογιστών (2019-2030). Ενδιαμέσως, «ξεναγούμεθα» στην αρχή της αβεβαιότητας του Heisenberg, μαθαίνουμε τι περίπου είναι η περίφημη «γάτα του Σρέντινγκερ», που τη βλέπουμε ακόμα και στα κόμικς, τι είναι οι «παράλληλοι κόσμοι» που εμπνέουν τόσους και τόσους συγγραφείς και σεναριογράφους και τα λοιπά και τα λοιπά.
Εξαιρετικό βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης.
Ένα βιβλίο για όσους θέλουν να είναι «μέσα» στη μεταιχμιακή, μεταβατική εποχή μας, ατενίζοντας είτε μια καινούργια Αναγέννηση είτε έναν καινούργιο εφιαλτικό Μεσαίωνα, τεχνολογικό αυτή τη φορά, στο έλεος των ρομπότ που θα μπορούνε και να αυτοβελτιώνονται και να αναπαράγονται κατά βούλησιν. Και τότε η δική μας «ελεύθερη βούληση» και κάθε ελευθερία μπορεί να απειληθεί οριστικά, ή αντίθετα να είμαστε τόσο ελεύθεροι, που να θεωρούμε τους ανθρώπους του 2020 σκλάβους της υπερεργασίας και δέσμιους της υπεραπασχόλησης. Ίδωμεν. Η Τεχνολογία είναι ένα εργαλείο. Δεν έχει ηθική. Ηθική όμως οφείλουν να έχουν οι άνθρωποι που θα τη χρησιμοποιήσουν. Με το μαχαίρι κόβεις ένα πεπόνι, ξεκοιλιάζεις όμως κι έναν υποτιθέμενο «εχθρό». Η Ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις, κοσμογονικές θα έλεγα. Αυτή του ακριβώς την ανησυχία εξέφρασε ο μεγάλος Στίβεν Χόκινγκ λίγο πριν εγκαταλείψει το ταλαιπωρημένο σαρκίο του και τον μάταιο τούτο κόσμο. Όμως ας είμαστε αισιόδοξοι. Ας βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Σύμφωνα με την κβαντική διεμπλοκή, η στάση μας επηρεάζει το «πείραμα». Η ύλη είναι ψευδαίσθηση. Είμαστε όλοι υλοενέργεια. Αθάνατη αλλά μετασχηματίσιμη. Κάτι που ήξεραν οι λεγόμενοι «προσωκρατικοί φιλόσοφοι» και απαξάπαντες οι σαμάνοι, οι ιερουργοί, οι παραμυθάδες, οι πνευματικοί δάσκαλοι των «πρωτόγονων» φυλών. Θα ξαναγυρίσουμε ίσως στην ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε πληροφορίες καταγεγραμμένες στο D.N.A. μας και να ενεργοποιήσουμε κοιμισμένες περιοχές του εγκεφάλου μας, προκειμένου να επιβιώσουμε ως είδος. Τίποτα δεν χάνεται. Και κανένας δεν είναι ξεκομμένος από τους άλλους. Η δυναμική «κβαντική» κατάσταση μιας ομάδας δεν είναι ίση με το άθροισμα των ατόμων-προσώπων που τη συναποτελούν, αλλά κάτι άλλο, ευρύτερο, μία ξεχωριστή «οντότητα», μία δεξαμενή, στην οποία καταθέτουμε όλοι τον οβολό μας σε γνώσεις, σε εμπειρίες, σε πληροφορίες, σε βιώματα, αλλά και σε διαισθήσεις και σε οράματα… Ας το προσέξουμε αυτό την επόμενη φορά που θα μας καταβάλει της επιβίωσης ο πυρετός. Δεν είμαστε το άθροισμα των ατόμων του σώματός μας, αλλά κάτι παραπάνω, σαν το Φως που μας συνέχει, μας εμπνέει και μας ζωοποιεί. Κάθε φορά που σας παίρνει η ζωή από κάτω, καταφύγετε σε αυτό το βιβλίο και συνειδητοποιήστε –για άλλη μια φορά– πόσο ρευστά είναι τα πράγματα, άρα και διαμορφώσιμα, ανάλογα με τη διάθεσή μας, την πρόθεσή μας, τη στοχοπροσήλωσή μας. Αν διαβάσουμε πολύ προσεκτικά ένα άλλο θεμελιώδες για τον πολιτισμό μας βιβλίο, την Έννοια της αγωνίας του Σόρεν Κίρκεγκαρντ θα δούμε πως ο φιλόσοφος μιλάει για το «ποιοτικό άλμα» που μοιάζει με την «κρίσιμη μάζα» από την επιστήμη της Χημείας. Αν είναι αλήθεια πως η παρατήρηση αλλάζει το πείραμα, τότε ας φροντίσουμε όλοι μαζί να οραματιστούμε ένα μέλλον γεμάτο Ελευθερία, Ειρήνη, Αφθονία, Δικαιοσύνη… και όχι τα αντίθετά τους. Όσο κι αν συνυπάρχουν σε άλλες διαστάσεις, όπως προβλέπει το «Ταό» του Lao Tsu και η σύγχρονη Κβαντική Φυσική. Το θέμα είναι τι ζούμε, τι επιλέγουμε να ζούμε, να ζήσουμε, στο εδώ και τώρα, στον κοινό χωροχρόνο που μοιραζόμαστε όλοι μαζί, ως ένα, ως ξεχωριστή, ενιαία και αδιαίρετη οντότητα. Είναι χρήσιμο να ξέρουμε να διαβάζουμε και Φυσική και Μαθηματικά. «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω». Αλλιώς θα είμαστε πάντα δεισιδαίμονες…
Αναζητήστε αυτό το βιβλίο και διαβάστε το μετά μανίας, ή –αντιθέτως– αργά και χαλαρά, ξαπλωμένοι σε μια παραλία. Και στις δύο περιπτώσεις θα σας βοηθήσει να επανεκτιμήσετε την κατάστασή σας και να αναθεωρήσετε τις επιλογές ζωής σας.
Η στιγμή των κβάντα
Πώς ο Planck, ο Bohr, ο Einstein και ο Heisenberg μάς δίδαξαν ν’ αγαπούμε την αβεβαιότητα
Robert P. Crease – Alfred Scharff Goldhaber
μετάφραση: Έφη Καλλιφατίδη
επιμέλεια: Παναγιώτης Χαρίτος
Ροπή
324 σελ.
ISBN 978-618-5289-24-9
Τιμή €16,96
