John C. Carr: «Η δυναστεία των Κομνηνών»
«Δε ζήσαμε εμείς κλεισμένοι μες στο σπίτι προφυλαγμένοι, τρόπος του λέγειν, στη σκιά του και καλοπερνώντας», λέει η Άννα Κομνηνή μιλώντας για την οικογένειά της, μια οικογένεια πολεμιστών που πέρασαν τη ζωή τους σε στρατόπεδα και εκστρατείες, βαδίζοντας υπό τις χειρότερες συνθήκες, διαβιώντας σε σκηνές, τραυματισμένοι και πληγωμένοι, αναγκασμένοι πολλές φορές να υποχωρήσουν, πολεμιστές που νίκησαν τρομερούς εχθρούς αναχαιτίζοντας ορδές βαρβάρων από ανατολή και δύση. Επιπλέον, οι Κομνηνοί φρόντισαν για τον λαό, περιέθαλψαν τους ασθενείς φτιάχνοντας το άσυλο της Μονής Παντοκράτορα, όπου φροντίζονταν 7.000 άτομα απολαμβάνοντας χωριστούς θαλάμους, πουπουλένια παπλώματα και θέρμανση για τον χειμώνα, πετσέτες προσώπου και λουτρού, γυναίκες γιατρούς που φρόντιζαν τις γυναίκες σε χωριστή πτέρυγα, ενώ κάθε μέρα οι επιθεωρητές έλεγχαν την ποιότητα του φαγητού καταγράφοντας όλα τα παράπονα. Πέραν τούτων, οι Κομνηνοί συμμετείχαν ασφαλώς στις δαιδαλώδεις μηχανορραφίες που συνέβαιναν στις αυτοκρατορικές αυλές, όμως ταυτόχρονα προστάτεψαν τα γράμματα και τις τέχνες, συνεργάστηκαν με πατριάρχες πολλοί από τους οποίους ήταν πραγματικά σοφοί άνθρωποι, έχοντας πάντα την αίσθηση ότι αποτελούν συνέχεια του Θεού πάνω στη γη, όλες οι αποφάσεις τους βασίζονταν στην πεποίθηση ότι εκτελούν τις εντολές Του, η ύβρις τους μπορεί να προκαλούσε την οργή Του και η νίκη ή η ήτα τους αποτελούσαν συνάρτηση της ευσέβειας και της υποταγής στις αρχές ενός θεοκρατικού βασιλείου, ήταν όμως ικανοί να λάβουν μνημειώδεις αποφάσεις όταν είχαν πειστεί ότι αυτό ήταν ηθικό.
Ο δημοσιογράφος και φιλέλληνας Τζον Καρ, που ζει μόνιμα στη χώρα μας, επέλεξε την οικογένεια των Κομνηνών για το τελευταίο βιβλίο του, χρησιμοποιώντας ως βασική πηγή την Αλεξιάδα της «φίλαρχης» Ιωάννας Κομνηνής, κατά τα λόγια του Καβάφη, της πρώτης γυναίκας στον κόσμο που μας άφησε την καταγραφή των ιστορικών γεγονότων που έζησε. Η δυναστεία των Κομνηνών σηματοδοτεί την τελευταία σημαντική αναλαμπή του Βυζαντίου. Στη διάρκειά της εμφανίζονται οι Σελτζούκοι Τούρκοι, που θα αποδειχτούν οι πιο επικίνδυνοι επιδρομείς, ενώ ταυτόχρονα από τη Δύση, που δεν αντέχει να βλέπει τον πλούτο της Βασιλεύουσας, θα οργανωθούν οι τυχοδιωκτικές σταυροφορίες από την «άπληστη ράτσα των Λατίνων», που φυσικά δεν αποσκοπούν στην απελευθέρωση των Αγίων Τόπων, αλλά στη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης και όλου του πλούτου που συσσωρεύτηκε εκεί για εφτακόσια τόσα χρόνια.
Η δυναστεία των Κομνηνών σηματοδοτεί την τελευταία σημαντική αναλαμπή του Βυζαντίου.
Η βυζαντινή Ιστορία αντιμετωπιζόταν για περισσότερο από έναν αιώνα ως μια περιθωριακή και σκοτεινή περίοδος, όπου τίποτα σημαντικό δεν συνέβη, μια αντίληψη αντιεπιστημονική και στενόμυαλη, που οφείλεται κατά κύριο λόγο στις απόψεις του Άγγλου Έντουαρντ Γκίμπον, όμως εδώ και δεκαετίες το ενδιαφέρον για την περίοδο αυτή αυξάνεται σημαντικά, τροφοδοτώντας μια διεθνή βιβλιογραφία εξόχως ενδιαφέρουσα. Στο πλαίσιο αυτής της συνεχούς αναθέρμανσης του ενδιαφέροντος για το Βυζάντιο εντάσσεται και η θαυμάσια εργασία του λάτρη της ελληνικής ιστορίας Τζον Καρ, ο οποίος ανατρέχει σε σύγχρονους διαπρεπείς ιστοριογράφους, όπως ο Α.Α. Vasiliev, o λόρδος Νόργουιτς κι ο Σερ Steven Runciman, βασικές πηγές όμως του Άγγλου δημοσιογράφου και ανταποκριτή είναι η Άννα Κομνηνή, μια πρωταγωνιστική μορφή της δυναστείας, αλλά και η Χρονογραφία του Μιχαήλ Ψελλού, του «Ύπατου των φιλοσόφων» μα και άθλιου εξουσιομανούς, κατά την κρίση του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, όπως επίσης η Χρονική διήγηση του Νικήτα Χωνιάτη και η Σύνοψις ιστοριών του Ιωάννη Σκυλίτζη.
Οι Κομνηνοί μέχρι και τη μοιραία μάχη στο Μυριοκέφαλο το 1176, που έκρινε την οριστική παρουσία των Τούρκων στη Μικρά Ασία ως τις μέρες μας, κατάφεραν να κρατήσουν ζωντανό το κράτος τους, όμως οι πιθανότητες ήταν εναντίον τους. Η κληρονομιά που άφησαν μπορεί να συνοψιστεί στα λόγια του –πτοημένου από την αδυναμία να κατακτήσει ξανά την Παλαιστίνη– Ιωάννη Κομνηνού. 
Ετοιμοθάνατος και κλεισμένος στη σκηνή του, με τη βροχή να πέφτει καταρρακτωδώς καθώς ετοιμαζόταν να χρίσει τον διάδοχό του, συνόψισε την εικοσιπενταετή βασιλεία του ως εξής: «Σχεδόν όλη τη ζωή μου την πέρασα στο ύπαιθρο σε μια σκηνή. Να σας δώσει (ο Θεός) έναν ηγεμόνα που να μη ρημάζει τον λαό, να μη διαψεύδει το όνομα του αξιώματός του και να μην έχει ανώμαλα ήθη, να μην είναι πάντα σκυμμένος στο τραπέζι με το κύπελλο του κρασιού στο χέρι του, ούτε να κλείνεται μέσα στο παλάτι και να μη βγαίνει ποτέ, σαν εκείνα τα πορτρέτα που είναι φτιαγμένα με χρωματιστές ψηφίδες».
Η δυναστεία των Κομνηνών
Ο αγώνας του Βυζαντίου για επιβίωση 1057-1185
John C. Carr
μετάφραση: Δημήτρης Σταυρόπουλος
Ψυχογιός
376 σελ.
ISBN 978-618-01-3299-1
Τιμή €19,90
