Ivan Krastev: «Μετά την Ευρώπη»
«Είμαι από κείνους που πιστεύουν ότι το τρένο της διάλυσης έχει φύγει από τον σταθμό των Βρυξελλών – και από εκείνους που φοβούνται ότι θα καταδικάσει την ήπειρο σε αποδιοργάνωση και παγκόσμια ασημαντότητα. Είναι πιθανό να μεταμορφώσει ένα ευχάριστο περιβάλλον ανοχής και ανοιχτότητας σε έναν χώρο που θα τον χαρακτηρίζει η τραμπούκικη στενομυαλιά. Μπορεί να προκαλέσει την κατάρρευση των φιλελεύθερων δημοκρατιών στην περιφέρεια της Ευρώπης και να επιταχύνει τη διάλυση αρκετών από τα υπάρχοντα κράτη-μέλη. Δεν θα οδηγήσει αναγκαστικά σε πόλεμο, αλλά μάλλον θα συμβάλει στη δυστυχία και στην αναστάτωση. Η πολιτική, πολιτισμική και οικονομική συνεργασία δεν θα εξανεμιστεί, αλλά το όνειρο μιας ενωμένης Ευρώπης – αυτό, ναι, μάλλον θα χαθεί». Έτσι βλέπει το μέλλον της Ευρώπης ο Ιβάν Κράστεφ, ένας από τους πιο διαπρεπείς σύγχρονους διανοούμενους, πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Στρατηγικών της Σόφιας, εταίρος του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών της Βιέννης, συγγραφέας και τακτικός συνεργάτης των International New York Times.
Οι μεταναστευτικές ροές, κατά τον Βούλγαρο διανοητή, είναι το εκρηκτικό μείγμα που δυναμιτίζει τη σταθερότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, αποτελούν μια επανάσταση δίχως ταξικά χαρακτηριστικά, με χαρακτήρα εξατομικευμένο που δεν αναμένει μια ουτοπική μελλοντική κατάσταση αλλά ένα περιβάλλον πέρα από τα σύνορα της χώρας, αυτό που έχει δει στο Google map. Οι σύγχρονοι κολασμένοι της γης κατοικούν σε περιοχές που θα χρειαστούν αιώνες για να συμβαδίσουν με τις προηγμένες κοινωνίες, δεν εμπνέονται από μανιφέστα ούτε αποτελούν τη δυνητική εμπροσθοφυλακή γιγάντιων μαζών, όπως φαντάζονταν οι αριστεροί διανοητές, δεν χρειάζονται ηγεσία συνεκτική, ιδεολογία, ούτε καν ηγεσία, η ουτοπία τους μπορεί να πραγματοποιηθεί με μια απλή διάσχιση των συνόρων, τούτη η προοπτική είναι πανίσχυρη και κινητοποιεί εκατομμύρια ανθρώπους.
Μετά το 1989 και την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μεθυσμένοι από τις καινούργιες προοπτικές που ανοίγονταν, ξεκίνησαν ένα ριψοκίνδυνο εγχείρημα αγνοώντας τους κινδύνους, πιστεύοντας σε μια μεταφυσική ευθύγραμμη πορεία της ιστορίας όπου οι φιλελεύθερες αξίες και η παγκοσμιοποίηση μέσω της εμφάνισης του διαδικτύου θα οδηγούσαν σε μια νέα πραγματικότητα. Η αλήθεια όμως ήταν ότι το εγχείρημα είχε το κόστος του, οι ανισότητες που δημιούργησε ο λεγόμενος «τούρμπο καπιταλισμός» οδήγησαν τα κράτη σε αδιέξοδα, καθώς διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να καλύψουν τις οικονομικές ανάγκες όλων όσοι, σύμφωνα με τους φιλελεύθερους, δικαιούνταν ίσων ευκαιριών. Οι φιλελεύθεροι ηγέτες αποδείχτηκαν ανίκανοι στη διαχείριση θεμάτων όπως η ασφάλεια, αρνήθηκαν να δουν την πραγματική εικόνα των συνεπειών της μετανάστευσης κι επιπλέον έδωσαν την εντύπωση ανθρώπων εμμονικών, αποσπασμένων από την πλειοψηφία της κοινωνίας, καθώς ενδιαφέρονταν μόνο για κείνα τα στρώματα που ένιωθαν πιο κοντά, δηλαδή τους πιο μορφωμένους και τους πιο επιτυχημένους, έτσι όμως οι πλειοψηφίες που δέχονται την πίεση των συνεχών τεχνολογικών επαναστάσεων βρέθηκαν στο περιθώριο και αναγκάστηκαν να εκφραστούν μέσα από ακραία λαϊκιστικά κινήματα, τα οποία υποσχέθηκαν απλώς αλληλεγγύη κι επιστροφή στη σταθερότητα.
Σ’ ένα τοπίο έκρηξης φόβων τόσο θολό, αναλύσεις πρωτότυπες σαν του Ιβάν Κράστεφ είναι πραγματικά αναζωογονητικές.
«Φιλοδοξία αυτού του βιβλίου», λέει ο Ιβάν Κράστεφ, «δεν είναι ούτε να σώσει την Ευρώπη ούτε να τη θρηνολογήσει». Έχοντας ζήσει τον αιφνίδιο θάνατο ενός κομμουνιστικού καθεστώτος που θεωρούνταν αιώνιο, έχει την αίσθηση του εύθραυστου για κάθε πολιτικό οικοδόμημα, μια αίσθηση που έχουν όλοι οι Ανατολικοευρωπαίοι γι’ αυτό και υιοθετούν τις πιο αντιδραστικές τακτικές στο θέμα της μετανάστευσης. Άσχετα με την τελική έκβαση που θα πάρει η έννοια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πιο σημαντικό είναι να αντέξει το σχήμα εξαντλώντας τους αντιπάλους του, εξηγεί. Ο πνευματικός κόσμος της γηραιάς ηπείρου οφείλει να αντιδράσει μπροστά στην απειλή μετατροπής της Ευρώπης σ’ ένα απομονωμένο οχυρό, όπως τη φαντάζονται κάποιοι που θα ήθελαν χωρίς την παραμικρή τύψη να ξαποστείλουν όλους τους ανεπιθύμητους ξένους σ’ ένα μακρινό νησί. Ήδη οι θιασώτες της διάλυσης δείχνουν αποθαρρυμένοι μετά την αποτυχία του Brexit και, αν οι ιθύνοντες των Βρυξελλών επιθυμούν να κερδίσουν το στοίχημα, θα πρέπει να κινηθούν επιθετικά υιοθετώντας τακτικές των αντιπάλων τους, για παράδειγμα καλά προστατευμένα εξωτερικά σύνορα, προστασία των ασθενέστερων από τις επιπτώσεις του ελεύθερου εμπορίου και, πάνω απ’ όλα, μια πανευρωπαϊκή, ενιαία αντιμετώπιση του μεταναστευτικού.
Στην Πέτρινη σχεδία ο Ζοζέ Σαραμάγκου περιγράφει την αποκοπή της Ιβηρικής χερσονήσου από τον κορμό της Ευρώπης, ένας ποταμός που κυλάει από τη Γαλλία στην Ισπανία και χάνεται μέσα στη γη 
προκαλεί το φαινόμενο οδηγώντας ένα μεγάλο κομμάτι γης στον Ατλαντικό, όπου πλέει χωρίς προορισμό. Ο μύθος που πλάθει ο μεγάλος Πορτογάλος συγγραφέας είναι μια προειδοποίηση για εμάς τους Ευρωπαίους πολίτες του 21ου αιώνα, που ζούμε σε μια εποχή σύγχυσης, όπου τείνει να επικρατήσει ένας ηθικός πανικός, οι διακρίσεις μεταξύ αριστεράς και δεξιάς καταρρέουν κι ό,τι μας κληροδοτήθηκε από τον χριστιανισμό και τον Διαφωτισμό τίθεται υπό αμφισβήτηση. Σ’ ένα τοπίο έκρηξης φόβων τόσο θολό, αναλύσεις πρωτότυπες σαν του Ιβάν Κράστεφ είναι πραγματικά αναζωογονητικές.
Μετά την Ευρώπη
Μετανάστευση, εθνικισμός, λαϊκισμός
Ivan Krastev
μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
152 σελ.
ISBN 978-960-569-899-7
Τιμή €10,99
