Elli Radinger: «Η σοφία των λύκων»
«Ήκεις, ω Λυκόοργε, εμόν ποτί πίονα νηόν/ Ζηνί φίλος και πάσιν Ολύμπια δώματα έχουσι/ Δίζω, ή σε θεόν μαντεύσομαι ή άνθρωπον· Αλλ’ έτι και μάλλον θεόν έλπομαι, ω, Λυκόοργε». («Ήλθες, ω Λυκούργε, εις τον πλούσιον ναόν μου/ προσφιλής εις τον Δία και εις όλους τους Ολυμπίους θεούς/ Ως θεόν ή ως άνθρωπον άραγε να σε χαιρετίσω; Αλλά πιστεύω μάλλον, ω Λυκούργε, πως είσαι θεός».)
{
Μας μεταφέρεται ότι έτσι ακριβώς μίλησε η Πυθία όταν είδε τον Λυκούργο να επισκέπτεται το μαντείο των Δελφών, προκειμένου να ζητήσει την έγκριση του θεού πριν παραδώσει τις ρήτρες στους πολίτες της Σπάρτης.
Και πώς αλλιώς να τον αποκαλέσει; Ο μέγας νομοθέτης και μέγιστος Λακεδαιμόνιος (περίπου 850-800 π.Χ.), που ταξίδεψε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο μελετώντας την οργάνωση και τη νομοθεσία κάθε κράτους με σκοπό να μεταρρυθμίσει το σπαρτιατικό πολίτευμα, ήλθε στον θεό του Φωτός, φέρνοντας τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες περιλάμβαναν τις τρεις, κυρίως, αρετές των Σπαρτιατών: ισότητα, στρατιωτική ικανότητα και γενναιότητα, και λιτότητα. Μα δεν ήταν αυτά: ολόκληρος ο έντιμος και συνετός βίος του αναλώθηκε στην ανόρθωση και την ισχυροποίηση του κράτους. Υπήρχαν τότε πολλοί πολίτες φωτισμένοι, οι οποίοι υποστήριζαν ότι στον Λυκούργο παρέδωσε τις ρήτρες ή ρήτρα, ο ίδιος ο Πύθιος Απόλλων. Αλλά είναι τόσο σημαντικά και τόσο πολλά όσα συνέβησαν τότε… άλλωστε, δεν είναι το θέμα μας αυτό. Βεβαίως, ας μην λησμονηθεί ότι ο Απόλλων είχε ιδιαίτερη αδυναμία στους λύκους, μια και είναι γνωστό ότι η μητέρα του, η Βόρεια πριγκίπισσα Λητώ, είχε μεταμορφωθεί σε λύκαινα προκειμένου να σωθεί από το μένος της Ήρας και να γεννήσει με ασφάλεια τα παιδιά της. Εξ ου και Λυκαγενής καλείτο σε πολλές περιοχές. Ή Λύκιος. Ή και Λύκειος. Στις περιοχές της Λακωνίας δεν θηρεύτηκε ποτέ λύκος, λόγω σεβασμού προς τον αργυρότοξο θεό.
Η Λύκη στην αρχαιότητα ήταν συνώνυμη του φωτός. Και της Γνώσης. Το Λυκ- το συναντάμε και σε ονόματα. Στην αρχαία Ελλάδα τα ονόματα προσδιόριζαν τον άνθρωπο που τα έφερε:
Λυκούργος (λύκη + έργο): αυτός που πράττει λαμπρά, φωτεινά έργα.
Λυκομήδης (λύκη + μήδος): ο φωτοδότης.
Ο λύκος, ζώο που διαθέτει άριστη όραση στο σκοτάδι, στην αρχαία Ελλάδα υπήρξε σύμβολο μιας σοβαρής μυητικής διαδικασίας, αυτής του περάσματος από το σκοτάδι στο φως. Οι λέξεις Λυκόπουλο ή Λυκιδεύς χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για να χαρακτηρίσουν τους εφήβους που βρίσκονταν στην είσοδο της ενηλικίωσής τους. Εξάλλου η μυητική, σκληρότατη εννιάχρονη εκπαίδευσή τους, ονομαζόταν και αγέλη· κατόπιν υπολογίζονταν ως ενήλικες, άξιοι κυνηγοί, άνδρες πλέον.
Άραγε, είναι πιθανό η εξημέρωση του λύκου πριν από πάρα πολλά χρόνια να ήταν έργο των ανδρών; Σε καμία περίπτωση.
Ο λύκος στην αρχαία Ελλάδα θεωρείτο το ιερό ζώο των φωτεινών θεών, του Ήλιου και του Απόλλωνα. Στους Δελφούς πιστευόταν ότι κατά την εποχή του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα, οι άνθρωποι για να σωθούν οδηγήθηκαν στις πλαγιές του Παρνασσού από τα ουρλιαχτά των λύκων. Εκεί έχτισαν την πόλη Λυκώρεια και αφιέρωσαν στον Απόλλωνα την κορυφή του Παρνασσού.
Στην ελληνορωμαϊκή μυθολογία υπάρχουν πλήθος αναφορές στον λύκο. Από τα κεντρικά πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας είναι ο βασιλιάς Λυκάων και το ιστορικό με τις διάφορες παραλλαγές του ως και τη μεταμόρφωσή του σε λύκο. Από τον ίδιο μύθο προέρχεται και η επίκληση του Διός Λύκαιος, που λατρευόταν στο αρκαδικό όρος Λύκαιον, καθώς και η γιορτή με αγώνες, τα ονομαστά Λύκαια. Στη ρωμαϊκή μυθολογία, μια λύκαινα ήταν η υπεύθυνη και αφοσιωμένη τροφός των μελλοντικών ιδρυτών της Ρώμης, του Ρωμύλου και του Ρέμου. Σήμερα ο λύκος είναι το εθνικό ζώο της Ιταλικής Δημοκρατίας.
Ο λύκος είναι σπουδαίος κολυμβητής και δρομέας (τρέχει έως και 45 χλμ. την ώρα), λατρεύτηκε από τους αρχαίους λαούς. Στους Εσκιμώους οι λύκοι ήταν σεβαστά ζώα από τις φυλές που ζούσαν από το κυνήγι, εκτιμούσαν τις θηρευτικές ικανότητές τους και προσπαθούσαν να τις μιμηθούν. Στην Ιαπωνία οι καλλιεργητές, οι οποίοι τους λάτρευαν σε ιερούς χώρους, άφηναν τρόφιμα ως προσφορές κοντά στα λημέρια τους παρακαλώντας να προστατεύουν τις καλλιέργειές τους.
Γενικώς η σχέση του λύκου με τον άνθρωπο είναι παμπάλαια, έγινε παραμύθι, μύθος, θρύλος, τραγούδι. Και επιτέλους σε αυτόν οφείλει ο άνθρωπος τον πιστό του φίλο και σύντροφο ζωής και ψυχής, τον σκύλο. Γνωστό ότι οι σημερινοί σκύλοι συνδέονται γενετικά με τους αρχαίους λύκους, οι οποίοι εξημερώθηκαν στην Ευρώπη και στην Ασία από τις ομάδες κυνηγών- τροφοσυλλεκτών, τους οποίους ακολουθούσαν για τα απομεινάρια της τροφής ή των θηραμάτων τους.
«Ως απόγονοι των λύκων και ως καλύτεροι φίλοι μου, τα σκυλιά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Ο αγαπημένος μου λαμπραντόρ retriever, Shira, με εμπνέει. Με κάνει να γελάω ευτυχισμένη και να απολαμβάνω τη ζωή καθημερινά…» ομολογεί η Έλι Ράντινγκερ, συγγραφέας του εξαιρετικού βιβλίου Η σοφία των λύκων – βιβλίο που λες και έχει γραφτεί από μύστη.
Έχω εδώ το βιβλίο της, που το βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον, σε ορισμένα σημεία μάλιστα συγκλονιστικό, γραμμένο με γνώση, αγάπη, υπομονή και σεβασμό στον πανάρχαιο αυτό πρίγκιπα των μεγάλων εκτάσεων, των δασών και των δύσβατων βουνών. Η Έλι Ράντινγκερ, γεννημένη στο Βέτσλαρ της Γερμανίας το 1951, εγκατέλειψε την ελεύθερη δικηγορία για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά και με πάθος στη συγγραφή και στους λύκους. Επί είκοσι πέντε χρόνια περνούσε τον περισσότερο χρόνο της παρατηρώντας και γνωρίζοντας τους άγριους λύκους στο Εθνικό Πάρκο Γέλοουστοουν του Γουαϊόμινγκ, στα Βραχώδη Όρη (ΗΠΑ). Είναι εκδότρια του Wolf Magazin, του μοναδικού περιοδικού στη Γερμανία για λύκους και κυνίδες (τσακάλι, κόκκινη αλεπού, ντίνγκο, λυκάων, ασιατικό αγριόσκυλο, χρυσό τσακάλι, λυκαλώπηξ κ.ά.). Η σοφία των λύκων κυκλοφορεί σε 17 γλώσσες.
Ως ανεξάρτητη ερευνήτρια λύκων και φυσιοδίφης, παρακολουθεί τριάντα χρόνια σχεδόν τους άγριους λύκους. «Οι λύκοι με έχουν διδάξει» –τονίζει η σπάνια αυτή γυναίκα– «πόσο σημαντικό είναι να αγαπάς την οικογένειά σου, να τιμάς και να προστατεύεις όσους είναι άξιοι εμπιστοσύνης, ποτέ να μην εγκαταλείπεις τον σκοπό σου αλλά και ποτέ να μην παρατάς το παιχνίδι νου και καρδιάς. Τις εμπειρίες μου από τους λύκους και τη φύση τις μοιράζομαι μέσω των άρθρων και των βιβλίων μου με ανθρώπους που αγαπούν τα ζώα, τη φύση και την περιπέτεια της ψυχής, κυρίως».
Πάντως η ήρεμη, υπομονετική, σχεδόν μητρική σχέση της με τα αρχέγονα αυτά ζώα και οι αναλύσεις και οι ασύλληπτες και μοναδικές εμπειρίες της από τις οικογενειακές τους σχέσεις, εκφρασμένες με θαυμασμό αλλά και απλότητα, μας πείθουν ότι υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να διδαχθούν πολλά από αυτά, τόσο σχετικά με τις κοινωνικές συναναστροφές και συνήθειες, όσο και με αυτές της αγάπης και της στοργής. Και της ευρηματικότητας ακόμη. Και, επίσης, εγείρονται ερωτήματα ως προς το τι θα είχαμε από κοινού με τα πλάσματα αυτά τα δοσμένα εξ ολοκλήρου στην προστασία της οικογένειας και του σεβασμού στη φιλία. Κάτι άλλο σημαντικό που θα διδασκόταν ο σύγχρονος άνθρωπος από τους λύκους είναι η φροντίδα στους ηλικιωμένους και στους πληγωμένους ή ασθενείς.
Και ας μην αναφερθώ στις απίθανα εκφραστικές και σπάνιας ομορφιάς φωτογραφίες που εμπεριέχονται στο γεμάτο ψυχή και γνώση αυτό βιβλίο, που πλούτισε και φώτισε τις ώρες μου!
«Τελικά οι λύκοι κάνουν πιο υγιές το οικοσύστημά μας; Ναι. Αναμφισβήτητα, αυτό όμως δεν αρκεί. Ο λύκος δεν μπορεί εντός λίγων δεκαετιών να σώσει αυτό που ο άνθρωπος καταστρέφει σε μεγάλη έκταση εδώ και χιλιετίες. Βεβαίως, ο λύκος ως άκρως προσαρμοσμένος θηρευτής, ο οποίος αντιδρά πολύ εύκολα και γρήγορα σε μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες, δύναται όχι μόνο να επηρεάσει το οικοσύστημα αλλά και να το σταθεροποιήσει. Αλλά αυτό χρειάζεται χρόνο…»
Και από την πλευρά του ανθρώπου, ανοιχτή τη ματιά, και την καρδιά σε εγρήγορση. Το θαύμα ενός υποσχετικού μέλλοντος είναι παντού και δωρίζεται σε όποιον το λαχταρά.
Ένα θαύμα έζησε και ζει η Γερμανίδα Έλι Ράντινγκερ και σε αυτό το θαύμα μάς κάνει συμμέτοχους η υπέροχη γυναίκα του πάθους για τη φύση, την άγρια δε φύση, τα ζώα, την περιπέτεια – και τη γραφή.
«Άραγε, είναι πιθανό η εξημέρωση του λύκου πριν από πάρα πολλά χρόνια να ήταν έργο των ανδρών; Σε καμία περίπτωση. Διότι μέρος αυτής της διαδικασίας είναι και το να δίνεις γάλα και στο κουτάβι. Όμως, σε μια εποχή που δεν υπήρχαν οικόσιτα ζώα (τα πρόβατα, τα βόδια, οι κατσίκες και τα γουρούνια εξημερώθηκαν μετά τον λύκο), γάλα είχε μόνο η γυναίκα. Συνεπώς, δεν μπορεί παρά να ήταν γυναίκα αυτή που πήρε κοντά της ένα κουτάβι λύκων και το θήλασε. Ίσως επειδή είχε πλεονάζον γάλα και είδε κάποιο εγκαταλειμμένο, αβοήθητο λυκόπουλο, που το πήρε στην αγκαλιά της. Χωρίς να το φαντάζεται καν, προκάλεσε έτσι μια επανάσταση στην ιστορία της ανθρωπότητας. Διότι τον λύκο 
διαδέχτηκαν τα οικόσιτα ζώα, ο κυνηγός έγινε βοσκός. Η ιστορία πήρε νέα τροπή…»
Η μαγεία του κόσμου μας! Και ας μην αναφερθώ στις απίθανα εκφραστικές και σπάνιας ομορφιάς φωτογραφίες που εμπεριέχονται στο γεμάτο ψυχή και γνώση αυτό βιβλίο, που πλούτισε και φώτισε τις ώρες μου!
Σημείωση: Σύμφωνα με ενημερωτικό φυλλάδιο του «Αρκτούρου», στην Ελλάδα ζουν περίπου 700 λύκοι. Ο λύκος έχει εξαφανιστεί από τον 14ο αι. από 14 χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης.
Η μετάφραση της Αλεξάνδρας Παύλου είναι αντάξια του ασύγκριτου αυτού βιβλίου.
Η σοφία των λύκων
Έλι Ράντινγκερ
μετάφραση: Αλεξάνδρα Παύλου
Επιμέλεια εικόνων: Tanja Zielezniak
Ψυχογιός
320 σελ.
ISBN 978-618-01-2850-5
Τιμή €15,50
