Γιώργος Λιερός: «Υπαρκτός καινούργιος κόσμος»
Μετά το βιβλίο Εισαγωγή στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία των πανεπιστημιακών Τάκη Νικολόπουλου και Δημήτρη Καπογιάννη (Οι Εκδόσεις Των Συναδέλφων, Αθήνα 2012), το οποίο παρουσιάσαμε πρόσφατα, άλλο ένα σημαντικό βιβλίο κυκλοφόρησε από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, με ανάλογο περιεχόμενο. Γραμμένο όμως, αυτή τη φορά, με τέτοιο τρόπο ώστε να απευθύνεται σε ευρύτερα τμήματα του αναγνωστικού κοινού και με αυξημένη δόση πολιτικού σχολιασμού.
Ο Ροδίτης Γιώργος Λιερός ασκεί το επάγγελμα του κτηνιάτρου, τα ενδιαφέροντά του όμως τον έφεραν από νωρίς στο χώρο της μελέτης των ανθρώπινων κοινωνιών και της ερμηνείας των κοινωνικών κινημάτων. Το ύφος με το οποίο προσεγγίζει κι αναλύει οικονομικά μεγέθη και σύνθετα κοινωνικά φαινόμενα υπακούει σε αυτή ακριβώς την «κινηματική» λογική που έχει εμποτίσει την ανάλυσή του. Συμπληρώνει μάλιστα και ενισχύει την άποψή του με μια έξοχη ανάλυση της έννοιας του δώρου, στην κοινωνική διάστασή της, στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου.
Όπως και στο προαναφερθέν έργο των δύο πανεπιστημιακών, ο Λιερός ξεκινάει την ανάλυσή του με μια ιστορική επισκόπηση του όρου κοινωνική οικονομία σε μια προσπάθεια όχι μόνο να εντάξει χρονολογικά το φαινόμενο στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού αλλά και να συνδέσει σύγχρονες μορφές του φαινομένου με παλαιότερες· υπάρχουν ομοιότητες και διαφορές σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Όπως κι άλλοι αναλυτές ο Λιερός θεωρεί πως η σύγχρονη αναβίωση μορφών συνεργατικής/αλληλέγγυας οικονομίας οφείλεται στη συρρίκνωση της ιδιωτικής οικονομίας. Ταυτόχρονα, η επίθεση που δέχτηκε ο κρατισμός τόσο από δεξιά, από το σκληρό φιλελευθερισμό, όσο κι από αριστερά, από τα κινήματα αμφισβήτησης, πυροδότησε την (επαν)εμφάνιση μορφών κοινωνικής οικονομίας. Τα παραδείγματα είναι πολλά και ο συγγραφέας έχει επιλέξει να παρουσιάσει ορισμένα χαρακτηριστικά, κυρίως από τη Λατινική Αμερική, που πληρούν τις περισσότερες από τις προϋποθέσεις που ο ίδιος θέτει στα συγκεκριμένα μορφώματα.
Ποιες είναι αυτές οι προϋποθέσεις; Σε αντίθεση με τους απλούς θιασώτες της αλληλέγγυας οικονομίας (που μπορεί να προέρχονται απ’ όλο το πολιτικό φάσμα, ακόμα κι από τους κόλπους της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας), ο Λιερός περιμένει από τις νέες αυτές μορφές οργάνωσης της παραγωγής να αμφισβητήσουν, δυναμικά κι έμπρακτα, το καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης. Αν δεν το κάνουν δεν είναι παρά μια ακόμα εκδοχή της γνωστής συνταγής κι όχι ένα απελευθερωτικό εγχείρημα, είναι απλώς ένα «καταφύγιο» κατατρεγμένων κι όχι μια ολοκληρωμένη πρόταση.
Ο Γ. Λιερός προσπαθεί να μας προσανατολίσει: κοινωνική οικονομία δε σημαίνει συγκεντρωτικές δομές (σοβιετικού τύπου) αλλά «ανθρώπινος παράγοντας», καθώς εκεί είναι η μεγάλη διαφορά της σύγχρονης κοινωνικής οικονομίας από παρόμοια μορφώματα του παρελθόντος. Ο συγγραφέας δεν εγκαταλείπει ούτε στιγμή το στόχο του, κατά τη φάση της ανάλυσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κοινωνικής οικονομίας, επιμένει δηλαδή να την αντιμετωπίζει σαν ένα εξόχως πολιτικό φαινόμενο. Το αποτέλεσμα είναι να τοποθετεί τη συνεργατική ή αλληλέγγυα οικονομία στο κέντρο μιας πολιτικής «συμφωνίας» ανάμεσα στο εργατικό κίνημα και το οικολογικό. Έτσι, σύμφωνα με το συγγραφέα: «οι δομές της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι απλώς ένα εναλλακτικό “επιχειρείν” αλλά έρχονται σε ρήξη με την οικονομία της αγοράς, είναι δομές ενός καινούργιου αναδυόμενου κόσμου». Γι’ αυτό και καλεί τις δομές της κοινωνικής οικονομίας σε στράτευση στο αντικαπιταλιστικό στρατόπεδο.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου ο συγγραφέας παρουσιάζει μια διεξοδική ανάλυση της έννοιας του δώρου χρησιμοποιώντας πολλά ανθρωπογεωγραφικά και ιστορικά στοιχεία από πολιτισμούς και κοινωνίες που είχαν θέσει στο κέντρο της καθημερινότητάς τους το μοίρασμα της σοδειάς ή των αγαθών, την ανταλλαγή δώρων ανάμεσα στα μέλη ή μεταξύ κοινοτήτων, την κοινή κτήση πλουτοπαραγωγικών πηγών και εργαλείων κ.ά. Ο Λιερός ξεκαθαρίζει από την αρχή ότι: «η ανταλλαγή δώρων δεν είναι πρωτίστως μια οικονομική λειτουργία. Σκοπεύει στη σύναψη ή την επανεπιβεβαίωση ενός κοινωνικού δεσμού» και με βάση αυτή την ειδοποιό διαφορά του δώρου και του μοιράσματος από άλλες παρόμοιες μορφές κοινωνικής δράσης, όπως π.χ. η φιλανθρωπία, εξηγεί στη συνέχεια γιατί θεωρεί το δώρο ως την ανώτερη μορφή διαμεσολάβησης ανάμεσα σε οργανωμένες ανθρώπινες κοινότητες.
Μπορούμε να επιστρέψουμε σε κοινωνίες μοιράσματος και ανταλλαγής δώρων; Ο Γ. Λιερός είναι αισιόδοξος ότι στην πορεία της ωρίμανσης κι αποδοχής ενός άλλου προτάγματος για τη συγκρότηση των ανθρώπινων κοινωνιών, σήμερα που το καπιταλιστικό μοντέλο αποδεικνύεται λειψό, μορφές κοινωνικής οικονομίας μπορούν να αντικαθιστούν σταδιακά τις σύγχρονες εμπορευματικές/κερδοσκοπικές προς την κατεύθυνση μιας άλλης οικονομίας και, τελικά, μιας άλλης κοινωνίας.
Υπαρκτός καινούργιος κόσμος
Κοινωνική, αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία
Γιώργος Λιερός
Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
166 σελ.
Τιμή € 6,00
