Συλλογικό έργο: «Σύγκρουση και ευημερία»
Εκρηκτική –στην κυριολεξία– είναι η κατάσταση που διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή (20/9/2019) στην Αραβική Χερσόνησο, καθώς στα μέσα Σεπτεμβρίου το μίσος που υποβόσκει ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, τις δύο χώρες στυλοβάτες του σύγχρονου Ισλάμ, άρχισε να λαμβάνει άκρως ανησυχητική τροπή. Με την τιμή του πετρελαίου να πετάει στα ύψη για μια ακόμα φορά και τα τύμπανα του πολέμου να αντηχούν εφιαλτικά σε μια από τις πιο δύσκολες περιοχές του κόσμου, εμείς εδώ στην Ελλάδα δεν μπορούμε παρά να αναρωτιόμαστε αν και πότε, καθώς και το πώς και πόσο θα μας επηρεάσει μια ενδεχόμενη επέκταση της κρίσης στη Θάλασσα του Λεβάντε.
Όλα τα βλέμματα στη Μεσόγειο
Η Ανατολική Μεσόγειος θεωρείτο για δεκαετίες ως ένα υποσύστημα ισχύος κι εξουσίας ενταγμένο στο πλαίσιο μεγαλύτερων γεωπολιτικών ενοτήτων που η διεθνής κοινότητα παρακολουθούσε πάντα με ξεχωριστό ενδιαφέρον: Ανατολή-Δύση, Βορράς-Νότος, Μουσουλμανισμός-Χριστιανισμός, Αμερική-Ρωσία κ.ο.κ. Μετά ήρθαν τα… κοιτάσματα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις επιστημόνων, τρεις από τις χώρες στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα, μπορούν να παρέχουν από το 2020 πάνω από το 42% των ενεργειακών αναγκών της ενεργοβόρας Ευρώπης.
Τις τελευταίες δεκαετίες και μετά την ανακάλυψη σημαντικών ενεργειακών κοιτασμάτων, η Ανατολική Μεσόγειος αναβαθμίστηκε γεωστρατηγικά και –κατά κάποιον τρόπο– αυτονομήθηκε. Αποτελεί πλέον ένα πολύπλοκο, αυτοδύναμο και πολύ δυναμικό σύστημα. Ορισμένοι μάλιστα θεωρούν ότι, τουλάχιστον τα επόμενα χρόνια, η Ανατολική Μεσόγειος θα είναι το πιο καυτό σημείο του πλανήτη – ελπίζουμε μόνο να μην κυριολεκτούν.
Στο παρόν συλλογικό έργο, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας από την Ελλάδα, την Τουρκία, την Κύπρο και το Ισραήλ, κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες, διεθνολόγοι, ιστορικοί αλλά και ειδικοί στην ενέργεια και τους υδρογονάνθρακες συμπληρώνουν με σχετικά σύντομα κι ευκολοδιάβαστα κεφάλαια το ψηφιδωτό της Ανατολικής Μεσογείου και προσπαθούν να εξηγήσουν το γιατί η περιοχή απέκτησε ξαφνικά τόσο ενδιαφέρον και πώς οικοδομούνται οι νέες γεωστρατηγικές/ενεργειακές συμμαχίες.
Οι αναγνώστες του Διάστιχου θα διαβάσουν με ενδιαφέρον το άρθρο του Κύπριου Ζήνωνα Τζιάρρα (λέκτορας Σπουδών Ασφαλείας και Διπλωματίας στο Πανεπιστήμιο του Central Lancashire – Κύπρος), ο οποίος αναφέρεται στην έννοια «οιονεί συμμαχία» (quasi alliance) που οικοδομείται μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ απέναντι στην κοινή απειλή που συνιστά η Τουρκία και με κοινό παρανομαστή την ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Πρόκειται για μια συμμαχία εν εξελίξει με στρατιωτικό/αμυντικό χαρακτήρα που είναι προς το παρόν υποτονικός και υποβαθμισμένος. Ο συγγραφέας θέτει το ερώτημα της προοπτικής που έχει η συγκεκριμένη τριπλή συμμαχία στην περιοχή, εξετάζει τον παράγοντα Τουρκία και απαντάει στο γιατί το Ισραήλ –ο πιο δυνατός παράγοντας της συμμαχίας– δεν προχωράει σε μια πιο στενή, στρατιωτικού τύπου συνεργασία με το δίπολο Ελλάδας-Κύπρου.
Ο Τούρκος Ραούφ Βενσάν (καθηγητής Δημόσιου Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης) σε ένα αμιγώς νομικό κείμενο εξηγεί τους λόγους για τους οποίους –σύμφωνα με την άποψή του– ο καθορισμός ΑΟΖ σε μια ημίκλειστη θάλασσα όπως η Μεσόγειος θα πρέπει να είναι προϊόν προσεκτικά αποτιμημένης και ισορροπημένης εφαρμογής του διεθνούς δικαίου, αν θέλουμε το τελευταίο να είναι αποτελεσματικό.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις επιστημόνων, τρεις από τις χώρες στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα, μπορούν να παρέχουν από το 2020 πάνω από το 42% των ενεργειακών αναγκών της ενεργοβόρας Ευρώπης.
Εμείς, το Ισραήλ & η Αίγυπτος
Το πιο πολιτικό και σαφώς το πιο ενδιαφέρον κείμενο του βιβλίου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα βρει σύμφωνους όλους τους αναγνώστες του Διάστιχου, είναι αυτό που υπογράφει ο Αμικάμ Ναχμανί (καθηγητής Μεσογειακών Σπουδών στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Bar Ilan στο Τελ Αβίβ). Στο κείμενό του ο Ισραηλινός πανεπιστημιακός αποτυπώνει με γλαφυρότητα και σχολιάζει με παρρησία –αν και με κάποια δόση αυθαιρεσίας– την εικόνα που κατά τη γνώμη του παρουσιάζει η σύγχρονη Ελλάδα στα μάτια των λαών στις γειτονικές της χώρες και, φυσικά, στο Ισραήλ. Ένθερμος υποστηριχτής της ελληνο-κυπριακο-ισραηλινής συμμαχίας, ο Ναχμανί εξετάζει την Ελλάδα στο φόντο της οικονομικής κρίσης που την ισοπεδώνει εδώ και μια δεκαετία, καυτηριάζει την άνοδο της ακροδεξιάς, μέμφεται τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται μερίδα του ελληνικού λαού τη γερμανικού τύπου δημοσιονομική πειθαρχία που έχει επιβληθεί από το εξωτερικό (ως μια υποτιθέμενη «ναζιστική κατοχή»), σπεύδει όμως να επισημάνει ότι και στο Ισραήλ συμβαίνουν πάνω-κάτω τα ίδια όταν η χώρα νιώθει ότι (ή πραγματικά) απειλείται. Κλείνει μάλιστα το πλούσιο σε πληροφορίες και καλογραμμένο κεφάλαιό του με την εξής ειρωνική διαπίστωση: «Η Ελλάδα προσπαθεί να μας αντιγράψει [το Ιρσαήλ]! Ντροπή της: Πώς δεν ντρέπεται να θέλει να πάρει από εμάς το αποκλειστικό προνόμιο που συγκρίνει τα πάντα με τους ναζί!».
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου κάνει την εμφάνισή της και η τέταρτη χώρα στην εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία έχει βγει κι αυτή στο προσκήνιο τελευταία: η Αίγυπτος των περίπου 90 εκατομμυρίων κατοίκων, της πολιτικής αστάθειας και των πολύ σημαντικών ενεργειακών πόρων. Το κεφάλαιο που γράφει ο τουρκικής καταγωγής Σοχμπέτ Καρμπούζ, σημαντικός παράγοντας της ενεργειακής αγοράς, στέλεχος σήμερα του Μεσογειακού Παρατηρητήριου Ενέργειας, αφορά την ενεργειακή πραγματικότητα της Αιγύπτου την οποία εξετάζει από διάφορες πλευρές: εισαγωγές/εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, ξένες επενδύσεις στην αξιοποίηση υδρογονανθράκων, επίσημη ενεργειακή πολιτική, αγωγοί μεταφοράς καυσίμων, σταδιακή μετατροπή της πλούσιας σε ενεργειακά κοιτάσματα χώρας από εξαγωγέα σε εισαγωγέα πετρελαίου και φυσικού αερίου κ.ά.
Ο Σ. Καρμπούζ παρουσιάζει μια πολύ κατατοπιστική εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα αυτή, όπου, ας μην το λησμονούμε, σήκωσε το ανάστημά της και μέτρησε τις δυνάμεις της (και μάλλον ηττήθηκε) η «Αραβική Άνοιξη» κι εξηγεί το γιατί Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ έσπευσαν να συνεργαστούν μαζί της στη συνεκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων, μόλις απέκτησε μια σχετική πολιτική σταθερότητα· σε καθεστώς σκληρής δικτατορίας, κατά την άποψή μας…
Σύγκρουση και ευημερία
Γεωπολιτική και ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο
Συλλογικό έργο
επιμέλεια: Ανδρέας Στεργίου, Kivanç Ulusoy, Menahem Blondheim
μετάφραση: Κώστας Καρανικολός
Κλειδάριθμος
272 σελ.
ISBN 978-960-461-862-0
Τιμή €16,60
