Dave Laing: «Λόγος και σημασία στο πανκ ροκ»
I don't want a holiday in the sun
I wanna go to the new Belsen
I wanna see some history
Cos now I gotta reasonable economy
Λίγα τραγούδια αγάπησα στη ζωή μου όσο το «Holidays In The Sun» των Sex Pistols, ένα εμβληματικό πανκ αριστούργημα, ένα «ηχόσημο» της εποχής του. Αν και το έχω ακούσει χιλιάδες φορές (πάντα με την ίδια ευχαρίστηση), αν και είδα να το παίζουν μπροστά στα μάτια μου πριν από μερικά χρόνια οι ίδιοι οι Pistols με την αρχική σύνθεσή τους, ξαφνιάστηκα όταν διάβασα την ανάλυση του διάσημου τραγουδιού στο βιβλίο του Dave Laing που κυκλοφόρησε πρόσφατα μεταφρασμένο στα ελληνικά. Την ανάλυση δηλαδή των αλλόκοτων στίχων που έγραψε ο Jonny Rotten στην τρυφερή (τρόπος του λέγειν, στην περίπτωσή του…) ηλικία των 19 ετών.
Ο Βρετανός δημοσιογράφος, συγγραφέας και πανεπιστημιακός ερευνητής Dave Laing υποστηρίζει ότι για να γίνουν πλήρως αντιληπτοί οι στίχοι του Rotten είναι απαραίτητο «να θεωρήσουμε την “κατακερματισμένη” αφηγηματική φόρμα των στίχων ως ένα καθαυτό σύμπτωμα μιας κατάστασης ψυχολογικής διαταραχής». Αναζητώντας συνδέσμους ανάμεσα στις λέξεις των στίχων, ο Laing αποκρυπτογραφεί τον ποιητικό κόσμο του νεαρού Λονδρέζου πανκ και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στο τραγούδι των Sex Pistols εμπεριέχονται η ναζιστική θηριωδία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (αναφορά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν), το μεταπολεμικό γερμανικό οικονομικό θαύμα («η συνετή οικονομία»), η συνολική ευρωπαϊκή ιστορία του 20ού αιώνα και η παραπληγική οικονομία της βρετανικής εργατικής τάξης· όλα αυτά μέσα στο θρυλικό τετράστιχο. Καταπληκτική ανάλυση.
Το πανκ στο μικροσκόπιο
Το βιβλίο αυτό γράφτηκε το 1985 και θεωρήθηκε η πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη για την ένδοξη εποχή του βρετανικού πανκ. Ένα είδος μουσικής που εκτός από την ανατροπή δεδομένων στην ίδια τη μουσική βιομηχανία, γεγονός που επίσης αναλύεται στο βιβλίο, αποτελεί κατά τον συγγραφέα έναν «προσωρινό σχηματισμό λόγου» με απίστευτα ευρύ πλάτος και βάθος σημαινόντων.
Έτσι, στο πλαίσιο της ανάλυσής του, με βάση έναν μεγάλο όγκο τραγουδιών, άλμπουμ και συγκροτημάτων, αλλά και πληθώρας δεδομένων (δηλώσεις στον Τύπο και άρθρα εποχής, προσωπικές αναμνήσεις, συνεντεύξεις με τις μπάντες κ.ά.), ο Laing θα ασχοληθεί όχι μόνο με την ποίηση στους στίχους του πανκ, αλλά και με την ονοματοδοσία των συγκροτημάτων, τις αισθητικές επιλογές των μελών τους, την «παρενδυσιακή» πλευρά του πανκ (Damned, Adam Ant, Siouxsie and the Banshees κ.ά), το μικροκλίμα των συναυλιών, την ανθρωπογεωγραφία των φυλών που τις παρακολουθούν, τη φωνητική εκφορά των μηνυμάτων αλλά και τη μουσική αυτή καθεαυτή.
Βασισμένος στις αρχές της σημειολογίας, έτσι όπως αυτή αναπτύχθηκε από τους επιφανείς Γάλλους γλωσσολόγους, αλλά και με τη βοήθεια της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας, ακόμα και της οικονομίας (όταν θα αναλύσει την ταξική διαστρωμάτωση του πανκ), ο Laing βάζει στο επιστημονικό μικροσκόπιο, πρώτος εδώ και 35 χρόνια, ένα μουσικό κίνημα που έκτοτε δεν έπαψε ποτέ να απασχολεί τα media αλλά και τα πανεπιστήμια και να παράγει συνεχώς γνώση.
Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία στο παρόν έργο να περιδιαβεί –σαν ένα έντυπο ντοκιμαντέρ– σε μια σειρά γεγονότα της δεκαετίας του 1970 και του 1980. Ο Laing αξιοποιεί την πλούσια πανκ παρακαταθήκη για να περιγράψει πτυχές και να αναλύσει συνιστώσες του μουσικού κινήματος των δύο αυτών δεκαετιών.
Απαραίτητο ανάγνωσμα για όσους νιώθουν ότι η μουσική είναι κάτι περισσότερο από μερικά ακόρντα, μερικούς δίσκους κι ένα πικάπ.
Η περίφημη συνέντευξη των Pistols στο κανάλι Thames Television, διάρκειας μόλις 100 δευτερολέπτων, που ήταν αρκετά για να πλακωθούν οι Matlock, Jones και Rotten στα μπινελίκια με τον τηλεπαρουσιαστή, ο οποίος διέκοψε την εκπομπή εκτοξεύοντας τη φήμη της μπάντας, είναι ένα από τα περιστατικά που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να αναδείξει ζητήματα «δημόσιας αορατότητας», «ιδιωτικής κατανάλωσης του πανκ», στιγματισμού κ.λπ. Το υπέροχο τραγούδι «If The Kids Are United» των Sham 69 (το ακούσαμε πρόπερσι παιγμένο από τους ιστορικούς Angelic Upstarts στο υπόγειο του «Αν»), δίνει την αφορμή στον συγγραφέα να επιχειρηματολογήσει για την πολιτική αμφισημία του προλεταριακού πανκ και να σχολιάσει τη μετάλλαξη μιας μερίδας συγκροτημάτων με αριστερές (μουσικές και πολιτικές) καταβολές σε εκπροσώπους ρατσιστικών ιδεών κ.ά.
Για πανκς, ρόκερς και βιβλιόφιλους
Οι φίλοι του πανκ θα λατρέψουν το βιβλίο, καθώς μέσα σε αυτό εξετάζεται από έναν φιλικό παρατηρητή η αγαπημένη μουσική τους και συνολικά ο υποπολιτισμός στον οποίο αισθάνονται ότι αποτελούν μέλη. Για τους λοιπούς φίλους της ροκ είναι μια καλή ευκαιρία να εντρυφήσουν σε ένα μουσικό ιδίωμα –και όλα τα συμπαρομαρτούντα του– που άλλαξε τη ροή της παγκόσμιας ροκ, που ανέδειξε μια νέα αισθητική, ψήγματα της οποίας απαντιούνται έκτοτε σχεδόν παντού μέσα στη μεγάλη οικογένεια της ροκ μουσικής. Αλλά ταυτόχρονα, εισήγαγε στο ροκ και τη νεανική κουλτούρα συνολικά την ιδεολογία (και πρακτική) του Do it yourself.
Αλλά και για τους λοιπούς βιβλιόφιλους, το One Chord Wonders (τραγούδι των Adverts αλλά και παράφραση του όρου one hit wonders, που υποδηλώνει τις μπάντες που μπήκαν για μια και μόνη φορά στους καταλόγους επιτυχιών μ’ ένα τραγούδι τους και χάθηκαν στη λήθη των χρόνων) είναι μια υπέροχη, εμπεριστατωμένη ανάλυση των κοινωνικών και ανθρωπογεωγραφικών όρων που διαμόρφωσαν το βρετανικό πανκ.
Το βιβλίο, το οποίο μετέφρασε ο Αλέξης Καλοφωλιάς, μπασίστας, τραγουδιστής και εκ των συνθετών των Last Drive (και των Thee Holy Strangers), γνώστης ο ίδιος των όρων και των ιδιωμάτων της γραφής του Laing, περιέχει επίσης ένα χρονολόγιο με συνοπτική καταγραφή των γεγονότων που αναφέρονται (καλύπτει την περίοδο 1975-1980), ένα παράρτημα με επιλεγμένη δισκογραφία, καταλόγους πωλήσεων singles με αναφορά στα πανκ τραγούδια της εποχής κ.ά. Απαραίτητο ανάγνωσμα για όσους νιώθουν ότι η μουσική είναι κάτι περισσότερο από μερικά ακόρντα, μερικούς δίσκους κι ένα πικάπ.
Λόγος και σημασία στο πανκ ροκ
One Chord Wonders
Dave Laing
Πρόλογος: TV Smith
μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς
Κουκκίδα
375 σελ.
ISBN 978-960-9410-81-6
Τιμή €18,02
